خبرگزاری مهر - گروه استانها: نیمه اسفند که می‌رسد، تکاپو و جنب و جوش برای کاشت نهال و درختکاری بیشتر شده و در هر استان به فراخور شرایط اقلیمی و عرصه‌های طبیعی پویش‌های مختلف راه اندازی می‌شود تا سطح فضای سبز گسترش یابد و در نتیجه این تلاش‌ها میلیون‌ها اصله نهال در نقاط مختلف کشور غرس می‌شود.
استان گلستان هم به عنوان یکی از استان‌های شمالی کشور با آب و هوایی نسبت مرطوب و معتدل از این پویش‌ها مستثنی نبوده و در سالیان قبل بخش‌های زیادی از مناطق جنگلی، معابر و رویشگاه‌های ملی و خصوصی استان به زیر کشت انواع نهال رفته است.
شرایط خاص اقلیمی و تشدید خشکسالی‌ها و البته برخی دست اندازی ها مانند تغییر کاربری اراضی، جاده کشی‌های غیر اصولی، خطوط انتقال نفت، آب و برق غیراصولی، تبدیل چوب به ذغال و برداشت‌های غیرقانونی برای تأمین نیازهای چوبی کشور، فشار بیش از حد دام، هجوم آفات و آتش سوزی وضعیت رویشگاه‌های کشور و البته استان گلستان را بحرانی کرده است.
طی ۶۰ سال اخیر مجموع رویشگاه‌های جنگل‌های هیرکانی از ۳.۵ میلیون هکتار به حدود ۱.۶ تا ۱.۸۵ میلیون هکتار کاهش یافته یعنی نیمی از این جنگل‌ها از بین رفتند و بخشی دیگر از عرصه‌های جنگلی هم تاب و توان خوداحیایی و ترمیم را از دست داده‌اند.
گلستان ۴۵۲ هزار عرصه جنگلی داشته و بر اساس آمارهای رسمی، پس از انقلاب تاکنون ۷۵ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی گلستان ترمیم یا جنگل کاری شده است.
هرچند افزایش دخالت‌های مدیریتی و ارتقای سطح حفاظت، نقش بسزایی در جلوگیری از تخریب عرصه‌های جنگلی دارد اما باید با بالا بردن موجودی درختان در واحد سطح از طریق بذرکاری یا نهال کاری زمینه بهبود سطح رویشگاه‌های هیرکانی را فراهم کنیم.
کاشت چند باره نهال!
یکی از چالش‌های فراروی، افزایش سطح فضای سبز یا عرصه‌های جنگلی، کم توجهی به مقوله داشت نهال‌های کاشته شده است، با وجود آنکه در سالیان اخیر هزاران میلیارد تومان در بخش کاشت نهال در کشور و البته گلستان هزینه شده اما بخش عمده‌ای از این نهال کاری به سرانجام نرسیده است.
با وجود آنکه در سالیان اخیر در بخش کاشت نهال هزینه شده اما بخش عمده‌ای از این نهال کاری‌ها به سرانجام نرسیده است به اعتقاد کارشناسان، کاشت چند باره نهال در حاشیه محورهای مواصلاتی، کاشت گونه‌های ناهمخوان در عرصه‌های طبیعی، رواج برخی گونه‌های مهاجم در زراعت چوب، مشخص نبودن متولی در مرحله داشت نهال‌ها از جمله چالش‌هایی بوده که مقوله درختکاری در این سال‌ها با آنها دست به گریبان است.
یکی از موضوعاتی که در ماه‌های اخیر با استقبال علاقه مندان به طبیعت روبرو شده است، پویش و نهضت کاشت یک میلیارد اصله نهال طی چهار سال آینده در پهنه سرزمینی کشور است که قرار است از سال ۱۴۰۲ به طور متوسط هر سال ۲۵۰ میلیون نهال کاشته شود، خبری که هرچند امیدبخش است اما تجربیات ناموفق گذشته در نگهداری از نهال‌های کاشته شده، دغدغه مندی علاقه مندان به طبیعت را به همراه داشته است.
بخشی از دوستداران طبیعت بر این باور هستند که هر چند افزایش کمی تعداد نهال‌های کاشته شده بسیار ارزشمند است اما باید سازوکاری واحد و اثربخش برای مقوله داشت این نهال‌ها ترسیم شود تا سرمایه‌های مادی و معنوی کشور دچار خسران نشوند.
نبود برنامه منسجم و صحیح
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون حدود ۷۵ تا ۸۰ هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی گلستان بسته به نوع شرایط آب و هوایی و خاک هر منطقه در انتخاب نوع گونه‌های قابل کشت، با دو روش نهال کاری و بذرپاشی جنگل‌کاری شده است.
حمید سلامتی افزود: از مجموع ۴۵۲ هزار هکتار عرصه‌های جنگلی استان ۱۰ هزار هکتار به دلایل متعددی مانند قرارگیری در حاشیه مزارع و در معرض حضور دام، کشاورزان و جنگل‌نشینان مخروبه شده است.
وی ادامه داد: در سال‌های گذشته تلاش زیادی برای درختکاری و جنگل کاری در گلستان انجام شده اما به سبب نبود برنامه منسجم و صحیح، این فعالیت‌ها به نتیجه مطلوب نرسیده است.
سلامتی افزود: بر اساس رویکردهای ترسیمی مقرر است تا با افزایش برنامه ریزی و اقدامات حفاظتی، ثمربخشی نهال‌های کاشته شده را افزایش دهیم.
وی گفت: سهم مصوب برای نهال کاری در گلستان برای سال ۱۴۰۲ حدود ۹ میلیون اصله است که بر اساس برنامه، چهار میلیون از این نهال‌ها در نهالستان‌های دولتی و پنج میلیون در بخش خصوصی تأمین خواهد شد.
سلامتی گفت: بخشی از نهال‌های پیش بینی شده برای هفته درختکاری در عرصه‌های جنگلی، بخشی برای زراعت چوب و بخشی هم برای توسعه فضای سبز شهرها و روستاها و معابر عمومی حاشیه جاده‌ها اختصاص خواهد یافت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: علاوه بر برنامه ریزی برای مرحله داشت باید در مقوله تولید نهال هم با جدیت وارد میدان می‌شویم، در این مسیر هیچ‌گاه کیفیت را فدای کمیت نخواهیم کرد و در تولید بذر و نهال قطعاً موضوع کیفیت مهم و قابل توجه است.
آمار دقیق نداریم
یکی از مناطقی که همواره غرس نهال در آن مهم بوده، حاشیه راه‌ها است از این رو با مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گلستان گفتگو کردیم، عادل مصدقی به خبرنگار مهر گفت: آمار دقیقی از تعداد نهال‌هایی که طی سال‌های اخیر در حاشیه معابر و جاده‌های اصلی و فرعی کاشته شده در دسترس نیست.
عادل مصدقی گفت: در سال جاری و براساس تفاهم انجام شده با اداره کل منابع طبیعی گلستان، ۱۰ هزار اصله نهال برای اداره کل راهداری پیش بینی شده که امیدواریم این عدد محقق شود.
وی گفت: با هدف افزایشرشد و نمو نهال‌ها، بخش زیادی از این نهال‌ها در نواحی محصور راهدارخانه‌ها و واحدهای زیرمجموعه راهداری کاشته می‌شود تا کاشت نهال ثمربخش باشد و هدررفتی نداشته باشیم.
نهال داری ارجح تر از نهال کاری
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: از سال آینده پویش کاشت یک میلیارد درخت طی چهار سال در کشور عملیاتی می‌شود، یعنی تنها کاشت نهال هدف گذاری نشده بلکه همه تلاش بر این است که نهال‌ها به درخت تبدیل شوند.
جهانبخش صادقیان افزود: آمار دقیقی از میزان نهال‌هایی که در سنوات قبل خشک شده و یا به درخت تبدیل شده‌اند در دسترس نیست اما در سه الی چهار سال اخیر به سبب شرایط بد بارشی و خشکسالی شدید، بخشی از نهال‌های کاشته شده خشک شده‌اند.
وی گفت: بر اساس برنامه ریزی انجام شده، تلاش می‌کنیم گونه‌های متناسب و همخوان با اقلیم‌ها و رویشگاه‌های گلستان انتخاب و غرس شود تا هدررفت نهال‌ها از بین برود.
صادقیان بیان کرد: پس از انقلاب در زمینه جنگل کاری اقدام مطلوبی انجام شده و گلستان با حدود ۷۵ هزار هکتار جنگل کاری در رتبه‌های شاخص عملیات‌های احیایی و بازتوانی جنگل در کشور قرار دارد.
وی ادامه داد: در قالب طرحی نوین، مقرر است تا علاوه بر ثبت مشخصات نهال کاران و تعداد نهال‌ها، موقعیت مکانی هر نهال روی سامانه‌های اینترنتی مشخص و جانمایی شود.
صادقیان گفت: برای بقای نهال‌های کاشته شده، علاوه بر اقدامات سخت افزاری و حفاظتی باید روی مسائل فرهنگی و اجتماعی اهالی منطقه اقدامات شاخصی انجام دهیم.
تلاش برای کاهش هدررفت نهال
رئیس اداره جنگل‌کاری، پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم به خبرنگاران گفت: توزیع رایگان نهال در این استان منوط به ثبت درخواست متقاضیان، معرفی زمین از سوی آنها (بخش‌های فضای سبز، جنگل و زراعت چوب) و تأیید کارشناسان است تا از هدر رفتن نهال‌ها جلوگیری و بر کاشت آنها نظارت شود.
علی‌اصغر نیکویی افزود: با بررسی‌ها مشخص شد بسیاری از نهال‌هایی که در سال‌های قبل از سوی مردم دریافت شده، یا کاشته نشده و یا به دلیل غرس در مکان نامناسب از بین رفته است.
وی گفت: ۵۸۰ هزار نهال شامل حدود ۳۰۰ هزار اصله برای زراعت چوب، ۱۶۸ هزار اصله برای ایجاد فضای سبز و ۱۰۰ هزار اصله گونه جنگلی برای توسعه یا بازسازی عرصه‌های جنگلی منطقه تولید و آماده توزیع رایگان میان متقاضیان واجد شرایط در گلستان است.
نیکویی ادامه داد: توزیع ۱۶۸ هزار اصله از گونه‌های «سرو نقره‌ای، سنجد تلخ، سرو فیروزه‌ای، اقاقیا، بلوط، سره خمره‌ای، ون خیابانی و شب خسب» برای ایجاد فضای سبز در پارک‌های روستایی، جاده‌های ارتباطی بین شهری و روستایی، بلوار شهری، جوار بقاع متبرکه و امامزادگان گلستان آغاز شده و تا ۲۱ اسفندماه ادامه دارد.
به گزارش مهر، فضای سبز و جنگل‌های استان گلستان وضعیت مناسبی ندارند، حدود یک پنجم عرصه‌های جنگلی این استان درگیر آفات و بیماری‌ها بوده و بخشی دیگر از عرصه‌های جنگلی به شدت در برابر خشکسالی شکننده و در حال مخروبه شدن هستند.
در این رابطه سرمایه گذاری در بخش‌های کاشت و داشت نهال یکی از اصلی ترین نیازمندی‌های استان بوده که باید هرچه سریع‌تر و قبل از رسیدن طبیعت به نقطه غیرقابل بازگشت، برنامه‌های احیایی اجرا شود.
می‌توان با تأمین و تزریق اعتبارات مکفی برای مباحث فرهنگ سازی و حتی توسعه سخت افزارهای حفاظتی زمینه موفقیت طرح‌های نهال کاری در استان را افزایش دهیم تا شاید بخشی از تهدیدات فراروی زیستگاه‌های جنگلی گلستان برطرف شود.