رایزن فرهنگی ایران در عشق آباد می‌ گوید به‌دلیل تشابهات بسیار فرهنگی و دینی اهالی ترکمنستان به زبان فارسی علاقه بسیاری دارند. آنها موسیقی پاپ ایرانی را نیز دوست دارند.

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: رسالت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بر اساس اساسنامه‌ای که به تنفیذ مقام معظم رهبری هم رسید، تصدی گری امور فرهنگی در کشورهای دیگر است. بر این اساس دیپلمات‌های فرهنگی ایران با توجه به اسناد برنامه‌های فرهنگی موجود با دیگر کشورها به ترویج فرهنگ ایران اسلامی مشغول هستند. این رایزنان به جز سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با وزارتخانه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین بنیاد سعدی نیز در ارتباط می‌باشند، تا بتوانند وظایف ترویجی خود را به بهترین نحو انجام دهند.

از جمله ابزارهای مهم دیپلمات فرهنگی ایران، زبان فارسی و پیشینه تمدنی ایران است. یکی از نخستین راه‌ها برای آشنایی عموم مردمان جهان با ایران، آموزش زبان فارسی به آنهاست. فراگیری زبان فارسی برای کسانی که بخواهند با فرهنگ و تمدن ایران آشنا شوند، امکانات مهمی را فراهم می‌کند. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با تأسیس مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی، وظیفه آموزش زبان فارسی در کشورهای دیگر را بر عهده داشت که با تأسیس بنیاد سعدی این وظیفه به این بنیاد منتقل شد. با این اوصاف طبق یک روال منطقی رایزنان فرهنگی ایران در دیگر کشورها نمایندگان بنیاد سعدی هم هستند و دوره‌های آموزش زبان فارسی نیز در محل رایزنی فرهنگی ایران برگزار می‌شود. به طور کل می‌توان گفت که وظیفه اصلی رایزنان توسعه روابط فرهنگی از طریق معرفی فرهنگ، آداب، تمدن، زبان فارسی و حوزه ایرانشناسی در کشورهای محل مأموریت‌شان است.

اکنون مسئولیت رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در ترکمنستان را نویدرسولی عهده دار است. ترکمنستانی که جوانانش علاقه بسیاری به زبان فارسی دارند و حتی بعضاً به خوبی نیز فارسی را صحبت می‌کنند و این ظرفیت مهمی است که باید از آن در بهبود روابط فرهنگی دو کشور استفاده کرد. در عشق آباد و محل رایزنی فرهنگی ایران با رسولی درباره فعالیت‌های این رایزنی گفت‌وگویی داشته‌ایم. رسولی فوق لیسانس روابط بین الملل دارد و پیشتر سرپرستی نمایندگی فرهنگی در نیجریه و همچنین معاونت رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا را برعهده داشته است. او صاحب ۱۰ عنوان کتاب تألیفی و بیش از ۶۰ مقاله در حوزه تخصصی خود است.

وی درباره فعالیت‌های رایزنی فرهنگی ایران در عشق آباد گفت: به طور کل فعالیت‌های رایزنی فرهنگی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد. بخش اول، حوزه زبان و ادبیات فارسی است و آموزش زبان فارسی به علاقه مندان ترکمنی که در واقع زبان فارسی را در رایزنی فرهنگی فرا می‌گیرند و در بخش دوم فعالیت‌های فرهنگی که در راستای توسعه و ارتقا روابط دو کشور توسط رایزنی فرهنگی انجام می‌شود و بعضاً مشترک می‌باشد. این فعالیت‌های فرهنگی را می‌توان شامل برگزاری جشن نوروز، بزرگداشت مفاخر و مشاهیر، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها مثل روزهای فرهنگی ج. ا. ایران در ترکمنستان، نمایشگاه‌های عکس و صنایع دستی، برگزاری جشنواره‌های گردشگری، جشنواره امام رضا (ع) و … دانست.

علاقه بسیار ترکمنستانی‌ها به زبان فارسی

وی افزود: زبان فارسی یکی از مباحث مورد علاقه ترکمن‌هاست. یکی از دلایل آن هم می‌تواند وجود مشترکات تاریخی، فرهنگی بین دو کشور باشد که موجب شده مردم مهربان و آرام ترکمن علاقه زیادی به ایرانی نشان دهند؛ و موضوع دوم می‌تواند وجود ریشه‌های زبانی مشترک میان دو ملت و لغات فارسی در زبان ترکمنی باشد. شاید بیش از هزار کلمه فارسی در زبان ترکمنی داریم. ما در اینجا آموزش زبان فارسی را در ۴ سطح، مقدماتی شامل مقدماتی ۱ و ۲، متوسطه، متوسطه ۱ و۲، پیشرفته، پیشرفته ۱، ۲ و ۳ و عالی، عالی ۱ و ۲ و۳ و ۴ برگزار می‌کنیم که حدود ۲ سال به طول می‌انجامد. بعد از آن نیز دوره‌های ایران شناسی و ترجمه هم برای علاقه مندان و فارسی آموزان گذاشته می‌شود. کتاب‌هایی که به فارسی آموزان آموزش داده می‌شود، توسط بنیاد سعدی تهیه و منتشر شده اند که در آنها از استانداردهای بین المللی برای آموزش زبان فارسی به خارجی‌ها استفاده گردیده است و شامل کتاب‌های مینا ۱، ۲، ۳ و ۴، کتاب‌های ایران شناسی ۱ و ۲ و کتاب‌های دیگری نیز می‌شود.

رسولی اضافه کرد: مدرسان این دوره‌ها همگی از ترکمن‌هایی هستند که قبلاً در همین رایزنی فرهنگی زبان فارسی را فرا گرفته اند و در سال‌های قبل توانسته‌اند از طریق رایزنی فرهنگی به ایران اعزام بشوند و دوره‌های دانش‌افزایی را طی کنند و به کشور خود بازگردند. عمده آنها بیش از ۱۰ سال و بعضی از آنها ۱۵-۱۶ سال سابقه تدریس زبان فارسی دارند. تعداد فارسی آموزان بستگی به فصول سال و مسائل دیگر نوسان دارد. در دوران همه‌گیری کرونا که مدارس در اینجا باز و کلاس‌های درس فعال بودند ولی هر کلاس درس فقط ۲۰ دقیقه دایر بود. بچه‌ها اوقات فراغت و فرصت بیشتری برای فراگیری زبان شیرین فارسی داشتند، اما الان که مدارس به صورت کامل باز شده یک مقدار از تعداد کم شده است. این کلاس‌ها از ساعت ۹ صبح آغاز به کار می‌کنند تا ۱ بعدازظهر و بعد از ساعت ۲.۵ شروع به کار می‌کنند تا ساعت ۷:۳۰ عصر. این کلاس‌ها ۶ روز هفته دایر می‌باشند حتی شنبه‌ها که بخشی از ترکمنستان تعطیل است.

زبان فارسی یکی از مباحث بسیار مورد علاقه ترکمن‌هاست. یکی از دلایل آنها هم می‌تواند وجود مشترکات تاریخی و فرهنگی بین دو کشور باشد

وی در ادامه با اشاره به این نکته که بر اساس قوانین کشور ترکمنستان، نمایندگی‌ها و مدارس خارجی فعال در ترکمنستان به طور رایگان فعالیت می‌کنند، گفت: علاقه مندان به فراگیری زبان فارسی، فقط بابت کتاب بر اساس دستورالعمل‌های بنیاد سعدی هزینه‌ای را پرداخت می‌کنند. فارسی آموزان با توجه به علاقه‌ای که خودشان یا خانواده‌هایشان در واقع به فرهنگ ایران دارند بچه‌هایشان را تشویق می‌کنند که در رایزنی فرهنگی، زبان فارسی را فرا بگیرند. بعضی از آنها با این نگاه که بتوانند در آینده به عنوان مترجم در شرکت‌های تجاری ایرانی فعال کار کنند، زبان فارسی را می‌آموزند. برخی دیگر با این امید که در نظام اداری و دولتی ترکمنستان به عنوان مترجم فعالیت کنند و بخش دیگری با این نگاه که بتوانند در آینده برای ادامه تحصیل به ایران بروند و زبان فارسی را یاد بگیرند و به نوعی در دانشگاه‌های ایران تحصیل بکنند. در واقع، همان علاقه و عشقی که به زبان فارسی و به هر حال فرهنگ ایران به عنوان یک کشور همسایه هست، علاقه مندی آنها به فراگیری زبان فارسی را بیش از پیش تقویت می‌کند.

رسولی در بخش دیگری از سخنان خود به آموزش زبان فارسی در شکل جدید اشاره کرد و گفت: در ساختمان جدید رایزنی فرهنگی که از سال ۱۳۷۶ تأسیس شده است زبان فارسی به شیوه جدید آموزش داده می‌شود. فارسی آموزان پس از گذراندن دوره‌های متوسطه می‌توانند صحبت کنند و وقتی طی مرور زمان به دوره‌های پایانی آموزش می رسند زبان فارسی آنها در حد توانمند می‌شود. برخی از فارسی آموزان امتحان ورودی دانشگاه را می‌دهند و در رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های ترکمنستان مشغول به تحصیل می‌شوند و در آنجا فراگیری زبان فارسی را ادامه می‌دهند. گروه زبان و ادبیات فارسی در دو دانشگاه مختومقلی فراغی و دولت محمد آزادی دایر می‌باشد.

دولت ترکمنستان و نگاهش به ایران و دانش آموختگان از ایران

با همه گیری کرونا و بسته شدن مرزهای ترکمنستان به روی همه کشورها، محدودیت‌هایی برای حضور ترکمن‌ها در ایران وضع گردید، اما با کاهش کووید- ۱۹ و حضور رؤسای جمهوری دو کشور ج. ا. ایران در ترکمنستان و ترکمنستان در ایران، فصل جدیدی از روابط ایجاد شده است. اخیراً مرز باجگیران برای عموم باز شده است و اتباع دو کشور می‌توانند به سهولت رفت و آمد بکنند. طی مذاکراتی که با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان با دولتمردان ترکمنی صورت گرفت در حوزه برگزاری تحصیلات دانشگاهی و دوره‌های دانش افزایی در ایران نیز توافقاتی صورت گرفت. به نظر من در آینده نزدیک، شاهد حضور علاقه مندان به تحصیل در دانشگاه‌های ایران خواهیم بود و این را می‌توان در امضای اسناد بین دانشگاهی دو کشور مشاهده کرد.

وی اضافه کرد:. ترکمنستان از نظر منابع طبیعی بویژه گاز یک کشور بسیار غنی می‌باشد. دولتمردان این کشور توانسته اند تغییرات قابل توجه ساختاری در این کشور بدهند. شهر عشق آباد متحول شده است. این شهر یکی از بهترین شهرها از لحاظ ساختار شکلی و معماری در بین شهرهای جهان است یعنی قرینگی تمام ساختمان‌ها حتی رنگ و … معماری اصولی در این شهر مشاهده می‌شود. عشق آباد و به طور کلی ترکمنستان به نسبت سه دهه قبل پیشرفت شایانی کرده است. هیچ روزی نیست که از تلویزیون نشنوید که یک کارخانه‌ای افتتاح شده است.

رسولی گفت: این کشور جمعیت کمی دارد و شاید به همین دلیل باید زودتر پیشرفت می‌کرد. اما به نسبت شرایط قبلش پیشرفت قابل ملاحظه‌ای هم در پایتخت و هم در شهرهای دیگر داشته است. اکنون در نزدیکی‌های عشق آباد مشغول ساخت یک شهر هوشمند هستند و چندین میلیارد دلار برای ساخت این شهر هزینه شده است. کارهایی که انجام می‌دهند اساسی است. اگر به داخل بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی و علمی و آموزشی و درمانی بروید، مشاهده می‌کنید که تجهیزات‌شان بهترین است.

چند و چون آشنایی ترکمن‌ها با مفاخر فرهنگی ایران

گفت‌وگو با جوانان ترکمن در عشق آباد نشان داد که آنها چندان با مفاخر تاریخ فرهنگی ایران و حتی مفاخر فرهنگی و هنر معاصر آشنایی ندارند و بیشتر آنها فی المثل در حوزه موسیقی با هنرمندانی که آثارشان صرفاً مردم‌پسند است، آشنا هستند. آیا در کنار زبان آموزی درباره مفاخر فرهنگ و ادب ایران از جمله سعدی، فردوسی، مولوی و… برای این جوانان دوره‌هایی برگزار می‌شود؟ رسولی در پاسخ به این سوال گفت: ما در مجموعه رایزنی فعالیت‌هایی در این عرصه داشته و فی المثل امسال کتاب «۳۰ داستان کهن پارسی» را ترجمه و به صورت دو زبانه (فارسی - ترکمنی) منتشر کرده‌ایم. برای انتشار این کتاب از ۷ - ۸ مجلد از مجموعه قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب مرحوم آذریزدی داستان‌هایی را انتخاب کردیم که تشابهات فرهنگی ایران و ترکمنستان را مطرح می‌کند و معرف خوبی برای فرهنگ ایران به ترکمن‌هاست. چرا به دو زبان ترجمه شده؟ چون هم کسانی که ترکمن هستند و زبان فارسی را نمی‌خوانند و آشنا نیستند بتوانند با داستان‌های این کتاب ارتباط برقرار کنند و با فرهنگ ایرانی آشنا بشوند و هم فارسی آموزان ما بتوانند این کتاب را به زبان فارسی مطالعه کنند هم زبان فارسی شأن تقویت بشود و آنها هم به هر حال با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی بیش از پیش آشنا بشوند.

وی با اشاره به معرفی مشاهیر و مفاخر ایران نیز ادامه داد: دانشگاه‌های دولت محمد آزادی و مختوم قلی فراغی دپارتمان یا گروه زبان فارسی دارند و هر سال تعدادی دانشجوی زبان فارسی می‌پذیرند. امسال روز شعر و ادب فارسی و بزرگداشت استاد شهریار را در دانشگاه مختوم قلی فراغی و بزرگداشت حکیم سخن فردوسی را در دانشگاه دولت محمد آزادی برگزار کردیم. در رایزنی فرهنگی یک سری مشاهیر و مفاخر دیگر کشورمان را از جمله حافظ و مشاهیر امروزی مثل استاد مطهری و … را برگزار کرده ایم، چند روز پیش بزرگداشت نظامی گنجوی را برگزار کردیم. در کنار اینها ما مشاهیر امروزی و معاصر کشورمان را هم معرفی می‌کنیم از جمله فریدون مشیری، مرحوم قیصر امین پور و.... روز شعر و ادب فارسی ما یک نمایشگاه نقاشی از مشاهیر و مفاخر ایران زمین برگزار کردیم که حاصل نمایشگاه نقاشی، نقاشی‌های متعدد از شعرای معاصر و پیشین ایران بوده است و در کنار این مشاهیر و مفاخر، ما پروفسور سمیعی، پروفسور موسیوند و افرادی که در حوزه‌های درمان و پزشکی توانستند جزو مفاخر ایران زمین باشند و اساتید دیگر پزشکی را معرفی می‌کنیم. همچنین؛ در حوزه موسیقی استاد شجریان، استاد کامکار، استاد علیزاده و افراد دیگری هستند همچنین گروه‌های موسیقی پاپ ایران را هم معرفی می‌کنیم.

علاقه ترکمن‌ها به موسیقی پاپ ایرانی

رایزن فرهنگی ایران در عشق آباد در ادامه به علاقه ترکمن‌ها به موسیقی پاپ اشاره کرد و گفت: یکی از دلایلی که ما موسیقی ایران را با همه جنبه‌های سنتی و نواحی و پاپ معرفی می‌کنیم این است که در کشور ترکمنستان مردم بیشتر به موسیقی پاپ گرایش دارند. مردم ترکمنستان مردمی خیلی نجیب و آرام هستند و به نوعی با استفاده از موسیقی‌های پاپ بیشتر مأنوس هستند. آنها علاقه بیشتری به موسیقی پاپ ایرانی دارند و بسیاری از گروه‌های پاپ کشورمان را می‌شناسند. البته؛ به این معنا نیست که موسیقی سنتی و موسیقی نواحی ایران را نمی‌شناسند. ما با بچه‌ها در حوزه‌های مختلفی در این خصوص کار می‌کنیم ولی ما بیشتر در سطح ترجمه و ایران شناسی که دو کتاب ایران شناسی ۱ و ۲ را می‌خوانند بیشتر به موضوعات شناخت مشاهیر و مفاخر ایرانی و موضوعات دیگری در خصوص معرفی ایران می‌پردازیم. در بحث ورود بچه‌ها از سطح عالی به سطح ترجمه و ایران شناسی سخت گیری جدی‌تری می‌شود اینها برای ورود به دوره‌های ایران شناسی و ترجمه علاوه بر امتحان کتبی، چهار مرحله آزمون شفاهی را باید بگذرانند و تعداد اندکی موفق به ورود از بخش عالی به بخش ترجمه و ایران شناسی می‌شوند.

وی همچنین با بیان این نکته که در کلاس‌های ایران شناسی در ترکمنستان خودش تدریس می‌کند، ادامه داد: در همه جای دنیا وقتی یک معلم بومی از کشور دیگری برای آموزش می‌آید زبان آموزان نسبت به حضور در آن کلاس استقبال بیشتری از خود نشان می‌دهند و این امری بسیار طبیعی است. کلاس ایران شناسی را خودم تدریس می‌کنم و آنها خیلی استقبال می‌کنند شاید به دلیل اینکه زمان و انرژی زیادی را در کلاس‌ها صرف می‌کنم. به تدریس علاقه دارم قبلاً هم سابقه تدریس داشته‌ام.

رسولی در پاسخ به این سوال که با وجود علاقه ترکمن‌ها به گروه‌های معروف پاپ ایرانی، آیا محدودیتی برای برپایی کنسرت این گروه‌ها در عشق آباد توسط رایزنی فرهنگی وجود دارد، گفت: دو موضوع است که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی اینکه این گروه‌ها به همین راحتی به یک کشور دیگر نمی‌آیند مگر اینکه توجه اقتصادی خوبی به آنها شود و ما متأسفانه این امکانات را نداریم. شما می‌دانید که مراکز دولتی از لحاظ بودجه و … بسیار محدودیت دارند و این کار را دشوار می‌کند. مسئله دوم ضرورت هماهنگی‌های زیاد با دولت ترکمنستان است چون در این کشور فروش بلیت برای گروه‌های پاپ دشوار می‌باشد که البته این کار نیاز به اسپانسر دارد و در حیطه فعالیت‌های رایزنان فرهنگی نیست. به هر حال شما باید با دولت ترکمنستان هماهنگ کنید و موافقت آنها را بگیرید. آنها اعلام می‌کنند که اگر بخواهند بیایید حتماً باید فروش بلیت داشته باشند، چرا نگاه اقتصادی دارند. دولت ترکمنستان چندان به این موضوعات نمی‌پردازد. علی رغم هجمه‌های فرهنگی زیادی که علیه ترکمن‌ها در دوران قبل از استقلال وجود داشته، آنها اصالت فرهنگی خود را حفظ کرده‌اند. نظام رسمی ترکمنستان به حفظ سنت و رسم و رسومات قومی و قبیله‌ای در این کشور تمایل دارد و به همین خاطر، از برنامه‌های فرهنگی، هنری، موسیقی و فیلم ایرانی، استقبال زیادی می‌کند چون به گفته خودشان، این قبیل آثار [آثار فرهنگی و هنری ایران] آثار فاخری است و تأکید بر مشترکات فرهنگی دارد. این موضوع مهم در سخنان مسئولین و مقامات اصلی ترکمنستان از جمله سردار بردی محمداُف رئیس جمهوری ترکمنستان و قربانقلی بردی محمداُف رهبر ملی مردم ترکمن؛ بوضوح قابل مشاهده است. امسال دو جشنواره بین المللی صنایع دستی و موسیقی فولکلور در ترکمنستان برگزار شد که بیانگر همین مسئله می‌باشد.

وی در ادامه افزود: ترکمن‌ها پوشش سنتی خود را حفظ کرده‌اند و به آداب و آئین سنتی بسیار توجه می‌کنند. از ویژگی‌های قابل توجه آنها احترام به بزرگ‌تر است. یعنی شما امکان ندارد ببینید یک بزرگ‌تری حرفی بزند و اینها به حرف او احترام نگذارند. البته در این کشور تلفیقی از اقوام دیگر هم هستند از جمله: روس‌ها، ازبک‌ها، افغان‌ها و… و بالاخره افرادی هم هستند پوشش غربی و روسی خود را دارند و داخل ترکمن‌ها هم شاید عده قلیلی را ببینید به این صورت هستند اما شاید بتوان گفت با فرهنگ سازی که شده ۸۰-۹۰ درصد مردم به مسائل سنتی خودشان پای بند هستند.

درباره سوال شما درخصوص فعالیت‌های دینی می‌توان گفت: کشور ترکمنستان یک کشور سکولار است و درخصوص فعالیت‌های دینی، قانونی تحت عنوان قانون فعالیت‌های دینی در ترکمنستان تدوین شده فعالیت دینی و مذهبی در این چارچوب امکان پذیر است و مسئله‌ای ندارد. البته ما به قوانین این کشور کاملاً احترام می‌گذاریم و فعالیت‌های خود را در قالب سند برنامه مبادلات و همکاری‌های فرهنگی و با مشارکت دولت ترکمنستان انجام می‌دهیم. مثلاً ما جشنواره امام رضا (ع) را در مرو برگزار می‌کنیم که با مشارکت و همکاری دولتمردان این کشور برگزار می‌شود یا در اعیاد مذهبی مشترک مانند عید قربان، ماه مبارک رمضان، عید فطر یا شب قدر، برنامه اجرا می‌کنیم و از ترکمن‌ها هم دعوت می‌کنیم که در این مناسبت‌های مشترک با ما سهیم شوند. در این چارچوب ما دولتمردان ترکمنستان با ما همراهی کرده اند که در همین جا لازم است از آنها تشکر نمایم.

مراکز و مؤسسات هم‌افزایی داشته باشند

رسولی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: روابط خوبی با طرف‌های ترکمنستانی داریم و تلاش می‌کنیم روابط دو کشور در حوزه فرهنگی را تقویت و گسترش دهیم. در راستای تقویت این روابط قطعاً همیاری و مساعدت مراکز فرهنگی دیگر می‌تواند به ما کمک بسزایی نماید. مسلماً یک سازمان مثل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نمی‌تواند تمام فعالیت‌های فرهنگی در یک کشوری را پوشش دهد و ضرورت دارد مراکز مختلف فرهنگی نیز کمک کنند، اما مسأله مهمی که مسئولان حوزه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران همواره بر آن تأکید داشته اند هم افزایی و نه موازی کاری این مراکز و مؤسسات برای رسیدن به هدف یعنی توسعه روابط دو کشور است. اکنون مرکز شناخته شده در حوزه آموزش زبان فارسی، بنیاد سعدی است. کتاب‌هایی که در دوره‌های آموزش زبان فارسی در رایزنی‌ها تدریس می‌شود، تماماً کتاب‌های بنیاد سعدی می‌باشد. در حال حاضر علاوه بر بنیاد سعدی مراکز دیگری هستند که در حوزه زبان فارسی فعالیت می‌کنند. به عقیده من، این مراکز باید با هم در جهت هم افزایی فعالیت در حوزه زبان فارسی گام بردارند این گونه است که ظرفیت‌های آنها قابلیت استفاده بیشتری پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: ما امیدواریم که از طرف مراکز فرهنگی کشورمان به رایزنی‌های فرهنگی توجه بیشتری شود. مقوله فرهنگ به نوعی پیونددهنده بسیار مهم در روابط کشورها است. آن چیزی که مهم است ما می‌دانیم که روابط سیاسی و اقتصادی بسیار مهم است ولی روابط فرهنگی بسترساز روابط سیاسی و اقتصادی است. در نتیجه باید به فرهنگ و موضوع فرهنگ توجه بسیاری شود و لازمه آن این است که در همه حوزه‌ها از جمله اقتصاد از فرهنگ پشتیبانی گردد.

رسولی در پایان با اشاره به تهیه و انتشار کتاب فرهنگ لغت فارسی به ترکمنی که با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در موزه هنرهای تجسمی عشق آباد از آن رونمایی شد اظهار امیدواری کرد که با انتشار کتاب‌هایی از این دست بتوانیم گام‌های مثبتی در حوزه‌های زبانی و نیز معرفی بهتر فرهنگ کشورمان برداریم.