خبرگزاری مهر، گروه استانها: خراسان جنوبی دارای روستاها با بافت و قدمتی قدیمی بوده که می‌تواند خاطره‌هایی زیبا در قاب نگاه هر بیننده ثبت کند. روستاهایی اعم از بافت تاریخی خور، روستای زیبای خوان، ماخونیک و روستای دستکند گارجگان در شهرستان خوسف تنها بخشی از زیبایی‌های پازل کویر خراسان جنوبی است. از روستای دستکند گارجگان خوسف می‌توان به عنوان شگفتی دیگری معماری روستایی در خراسان‌جنوبی یاد کرد.
روستایی که آجر به آجرش می‌تواند یادآور مردان و زنان بزرگ تاریخ باشد و زندگی ساده و صمیمی پیشینیان را روایت می‌کند.
روستایی که در دل شهرستان خوسف قرار گرفته و کمتر کسی آن را می‌شناسد و تنها در گذر زمان بر زیبایی‌های درون و قدمت تاریخی‌اش می‌افزاید.
در این روستا هنوز با اندک نم بارانی، خانه‌ها بوی کاه‌گل می‌گیرند. قرارگیری خانه‌ها در دل تپه‌ها هم خود، بر شگفتی‌های روستا افزوده است.
معماری «گارجگان»
آنچه در گارجگان بسیار جلب توجه می‌کند ساختار و شکل خانه‌ها است. خانه‌ها در دل تپه‌های مرتفع پدید آمده‌اند. در این نوع معماری به زبان محلی گارجگان نام خانه‌ها را لون می‌گویند.
لون‌ها از یک تا چند اتاق تشکیل شده‌اند و هر خانه دارای یک ورودی مشترک است که اتاق‌ها به آن وصل می‌شوند. شکل و ساختار لون‌ها با هم فرق دارد و متراژ آن‌ها نیز متفاوت است.
قسمت انتهایی لون‌ها و امن‌ترین بخش را به محل نگهداری دام‌ها اختصاص داده‌اند تا از گزند حیوانات وحشی و گرمای تابستان و سرمای زمستان محفوظ بمانند.
روستای گارجگان دارای سه دوره معماری است. دستکند و سازه‌های خشتی متصل به آن و سازه‌های خشتی و آجری دوره قاجار و پهلوی که با فاصله از دستکند ها احداث شده‌اند.
قرارگیری روستا در جوار کوه بزرگ گارجگان و چشمه آب شیرین و همچنین رودخانه دائمی این مهم را فراهم کرده تا گذشتگان ابتدا از این آب برای کشاورزی و کاشت محصولاتی نظیر (پنبه، گل آفتاب گردان و علوفه برای دام) استفاده و سپس در کنار استفاده از آب در کشاورزی از نیروی آن برای تولید آرد و تأمین خوراک به وسیله آسیاب استفاده کنند.
قدمت تاریخی دستکند ها در حال بررسی باستان شناسی است.
ثبت بافت تاریخی روستای گارجگان در فهرست میراث ملی
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان خوسف چندی پیش بیان کرد: روستای گارجگان در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب غربی شهر خوسف واقع شده و آنچه در این روستا بسیار جلب توجه می‌کند، ساختار و شکل خانه‌ها است.
علی صالحی با بیان اینکه بافت تاریخی روستای دستکند گارجگان خوسف در فهرست میراث ملی ثبت شده است، افزود: در این روستا خانه‌ها در دل تپه‌های مرتفع ساخته شده‌اند.
وی با بیان اینکه روستا در جوار کوه بزرگ گارجگان و چشمه آب شیرین و همچنین رودخانه دائمی استقرار یافته است، گفت: روستای گارجگان دارای سه دوره معماری است.