خبرگزاری مهر- گروه بین الملل: طبق گزارش سازمان ملل متحد، در آستانه ۲۴ فوریه ۲۰۲۳، کمتر کسی انتظار وقوع جنگی را داشت که تاکنون منجر به کشته شدن هزاران نفر و روبه رو شدن ده ها میلیون نفر با «خطر احتمالی مرگ» شده است.
پنجم اسفند ۱۴۰۰ (۲۴ فوریه ۲۰۲۲) روسیه عملیات نظامی گسترده‌ای را علیه اوکراین، همسایه غربی خود آغاز کرد. از آن زمان، شوک‌های ناشی از جنگ از جمله افزایش قیمت‌های انرژی، بحران‌های عرضه مواد غذایی، انقباض پولی سریع‌تر از حد انتظار، یارانه‌ها و تورم به‌عنوان مسائل عمده اقتصادی پیش روی قاره سبز قرار گرفتند.
در نتیجه انعکاس این مشکلات، بزرگترین مؤسسات مالی جهان، از جمله صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، تاکنون مجبور شده‌اند گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های خود را به طور مکرر برای سال و آینده اصلاح کنند.
در ماه ژانویه ۲۰۲۳، بانک جهانی در گزارش خود انتظار داشت که اقتصاد جهانی با پیش بینی های مشابه برای اتحادیه اروپا حدود ۴.۱ درصد رشد کند. اما اکنون، این سازمان جهانی پیش‌بینی رشد خود برای جهان را به ۲.۹ درصد کاهش داده که تقریباً یک سوم کاهش داشته است.
طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول در گزارش خود با عنوان «مقابله با بحران هزینه‌های زندگی»، پیش‌بینی می‌شود که رشد جهانی در سال ۲۰۲۳ به ۲.۷ درصد برسد که ضعیف‌ترین شاخص از سال ۲۰۰۱ بدون احتساب بحران مالی جهانی و مرحله حاد همه‌گیری کووید -۱۹ است.
طبق این گزارش، بدترین اتفاق هنوز در راه است و برای بسیاری از مردم سال ۲۰۲۳ مانند یک رکود خواهد بود.
اقتصاد متزلزل شده جهان
«ایندرمیت گیل» اقتصاددان ارشد گروه بانک جهانی، در گزارشی ضمن هشدار در مورد اینکه برای بسیاری از مردم سال ۲۰۲۳ مانند یک رکود خواهد بود و تحولات ایالات متحده، اتحادیه اروپا و چین را مهمترین عوامل این موضوع می داند، زیرا این سه قطب بیش از ۶۰ درصد اقتصاد جهانی را تشکیل می دهند و آشفتگی کنونی اقتصاد ناشی از تأثیرات ترکیبی سیاست ها و رویدادهای مختلف این سه گانه در سال ۲۰۲۲ بوده است.
وی توضیح می دهد که جنگ اوکراین که در اثر آن اروپا وارد یک بحران انرژی شد، تصمیم چین برای نابودی ویروس جهش یافته کووید -۱۹ که دشواری های زیادی را به جهان وارد کرد و تصمیم آمریکا برای اینکه تورم زیاد خود را پس از همه گیری کرونا کنترل کرده یا از بین ببرد، ۳ شوک بزرگ به اقتصادهای مختلف در جهان وارد کرد.
بنابراین سال ۲۰۲۲ بحران هزینه های زندگی بیش از هر زمان دیگری بروز کرد و از آن زمان تاکنون قیمت انرژی و مواد غذایی به محرک های اصلی افزایش قیمت ها در سراسر جهان تبدیل شده است.
زمستان ۲۰۲۳ سخت از ۲۰۲۲
طبق گزارش‌های رسانه ای قیمت گاز در اروپا از سال ۲۰۲۱ بیش از چهار برابر افزایش یافته است و روسیه عرضه گاز خود را به کمتر از ۲۰ درصد از سطح سال ۲۰۲۱ محدود کرده است و در نتیجه کمبود انرژی در سال جاری میلادی نیز ادامه خواهد داشت.
بتازگی «الکساندر نواک» معاون نخست وزیر روسیه اعلام کرد: مسکو تا پایان سال ۲۰۲۲ حدود یک چهارم صادرات گاز را کاهش خواهد داد و این نشان می دهد که مشکلات بیشتری در انتظار اروپا در سال آینده خواهد بود. طبق گزارش صندوق بین المللی پول «زمستان ۲۰۲۲ برای اروپا چالش برانگیز بود، اما زمستان ۲۰۲۳ احتمالاً بدتر خواهد بود و مقامات مالی در این منطقه باید بر این اساس برنامه ریزی و هماهنگی کنند.»
فشارهای معیشتی بر مردم کشورهای مختلف ازجمله اروپا به گونه ای بود که اقدامات مداخله ای متعددی باهدف کم کردن این فشارها انجام شد. در بخش پولی، بانک‌های مرکزی با افزایش نرخ‌های بهره به ۴.۵ درصد در ایالات متحده، ۲.۵ درصد در منطقه یورو و ۳.۵ درصد در بریتانیا، به افزایش تورم با انقباض بیشتر واکنش نشان داده‌اند.
با این وجود، بانک مرکزی اروپا در گزارشی جدید بتازگی اعلام کرد اقتصاد منطقه یورو در سه ماهه جاری و آینده به دلیل بحران انرژی، عدم اطمینان جهانی، ضعیف‌تر شدن اقتصاد جهانی و سخت‌تر شدن شرایط تامین مالی، منقبض خواهد شد.
این بانک انتظار داشت که اقتصاد در سال ۲۰۲۲ با ۳.۴ درصد، در سال ۲۰۲۳ به میزان ۰.۵ درصد، در سال ۲۰۲۴ به میزان ۱.۹ درصد و در سال ۲۰۲۵ به اندازه ۱.۸ درصد رشد کند. همچنین فقر کودکان در سراسر اروپا و آسیای مرکزی (ECA) ۱۹ درصد افزایش یافته است، زیرا جنگ اوکراین و تورم فزاینده چهار میلیون کودک را به فقر می کشاند.
سنگینی بحران اقتصادی بر دوش کودکان
صندوق بین المللی کودکان «یونیسف» در تازه ترین گزارش خود اعلام کرد: داده‌های ۲۲ کشور در اروپا نشان می‌دهد، کودکان سنگین‌ترین بار بحران اقتصادی ناشی از جنگ در اوکراین را به دوش می‌کشند. کودکان ۲۵ درصد از جمعیت اروپا را تشکیل می دهند، و هزاران نفر از آنها پس از این جنگ طعم فقر را چشیده اند.
طبق این گزارش، هر چه خانواده فقیرتر باشد، نسبت درآمد آنها که به نیازهای ضروری مانند غذا و سوخت اختصاص دارد، بیشتر می‌شود. وقتی هزینه های کالاهای اساسی افزایش می یابد، پول موجود برای رفع نیازهای دیگر مانند مراقبت های بهداشتی و آموزش کاهش می یابد. جنگ اوکراین و متعاقب آن بحران هزینه زندگی به این معنی است که فقیرترین کودکان حتی کمتر به خدمات ضروری دسترسی دارند و بیشتر در معرض خطر ازدواج کودکان، خشونت، استثمار و سوء استفاده قرار دارند.
جمع بندی
وب‌سایت استاندارد اویل در گزارشی نوشته اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ با چالش‌های اقتصادی بیشتری مواجه شد، زیرا جنگ اوکراین تاثیرات بودجه ای گسترده ای بر کشورهای عضو این بلوک گذاشت، هزینه‌ای که معادل ۱۷۵ میلیارد یورو یا حدود ۱.۱ تا ۱.۴ درصد تولید ناخالص داخلی این منطقه در سال گذشته بوده است. اطلاعات جمع آوری شده نیز این بحران را به خوبی به تصویر کشیده است.
طبق نظرسنجی که نتایج آن در رسانه‌های اروپا منتشر شده بزرگترین نگرانی شهروندان اروپایی عواقب ناشی از بحران انرژی است که منجر به افزایش قیمت‌ها شده است. براین اساس ۹۳ درصد از بیش از ۲۶ هزار شهروند اتحادیه اروپا که به سوالات نظرسنجی پاسخ داده اند، به طور جدی نگران افزایش هزینه‌های زندگی خود هستند.
این نارضایتی عواقب دیگری نیز در این جوامع به دنبال خواهد داشت؛ طبق گزارش نشریه پولیتیکو سپتامبر ۲۰۲۲ ایتالیایی‌ها در رم، میلان و ناپل در اعتراضی هماهنگ به افزایش قیمت‌ها، قبض‌های انرژی خود را سوزاندند. در ماه اکتبر سال گذشته نیز هزاران نفر به خیابان‌های فرانسه آمدند تا بی‌عملی دولت را به خاطر هزینه‌های بالای زندگی محکوم کنند و در ماه نوامبر همان سال، کارگران اسپانیایی برای افزایش دستمزد تجمع کردند و شعار «حقوق یا درگیری» سر دادند.
کمی آن طرف تر، انگلیس چندین ماه است که صحنه اعتراضات گسترده و عمومی طیف‌های مختلف مردم این کشور علیه دستمزدهای پایین و تورم افسار گسیخته است.
طبق گزارش پولیتیکو، محققان موج جهانی بی‌سابقه‌ای از بیش از ۱۲۵۰۰ اعتراض را در ۱۴۸ کشور در مورد افزایش غذا، سوخت و هزینه‌های زندگی در سال ۲۰۲۲ مورد شناسایی قرار دادندکه بزرگترین آنها در اروپای غربی به وقوع پیوست.
سال گذشته میلادی، زمانی که شاخص جهانی قیمت انرژی به بیش از سه برابر قیمت پایه آن در سال ۲۰۱۶ افزایش یافت، ۶۹۰۰ اعتراض با تمرکز بر انرژی آغاز شد که بیشتر آنها نسبت به کمبود سوخت یا افزایش قیمت ابراز تاسف کردند.
درمجموع آلمان، ایتالیا، انگلیس واسپانیا در زمره ۱۰ کشوری بودند که در سال ۲۰۲۲ و سال جاری بیشترین اعتراضات را در مورد تورم و افزایش قیمت‌ها شاهد بودند.
مریم شفیعی کارشناس حوزه بین الملل