خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب_فاطمه میرزاجعفری: مشکلات اقتصادی در صنعت نشر و افزایش قیمت مواد اولیه تولید سبب افزایش قیمت کتاب در نوبت چاپ جدید شده است.
از آنجایی که ممکن است یک کتاب پس از تولید ماه‌ها و یا حتی سال‌ها در کتابفروشی‌ها و یا انبار مراکز نشر باقی بماند؛ عدم درج قیمت و یا چسباندن برچسب با قیمت جدید راهکاری است که عمدتاً ناشران و کتابفروشان آن را دنبال می‌کنند.
اما این فرایند چندان خوشایند مشتری نبوده و حتی سبب عدم بازگشت مخاطبان برای خرید کتاب و مراجعه به کتابروشی‌ها می‌شود؛ در چنین شرایطی بسیاری از کتابفروشان معتقدند قیمت کتاب باید متناسب با شرایط بازار در هر بازه زمانی تعیین شود.
به همین بهانه گفتگویی با حسین سعیدی مدیرعامل انتشارات به نشر (آستان قدس رضوی) داشته‌ایم تا بررسی درباره فراز و فرودهای قیمت‌گذاری کتاب داشته باشیم.
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
* آقای سعیدی همانطور که می‌دانید بسیاری از کتاب‌ها قیمت پشت جلد ندارند و کتابفروشی ها اقدام به چسباندن برچسب با قیمت جدید می‌کنند نظر شما در این باره چیست.
خب من شخصاً با اعلام و یا تغییر قیمت توسط هرکسی غیر از ناشر ذینفع (تولید کننده) کاملاً مخالفم و فکر می‌کنم ساز و کار تعیین قیمت کتاب و اعلام آن بایستی صرفاً توسط ناشر و براساس قواعد و ضوابط تعیین شود.
واقعیت قضیه این است که شناور شدن و تغییر دائمی قیمت‌ها هم توسط ناشر که حق قانونی‌اش است و هم توسط مراکز پخش و کتابفروشی‌ها به صورت غیرقانونی بدون ارائه دلایل منجر به شفاف نبودن کسب و کار کتاب و کتابفروش است و در نهایت به بی اعتمادی مخاطبان و مشتریان منجر خواهد شد.
اگر به هر دلیلی ناشر (فقط ناشر و نه سایرین) می‌خواهد از این حق قانونی‌اش برای تغییر قیمت کتاب استفاده کند باید با صداقت کامل و با شفافیت مسائلی که منجر به این تغییر قیمت شده است را بیان کند و این صداقت و شفافیت به وفاداری مشتریان منجر خواهد شد.
کتاب اگرچه کالای فرهنگی است اما در نهایت کالا است و هر کالایی برای اینکه در بازار فساد ایجاد نکند باید فرآیند قیمت گذاری قانونی و شفاف داشته باشد.
* در حال حاضر درج نشدن قیمت پشت جلد درخواست برخی ناشران و کتابفروشان است اما آیا ناشران ملزم به درج قیمت هستند؟
در ماده ۱۵ قانون نظام صنفی کشور، به لزوم الصاق برچسب و درج قیمت تصریح شده است. در ماده ۶۵ فصل هشتم نیز عدم درج قیمت، به‌عنوان تخلف و تخطی از قانون شناخته شده است.
همچنین در قانون سازمان تعزیرات، مشخصاً به الزام درج قیمت بر محصول تاکید شده و عدم درج آن را تخلفی می‌داند که مستوجب اخذ جریمه، قطع خدمات دولتی و بعضاً معرفی واحد صنفی به‌عنوان متخلف از طریق نصب پارچه می‌داند. بنابراین به لحاظ قانونی نظام صنفی ناشران ملزم به درج قیمت کتاب هستند.
همچنین در شناسنامه کتاب علاوه بر اطلاعاتی چون سرشناسه کتاب و عنوان کتاب و محل نشر و ناشر و… قیمت کتاب نیز باید ذکر شود؛ این به این معناست که از نگاه نیاز مخاطب نیز درج قیمت ضروری است و به صورت چاپی یا برچسب باید درج شود.
*به نظر شما تولید کاغذ داخلی و در اختیار گذاشتن آن توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا چه اندازه نیاز ناشران را مرتفع کرده است؟
اگر بخواهم به عنوان مدیر یک انتشارات به این سوال پاسخ دهم باید گفت در مجموعه ما حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاغذ نشرمان را از کاغذ تولید داخل استفاده کرده‌ایم که مقدار کمی است و امیدوارم بیش از پیش شاهد استفاده از کاغذ داخلی و رفع نیاز به کاغذ خارجی که در نهایت به کاهش هزینه‌های چاپ کتاب منجر خواهد شد، باشیم.
در حال حاضر که تولید کاغذ داخلی از طریق باز احیا کارخانجات قدیمی و گسترش و ایجاد کارخانه‌های جدید با دستور رئیس‌جمهوری و اهتمام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به نقاط خوبی رسیده است، امیدوارم همه نیازهای انتشارات‌مان را از کاغذ داخلی تأمین کنیم. البته در این زمینه افزایش کیفیت کاغذهای داخلی نیز باید حتماً مورد توجه قرار بگیرد.
* به نظر شما مرجع قیمت کتاب چه کسی است و آیا می‌توان به جای درج قیمت از بارکد بر روی کتاب استفاده کرد تا کتاب به نوعی با قیمت روز به فروش برسد؟
این حق طبیعی و مسلّم ناشر به عنوان تولید کننده است که تنها مرجع رسمی اعلام و تغییر قیمت کتاب باشد و چنانچه اشاره شد نه مراکز پخش و نه کتابفروش ها اجازه تغییر قیمت کتاب را ندارند.
ناشر می‌تواند با اعلام رسمی تغییر قیمت در سایت خود و اعلام آن به مراجع مرتبط و واحدهای ذی‌ربط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله اداره کتاب و مؤسسه خانه کتاب، اطلاع رسانی لازم را انجام داده و به این ترتیب نباید مسئولیتی متوجه ناشر شود.
همچنین درج بارکد اگر توسط ناشر صورت بپذیرد ایرادی به آن وارد نیست؛ هرچند هم به لحاظ قانون اصناف و هم نیاز مخاطب درج قیمت بر روی کتاب منجر به اعتماد بیشتر مخاطب و وفاداری او می‌شود و این اتفاق به نفع همه زنجیره است.
* در حال حاضر بسیاری از ناشران یک کتاب را با قیمت پشت جلد برای اخذ مجوز انتشار به وزارت فرهنگ و ارشاد ارسال می‌کنند و در نهایت کتاب بدون قیمت را به بازار عرضه می‌کنند آیا شما از این مسئله اطلاع دارید؟ به نظر شما چطور می‌توان جلوی این مسئله را گرفت و نهاد مسئول در این زمینه اتحادیه ناشران است یا وزارت فرهنگ و ارشاد؟
بله اطلاع دارم و چون ما علاوه بر ناشر، موزع نیز هستیم، با این مسئله روبرو شده‌ایم. به نظرم در این موضوع هم اتحادیه ناشران مسئولیت دارد تا طبق قانون نظام صنفی کشور در این قضیه با تخلفات برخورد کند و هم وزارت ارشاد از باب حمایت از مخاطب لازم است پیش بینی برخورد با اینگونه تخلفات را داشته باشد.
* به نظر شما کاغذ داخلی تا چه اندازه از کیفیت مناسب برای تولید کتاب برخوردار است؟
کاغذهای داخلی در سال‌های اخیر مقداری با کیفیت‌تر شده‌اند ولی هنوز قابل رقابت با کاغذهای وارداتی نیستند. ما ناگزیریم برای رقابت با کاغذهای خارجی و حفظ کیفیت کتاب‌ها، کیفیت کاغذ ایرانی را هر چه سریع‌تر بالا ببریم که البته چنین اتفاقی دور از دسترس نیست.
* به نظر شما برای کاهش آسیب به کتابفروشان و ناشران چه اقداماتی باید انجام شود؟
اولین و مهم‌ترین اقدام در این قضیه، کاهش قیمت هزینه‌های تولید و مواد اولیه است. در قدم بعدی تثبیت بازار از نوسانات مکرر که منجر به آشفتگی حوزه تولید و به تبع آن آسیب رساندن به اجزا مختلف صنعت نشر و ناشران و کتابفروش ها خواهد شد.
اساساً سامان دادن بازار نشر، مانند لغو مجوزهای بلاتکلیف و اسمی، جلوگیری از صدور مجوزهای بی رویه و حمایت‌های زیر ساختی از نوع وضع قوانین با پشتوانه اجرایی، بهبود دهنده خواهد بود.
* با توجه به افزایش قیمت دلار و زینک کتاب‌ها هم طبیعتاً افزایش قیمت دارند با این تفاسیر به نظر شما آیا قانون لزوم درج قیمت بر روی کتاب‌ها باید برداشته شود یا خیر؟
به نظرم برداشته شدن لزوم درج قیمت بر روی کتاب منجر به آشفتگی بیشتر صنعت نشر می‌شود و در این بازار آشفته مخاطب، ناشر و کتابفروش آسیب می‌بینند و باید به سمتی حرکت کنیم که بازار نشر از تولید و توزیع این آشفتگی در بیاید. و این اتفاق بستر دیگری به جز عدم درج قیمت می‌طلبد. درواقع من عدم درج قیمت را پاک کردن صورت مساله می دانم تا راه حل مساله.
* به نظر شما برای حل مسئله کاغذ و قیمت آنچه راه حلی پیش رو است؟
سرمایه گذاری در تولید کاغذ داخلی با کیفیت و توزیع گسترده و رقابتی به طوری که از ایجاد بازار سیاه و دلالی در این زمینه جلوگیری کند می‌تواند راه‌حل مناسبی برای حل این مشکلات باشد.