خبرگزاری مهر، گروه استانها: گروه‌های سه نفره به بیشتر را تشکیل می‌دهند، با پوشش محلی، سرنا و دف نوازی محله به محله و کوچه به کوچه می‌روند و نوای آمدن بهار را به ساکنان محله و خانه مژده می‌دهند و در سال‌های اخیر ورود دهه هشتاد و نودی ها به این آئین رنگ تازه ای داده است.
این رسم دیرینه هر ساله از نیمه اسفند منتهی به نوروز در گوشه و کنار مازندران اجرا می‌شود، هرچند طی سال‌های اخیر نوروزخوانان نیز تغییر رنگ و رویکرد داده‌اند و با آئین کهن نوروزی فاصله گرفته‌اند.
مازندران با داشتن فرهنگ و رسوم کهن و اصیل مهد آئین‌های متنوعی است که ریشه در دل و جان مردمان این دیار دارد و بهارخوانی نیز از رسم‌های ماندگار مردمان این استان محسوب می‌شود.
«باد بهارون بی‌مو؛ نوروز سلطون بی‌مو، مژده هادین دوستان ر، گل بی‌مو گلستون ر، بهار آمد بهار آمد خش آمد، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد، نئروزتان نئروز دیگر، شه ما رسال نی بووه موارک....»
نوای نوروزخوانان روبه خاموشی است
محمد حسن زاده کارشناس فر هنگ بومی مازندران با اظهار اینکه نوروزخوانی گونه‌ای آوازخوانی ایرانی است، از گذشته دور در ایران اسلامی رواج داشت، افزود: اکنون این آئین مختص استان‌های شمالی از جمله مازندران و گیلان شده است و هر سال نوای نوروزخوانان خاموش می‌شود.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه نوروزخوانان گروه‌های چندنفری هستند که با بدو ورود به محله و یا حیاط منزل یکی نوروز خوانی می‌کند و دیگران اشعار را تکرار می‌کنند، افزود: بهره گیری از ادواتی نظیر نی و سرنا و دف، نشاط خاصی را ایجاد می‌کند.
وی با عنوان اینکه نوروز خوانان با ورود به محله و یا خانه‌ای برای صاحبخانه و اهالی محله می‌خوانند و نام فرد و یا افراد را در شعر بکار می‌برند تا از آ ها مژدگانی دریافت کنند، گفت: به عنوان نمونه، «مشتی جعفر با ایمون، شکر شیرین ته زبون، صدف هسسه ته دندون، انعام ر بیار بیرون» را می‌خوانند و همراهان نیز در خوانش وی را همراهی می‌کنند.
این کارشناس فرهنگ عامه با عنوان اینکه صاحبنانه نیز به پاس حضور نوروزخوانان و آمدن بهار و آوردن شادی و نشاط به آنان مژدگانی می‌دهند، افزود: در گذشته این مژدگانی شامل میوه، شیرینی، تخم مرغ و پول و برنج و غیره بوده است.
وی ادامه داد: معمولاً یکی از نوروزخوانان همراه خود کیسه‌ای دارد که انعام و مژدگانی را جمع می‌کند.
پیشینه سنت نوروزخوانی در مازندران به دوره صفویه برمی گردد و هنوز هم به ندرت می‌توان ردپای نوروزخوانی را در کوچه‌ها و محلات روستایی و قدیمی استان مشاهده کرد. آئین نوروزخوانی طی سال‌های اخیر تاحدودی از گذشته و پیشینه خود جدا شد و نوروزخوانان به تناسب هر سال، به ابداع و نوآوری در اشعار می‌پردازند و به عنوان نمونه برخی از آنان همزمان با شیوع کرونا، مردم را به ماندن در خانه و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ماسک زدن توصیه می‌کردند.
علاوه براین طی سال‌های اخیر شاهد دورشدن نوروزخوانی از پیشینه کهن این آئین هستیم و برخی افراد با بهره گیری از اشعار حاجی فیروز، سیاه کردن دست و صورت جاپای نوروزخوانان گذاشتند و در معابر و چهارراه‌ها به خوانش اشعار می‌پردازند.
مدح پیامبر و امامان، ستایش خداوند و مژده آمدن بهار از مهمترین مضامین اشعار آنان به شمار می‌رود
روزهای پایانی سال، براساس آداب و رسوم کهن نوروزخوانان در کوچه پس کوچه‌های شهر نوای شادی سرمی دهند تا جشن نوروز از سرگرفته شود. مریم حسینی کارشناس فرهنگ عامه نیز با اظهار اینکه نوروزخوانان در واقع مژده دهندگان بهار محسوب می‌شوند، افزود: مدح پیامبر و امامان، ستایش خداوند و مژده آمدن بهار از مهمترین مضامین اشعار آنان به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: برای اینکه آئین کهن نوروزخوانی به فراموشی سپرده نشود، شاهد ورود نسل‌های مختلف به این حوزه هستیم و برخی دهه هشتادی و نودی نیز برای پاسداشت این آئین در گروه‌های نوروزخوانی حضور دارند.
وی افزود: همچنین برخلاف گذشته شاهد آن هستیم که بانوان نیز در گروه‌ها و دسته‌های نوروز خوانی حضور چشمگیری دارند و مردان با کلاه و لباس محلی و چوب دستی و بانوان با روسری گل گلی و لباس اصیل مازندرانی به خانه‌های مردم می‌روند تا شادی را برای مردم به ارمغان آوردند.
برپایی بزرگترین گروه نوروزخوانی در مازندران
آئین نوروزخوانی همه ساله از نیمه اسفند به بعد رونق می‌گیرد و طی سال‌های اخیر برخی از گروه‌های موسیقی و حرفه‌ای مازندران نیز به این شاخه ورود پیدا کرده‌اند. جلال محمدی پژوهشگر موسیقی بومی مازندران و آهنگساز و نوازنده با اشاره به تشکیل بزرگترین گروه نوروزخوانی با حضور ۱۰۰ نفر از نوروزخوانان استان، اظهار داشت: همچنین به آموزش آئین نوروزخوانی به نسل‌های مختلف مشغول هستیم.
وی با اظهار اینکه نوروزخوانان گروه‌های یک تا چندنفره هستند، افزود: این افراد به خانه‌های مردم می‌روند و با خوانش اشعار بداهه برای صاحبخانه و اهالی دعای خیر طلب می‌کنند.
وی درباره اشعار نوروزخوانان نیز گفت: این اشعار برگرفته از شعر شاعران قدیمی و امروزی است و ریشه در سنت و فرهنگ مردم منطقه دارد.
قدیمی‌های مازندران حضور نوروزخوانان را خیروبرکت برای محلات و خانه‌ها می‌دانند و معتقدند بکاربردن نام ائمه اطهار در اشعار نوروز خوانی و ستایش خداوند به همراه اشعار موزون شور و نشاط خاصی را در شنودگان ایجاد می‌کند.
این آئین کهن هرساله در مناطق مختلف استان برگزار می‌شود و قدمتی کهن دارد و از دوره صفویه به بعد رنگ وبومی مذهبی گرفت.