خبرگزاری مهر، گروه استانها: استان مرکزی در ایام نوروز جزو سه استان پر تردد کشور است ولی به دلیل ناشناخته ماندن جاذبه‌های متنوع و جذاب این استان از جمله اماکن دیدنی و گردشگری، تنها آن را استانی برای عبور تلقی می‌کنند.
در این مطلب قصد داریم دیدنی ترین اماکن گردشگری شهرستان کمیجان که در شمال غربی استان مرکزی واقع شده‌است را در قالب عکس و نوشته مرور کنیم.
کمیجان
کمیجان شهری در ۷۵ کیلومتری شهر اراک است. این شهر از سمت شمال با شهرستان‌های زرندیه، تفرش و از غرب با استان همدان، از جنوب با خنداب و اراک و از شرق با تفرش همسایه است. کمیجان و کلیه روستاهای شهرستان دارای گویش محلی ترکی است.
این شهر در محل تلاقی محور همدان-سلفچگان و اراک-همدان قرار گرفته و از قدیم الایام دارای مرکزیت سیاسی و تجاری بوده است. این شهر زادگاه عارف فرزانه شاعر بزرگ قرن هفتم استاد فخرالدین کمیجانی همدانی (استاد لسان الغیب حافظ) و مرکز ایل بزچلو یکی از ایلات بزرگ ایران به فرماندهی سردار آدور بادور است که در جنگی سپاه عثمانی را به سرکردگی شیبک خان شکست داده و سر بریده شیبک را به شاه عباس ارمغان داد. این ایل در تأسیس سلسله صفویه نقش اصلی را داشت. کوهستان‌های رسوبی و آهکی این شهر کلکسیون سنگواره‌ها و عرصه‌های مطالعات زمین شناسی است.
این شهر جاذبه‌هایی مانند بازار، قلعه خاندان بهادری، محله یزدی‌ها و زادگاه شاعر معروف فخرالدین عراقی را با نام چهرگزی که در قسمت شمالی محله بزرگ انار می‌باشد را در بردارد. از جاذبه تاریخی مانند تپه چرگزی باغ‌های حسن‌آباد و شیخ دیلی، محمود بلاغی، قوش دره و مزرعه احمدآباد و باغات و دشت گسترده انار و… می‌باشد. کمیجان در دامنه کوه سر به فلک کشیده وفس بوده و تپه‌های بزرگی چون چهرگزی و امام یالی از سمت شمال شرقی و شرق آن را احاطه نموده‌است.
عمده محصول باغی و زراعی شهرستان کمیجان انگور، بادام و گردو می‌باشد. همچنین محصولاتی مانند گندم، جو و محصولات غلات و حبوبات در کمیجان کاشت و برداشت می‌شود. اکثر مردم در باغ‌های خود و زمین‌های کشاورزی خود فعالیت دارند.
موزه مردم‌شناسی
این موزه که در مسیر کمیجان به وفس واقع شده ابزار و وسایل قدیمی بسیاری را در معرض دید عموم مردم قرار می‌دهد. از جمله اشیای این موزه شامل گیوه، خیش، لوازم بافت قالی و گلیم، نسخه‌های خطی تعزیه، چرخ‌های نخ تابی، دوک و دیگر وسایل تاریخی است.
آتشکده فردقان
آتشکده فردقان که در روستایی به همین نام واقع است، از معدود آثار به جای مانده از دوره ساسانیان محسوب می‌شود.
این آتشکده بر روی تپه‌ای مجاور فراهان دیده می‌شود. تمام آتشکده و بخشی از دیوارهای قلعه خراب شده است. ارتفاع دیوار اصلی باقی مانده حدود ۹ متر، قطر پی‌های آن حدود پنج متر و همه از سنگ و ساروج است.
در وسط قلعه، تعدادی پی‌های سنگی به قطر پنج متر وجود دارد که می‌توان بازمانده تالارهای متعدد و آتشگاه و نیایشگاه باشد. احتمالاً این آتشکده به عصر ساسانی تعلق دارد. در ضلع شمالی قلعه، در زیرزمینی که در حال حاضر آغل گوسفندان و انبار علوفه است، تعداد چهار ستون به قطر حدود دو و نیم متر از آجر و ساروج دیده می‌شود. ستون‌ها تقریباً در کنار هم قرار گرفته‌اند و حدود سه متر از آنها نمایان و قسمت بیشتر آنها داخل زمین و زیر آوار خاک است.
این اثر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۰۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
روستای وفس
روستای وفس از توابع بخش مرکزی کمیجان، با آب و هوای مطبوع، باغات و اراضی سرسبز و چشم‌اندازهای بکر به نگین طبیعت گردی استان مرکزی شهرت دارد و جاذبه‌های منحصر به فرد آن در کمتر منطقه‌ای در قلب ایران یافت می‌شود.
این روستا در بهار و تابستان به قدری زیبا و سرسبز می‌شود که گویا به مناطق شمال کشور سفر کرده‌ایم. زبان تاتی، باغات سرسبز، بافت قدیمی و کوچه‌های این روستا از شاخص ترین جاذبه‌های گردشگری وفس محسوب می‌شود.
روستای وفس از شمال به ساوه، از جنوب به کمیجان، از غرب به همدان و از طرف شرق به تفرش محدود است. مساحت تقریبی آن ۲۰ کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است.
البته در واقع این روستا در حصاری از کوه‌های نسبتاً بلند واقع شده است و از سمت جنوب، مشرق و مغرب در محاصره کوهستان قرار دارد و تنها از سمت شمال به درختستان‌ها و باغ‌های میوه منتهی می‌شود.
تنها راه ارتباطی مهم آن، جاده‌ای آسفالته به طول ۱۸ کیلومتر است که وفس را به کمیجان و از آنجا به سایر نقاط متصل می‌کند. این روستا در فاصله مساوی از همدان، ساوه و اراک واقع شده است.
کوهنوردی و غارنوردی با وجود ارتفاعاتی نظیر کوه «قلنجه» با ارتفاع حدود ۲ هزار و ۷۴۵ متری در زاویه جنوبی روستا و مناطق پست اما سرسبز و زیبا در شمال وفس با ارتفاعی کمتر از یک هزار و ۵۵۰ متر نیز از ظرفیت‌های طبیعی بالقوه این خطه است که می‌تواند موجب رونق گردشگری ورزشی شود.
ارتفاعات «هرسهول»، «دی نساء»، «قلعه کهنه»، «گااول»، «ماندر»، «گاپو»، «حاجی رضوان»، «کله موشمای»، «دبرین»، «خیبر» و «آبی رنگ» نیز از دیگر ارتفاعات مهم اطراف وفس است که در فصل بهار جلوه‌های خاصی را در خود دارد و برای دوستداران طبیعت حضور در این مناطق خالی از لطف نیست.
سنگواره‌های موجود در کوه‌های اطراف وفس به عنوان سندی محکم حکایت از قدمت دیرین این دیار دارد و در گذشته‌های دور این نواحی بخشی از مناطق کم عمق دریایی به نام «تیس» بوده که طبق تحقیقات زمین شناسان، تا اوایل دوران سوم زمین شناسی (میوسن) در منطقه‌هایی از ایران مرکزی از جمله وفس، گسترده بود.
شکل گیری سازه‌های آهکی و دولومیتی در طول زمانی بس دراز در منطقه وفس خالق یکی از اعجاب انگیزترین کلکسیون‌های طبیعی در مجموعه غار قلعه جوق شده که این ظرفیت گردشگری نیز به عنوان جاذبه‌ای قوی باید در کانون توجه قرار گیرد.
بافت کالبدی روستای وفس و نوع معماری خانه‌ها، ابنیه مذهبی و خدمات عمومی بیشتر با ویژگی‌های اقلیمی و طبیعی سازگاری دارد و بسیار جذاب است، خانه‌های مسکونی روستا به صورت متراکم و پلکانی بر دامنه کوه گسترده شده و ایوان‌های فراخ و بام‌های یکدست ویژگی آنها بوده که جلوه‌ای خاص را ایجاد کرده است.
یکی از جاذبه‌های گردشگری وفس وجود ۱۶ مسجد در این روستا است که گل سرسبد آنها با نام مسجد جامع قدمتی به درازای هفت قرن دارد.
در روستای وفس علاوه بر مساجد، بارگاه امامزاده حسین موسوم به (حاج رضوان)، امامزاده اسماعیل و امامزاده یحیی نیز وجود دارد و زیارتگاه حاجی رضوان وفس نیز متعلق به شاهزاده حسین (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است که دارای کرامات بسیاری است و هرسال افراد زیادی را از شهرهای دور و نزدیک به خصوص اراک، تهران، قم، کمیجان، همدان و روستاهای اطراف به سمت خود می‌کشاند.
اگرچه پیشه اغلب ساکنان وفس کشاورزی است اما، کارگاه‌های بافت قالی نیز از جمله منابع درآمدی خانوارهای وفسی است که خود حال و هوای خاصی دارد و با ورود به آنها باغی هزار طرح و نقش مقابل دیدگان گشوده می‌شود.
گویش «تاتی» که از یادگارهای زبان مادها است در وفس به شکل اعجاب انگیزی زنده مانده و رواج دارد و مشاهده مردمانی که به شیوه گفتار سه هزار سال قبل با هم ارتباط می‌گیرند برای هر گردشگری زیبا و جذاب است.
ابراهیم دهگان در کتاب «فقه اللغه» گویش وفس را از لهجه‌های قدیم پارسی باستان و شاخه‌ای از تاتی نامیده که دارای ویژگی‌های دستوری و واژگانی منحصر به فرد است و در فصلنامه شماره ۱۵ و ۱۶ راه دانش استان مرکزی نیز آمده که گویش تاتی در بخشی از نواحی روستایی استان مرکزی از جمله وفس به عنوان «جزیره زبانی» مطرح است که به لحاظ مردم شناسی و زبان شناسی بسیار اهمیت دارد و نشانگر حفظ درون مایه‌های اصیل فرهنگی در برابر تغییرات وسیع حوزه جغرافیایی اطراف است.
روستای وفس علاوه بر جلوه‌های طبیعی و فرهنگی خاص سوغات متنوعی نیز دارد که نمونه آن انواع زیراندازهای نفیس و رودوزی سنتی است.
گیوه بافی و ساخت تخته گیوه از دیگر هنرهای مردم تاتی زبان روستای وفس است که از مدت‌ها قبل در این منطقه رواج داشته است و این صنایع دستی یکی از بهترین پاپوش‌ها است، بافت تخته کشی گیوه حرفه‌ای ظریف و خاص است که در وفس شغلی ویژه محسوب می‌شود و عده‌ای در تابستان و زمستان به آن اشتغال دارند.
بافت انواع دستکش، جوراب‌های پشمی، سوزن دوزی، سبد بافی، نمد مالی و جاجیم بافی از دیگر صنایع دستی و سوغات این خطه است که به طور قطع برای گردشگران نوروزی از جذابیت بالایی برخوردار است.
رونق کشاورزی در این روستا موجب شده که انواع خشکبار و میوه‌های فرآوری شده، کشمش و لبنیات تازه و طبیعی، شیره انگور به عنوان سوغات با کیفیت برای گردشگران به وفور وجود داشته باشد.
استان مرکزی از دیرباز به دیار عالم پرور شهرت داشته و در این میان روستای وفس نیز بزرگانی نظیر آیت الله شیخ عبدالنبی وفسی عراقی (مرجع تقلید)، حاج محمد خان دارابی (حکیم گیاهی)، سید عبدالحمید (اولین شهید مشروطیت)،سید محمود نبوی (اولین وکیل دادگستری ایران) محمدرضا اشراق (اولین قاضی دیوان عالی کشور) را در دامن خود پرورش داده است.
رودخانه قوره چای
کشور ایران از شمال تا جنوب و شرق تا غرب سراسر مملو از مناطق بکر و چشم اندازهای شگفت انگیزی است که به خاطر دیده نشدن آنها و یا شاید عدم معرفی این مناطق توسط مسئولین همچنان ناشناخته مانده است.
شهرستان کمیجان مناطق مختلفی از طبیعت بکر روستاها تا جاذبه‌های تاریخی ۳۰۰۰ هزارساله دارد، منطقه گردشگری ای دلی تنها نمونه‌ای از طبیعت بکری است که می‌تواند از مکان‌های انتخابی مسافران نوروزی باشد.
منطقه گردشگری ای دلی نزدیک کوهستان‌های میلاجرد بین دو روستای خاتم آباد و سلوکلو واقع است. چشمه‌های ای دلی در مسیر قوره چای قرار گرفته است و جریان آب چشمه‌هایی که به قوره چای می‌ریزند با طی کردن مسیری به قره چای هدایت و روانه می‌شوند.
روستای چهرقان
چهرقان روستایی است از توابع شهرستان کمیجان در استان مرکزی. این روستا در دهستان خسروبیگ در بخش مرکزی این شهرستان قرار دارد. همسایه‌های چهرقان عبارت‌اند از روستاهای وفس، آمره، استهری، طرلان و راستگویان که از توابع استان همدان است. واژه چهرقان معرب چهرگان می‌باشد. اهالی چهرقان تات هستند و زبان تاتی را با گویش وفسی سخن می‌گویند روستای چهرقان طبق تقسیمات اخیر کشوری، ازتوابع دهستان اسفندان و بخش مرکزی شهرستان کمیجان می‌باشد.
روستای چهرقان بیا اینجا هرچی از چهرقان بخوای هست پیشینه روستا روستای چهرقان روستایی است که قدمتی دیرینه دارد ودر ابتدا به عنوان چراهگاه استفاده می شده اما به علت اینکه مکان سرسبزی بوده و منابع ابی زیادی را در دل خود جای داده است و نیز منطقه‌ای کوهستانی است که در آن زمان یک امتیاز محسوب می شده کم کم عده‌ای در آنجا سکنی گزیدند و این آغاز تمدن چهرقان بود. نام این روستا در ابتدا چراگاهان بوده است که بعدها به چهرگان و در آخر به نام چهرقان کنونی در آمد.