خبرگزاری مهر - گروه استانها: گلستان دیاری لبریز از جاذبه‌های منحصر به فرد طبیعی مانند جنگل‌های هیرکانی، تالاب‌ها، رودخانه‌ها و آبشارهای مختلف است که این استان را از لحاظ برخورداری از پتانسیل‌های طبیعی در زمره استان‌های شاخص کشور قرار می‌دهد.
علاوه بر این جاذبه‌ها، دیار استرآباد و سرزمین جرجان به دلیل سابقه تمدنی غنی و قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی شرق به غرب تمدن‌های کهن از استان‌های غنی از حیث آثار تاریخی تلقی می‌شود.
شهرستان آق قلا یکی از معدود شهرهای گلستان و کشور است که هم اثر تاریخی منحصر به فرد دارد و هم دارای جاذبه‌های طبیعی است که تاکنون از این مزیت‌های گردشگری برای پیشرفت صنعت توریسم در منطقه غفلت شده است.
آق قلا در ۱۵ کیلومتری شمال گرگان قرار داشته که در تعطیلات نوروزی میزبان خیل پرشماری از گردشگران می‌شود.
شاید در گذشته‌های دور، آق قلا برای بسیاری از اهالی ایران زمین ناشناخته بود اما نام این شهر در واپسین روزهای اسفند ۹۷ بر سر زبان‌های افتاد. آق قلا در محاصره سیل درآمد و این خبر به سر خط رسانه‌های مجازی، مکتوب و شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد و بارها و بارها نامش در بنگاه‌های اطلاع رسانی تکرار شد.
شهرستان آق قلا در شمال گلستان و در کنار رودخانه گرگانرود با داشتن آثار تاریخی، گِل فشان های دیدنی و صنایع دستی همچون قالی و پشتی ترکمن، از مناطق گردشگرپذیر گلستان محسوب می‌شود.
این شهرستان با جمعیتی حدود ۱۱۵ هزار نفر، هزار و ۷۶۳ کیلومترمربع وسعت دارد و بسیاری از ساکنان آن را هموطنان ترکمن تشکیل می‌دهند.
گفته می‌شود این شهر توسط «شاه عباس» در سال ۱۰۲۰ هجری قمری بنا شد و درابتدا به نام «اسپیدژ» یا «دژسفید» معروف بوده و در زمان حکومت پهلوی به «پهلوی دژ» تغییر نام داد و امروز نام آق قلا گرفته که در زبان ترکمنی به معنای دژ یا قلعه سفید است.
رود گرگان، پس از سپری کردن مسیر روستاهای متعدد و دشت‌های فراخ ترکمن صحرا، از وسط شهر آق قلا عبور می‌کند، و این شهر تاریخی را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند و پل تاریخی دوران صفویه بر روی این رود چون نگینی از دوران کهن خود نمایی می‌کند.
پل تاریخی آق قلا
پل تاریخی آق قلا از بناهای دوران صفویه است که بر رودخانه گرگانرود ساخته شده و در حدود ۱۸ کیلومتری شمال گرگان قرار دارد، این اثر ثبت شده به طول حدود ۷۰ متر، عرض گذرگاه چهار متر و ۳۰ سانتی متر و حداکثر ارتفاع ۱۴ متر از سطح آب یکی از نمونه‌های منحصر به فرد در این منطقه است.
پل تاریخی آق قلا، تنها پل با تزئینات آجری و بازمانده از دوران شکوفایی هنر آجر کاری در ایران است و مرمت و احیای این اثر تاریخی در دستور کارمیراث فرهنگی قرار گرفته است.
این پل با قدمتی حدود ۸۰۰ سال از پل‌های شاخص گلستان و کشور بوده که پایه‌های پل در دوره سلجوقی و ساخت آن در دوره صفوی انجام شده است.
این اثر تاریخی به شمار ۹۱۹ در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده و تنها پل دارای «تزئینات آجرکاری برآمده» کشور است.
پل آق قلا دارای چهار دهانه با طاق جناغی و پایه‌هایی مستحکم بوده و پایه‌های پل در جهت شرقی (مخالف جریان آب) برای شکستن فشار آب به صورت مثلثی (موج شکن) شکل گرفته است.
همچنین در جهت غربی (موافق جریان آب) به صورت نیم دایره است و موج شکن‌های پل که اندازه هر یک از اضلاع مثلثی آن به ۳.۴۵ متر می‌رسد، در دوره اخیر با سیمان اندود شده است.
قالیچه‌های رنگی ترکمن، روسری‌های زیبا و اسب اصیل مردم این دیار، حال و هوای دیگری به آق قلا بخشیده است موج شکن‌های مثلثی و پشتیبان‌های نیم دایره پل تا نزدیک سطح پل بالا آمده است و در بالای تعدادی از پشتیبان‌ها، قاب‌های مستطیل شکلی تعبیه شده که امروزه دو عدد از آنها باقی است و برای تزئین یا قراردادن کتیبه در نظر گرفته شده است.
سطح گذرگاه پل که از طرفین به ارتفاع ۱۰.۱ متر و پهنای ۵۰ سانتی متر محدود شده، در گذشته سنگ فرش بوده اما در دوره اخیر آسفالت شده است.
از مدتی قبل پل دیگری بر روی رودخانه گرگانرود در این محل ساخته‌اند که با احداث آن، رفت و آمد از روی پل قدیمی انجام نمی‌شود و تنها به عنوان یکی از آثار تاریخی برای عبور و مرور عابران پیاده و گردشگران استفاده می‌شود.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که در دوره قاجاریه در ضلع جنوبی این پل، قلعه‌ای نظامی با دو مناره و برج‌های دیده بانی متعدد وجود داشته و در واقع از این پل به عنوان دروازه ورود به شهر آق قلا استفاده می شده است.
قدمت و اهمیت تاریخی و فرهنگی این پل باعث شده است که این اثر تاریخی در ردیف یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور قرار گیرد.
دیوار تاریخی گرگان
شهرستان آق قلا همانند بسیاری از شهرهای شمال گلستان میزبان بخش‌هایی از دیوار تاریخی گرگان است. شاید بقایای این دیوار تاریخی در محدود سد وشمگیر چندان مشهود نباشد اما در محدوده روستای سقرتپه بخش‌هایی از این دیوار نمایان است و گردشگران تاریخ دوست نوروزی می‌توانند بخش‌هایی از این اثر ارزشمند را در محدوده شمال سقر تپه مشاهده کنند.
دیوار دفاعی، دیوار بزرگ گرگان یا دیوار سرخ که در برخی متون قدیمی با عنوان مار سرخ مطرح شده، طولانی‌ترین دیوار آجری دنیا و سومین دیوار بزرگ جهان پس از دیوار چین و آلمان است. طول دیوار بزرگ گرگان در حدود ۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین دو تا ۱۰ متر است.
پیش تر تاریخ ساخت دیوار گرگان را به دوره اشکانی نسبت می‌دادند اما مطالعات پژوهشی و آزمایشگاهی انجام شده در سال‌های اخیر نشان داد که این دیوار در دوره ساسانی و برای جلوگیری از هجوم اقوام شمالی احداث شد.
سد وشمگیر با نیم قرن قدمت
سد وشمگیر با ۵۲ سال قدمت، قدیمی ترین سد گلستان به شمار می‌رود و ۱۸ هزار هکتار اراضی زراعی منطقه دارای حق‌آبه از این سد هستند.
سد وشمگیر در سال ۱۳۴۹ با هدف توسعه و بهبود اراضی کشاورزی حاشیه گرگانرود و پایین دست، کنترل و مهار سیلاب منطقه و زهکشی اراضی به بهره برداری رسید و با یک مخزن اصلی و سه مخزن فرعی در گذشته از حجمی معادل ۹۶ میلیون متر مکعب آب برخوردار بود ولی به دلیل رسوبات، ظرفیت آن به کمتر از ۴۵ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
این سد قدیمی در فصل بهار چشم اندازهای بدیع خلق کرده و محل تفرج بسیاری از بومیان منطقه است.
گل فشان قارن یارق
گِلفشان ها فرمولوژی یک مخروط پهن حدود پنج متر ارتفاع و چندصد متر قطر خارجی دارند که در بالای آن دریاچه کوچکی شکل یافته و همچون آتشفشان های کوچک از دهانه آنها آب شور به همراه گِل رُس و گاز با فشار و غلظت زیاد خارج می‌شود.
یکی دیگر از نقاط دیدنی شهر آق قلا، گل فشان «قارن یارق» در شمال غرب آق قلا است که پدیده‌ای طبیعی و آتشفشانی پیر و فرسوده بوده و در گذشته از دهانه آن به جای گدازه، گل (Mud) همراه با گاز خارج می شده است. این گل فشان که در شمال استان گلستان و در فاصله ۱۸ کیلومتری آق قلا واقع است هم اکنون به صورت تپه‌ای مخروطی است که تأثیر فرسایش در آن کاملاً مشهود است.
منشأ، گازهای گل فشان هم از تله‌های نفتی و گازی واقع در اعماق زمین تأمین می‌شود و شباهت مکانیسم گل فشان ها به فوران‌های آتشفشانی موجب شده که نام آن آتشفشان گل گفته شود.
آتشفشان گل قارن یارق بزرگترین گل فشان گلستان است و منابع مختلف قطر دهانه آن را از ۵۰۰ تا ۷۰۰ متر ثبت کرده‌اند.
قارن یارق یک کلمه ترکمنی بوده و به معنی «شکم پاره و یا جایی که شکم زمین شکافته و پاره شده»، است.
قالیچه و پشتی ترکمنی
از جمله سوغات‌های مهم آق قلا قالیچه و پشتی ترکمنی است که باید گفت از مهم‌ترین و معروف ترین صنایع گلستان به شمار می‌رود. قالی و قالیچه ترکمن دستبافی پرزدار و زیبا است که از طریق درگیری تار و پود و پرز با نقوش هندسی روی دار افقی بافته می‌شود.
مواد اولیه این هنرصنعت پشم، کرک، نخ پنبه‌ای ونخ ابریشم بوده که هنرمندان آن را باکمک ابزاری همچون دار (قورمه)، قلاب (کسر)، قیچی (سنی) و شانه (داراق) به فرشی زیبا تبدیل کرده که هنوز در خانه بسیاری از ایرانیان با افتخار «زیبا و دستبافت بودن» استفاده و یا به سوغات به جای جای کشور و جهان ارسال می‌شود.
به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان آق قلا با داشتن جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعدد و به سبب همجواری با مراکز اقامتی گرگان و فاصله اندک با راه آهن، فرودگاه و جاده ترانزیتی مشهد- تهران می‌تواند مقصد بسیاری از گردشگران نوروزی باشد.