خبرگزاری مهر، گروه استانها: شهرستان آشتیان استان مرکزی از متعلقات عراق عجم بوده و مردمان آنجا مدتی بعد از شکست ساسانیان از اعراب، آئین زرتشتی داشته‌اند. لذا نام این شهر تاریخی بنا به روایات، تغییر یافته لفظ آتشدان است که در گذر تاریخ به، ابرشتیجان، براشتیجان، سیجان، استجان، اشتیجان برگردانده شده‌است.
این شهرستان دیدنی‌های منحصر به فردی دارد که سالانه گردشگرانی را به خود جذب می‌کند. در ادامه همراه ما باشید تا با جاذبه‌های گردشگری این شهرستان آشنا شویم.
منطقه شکار ممنوع کلاهه
این زیستگاه طبیعی واقع در شمال شهرستان آشتیان دارای وسعتی معادل ۱۹ هزار و ۱۲۶ هکتار است و در حال حاضر به عنوان منطقه شکار ممنوع تحت حمایت سازمان محیط زیست قرار دارد. کلاهه آشتیان با کوه‌های خشک و صخره‌ای، تپه ماهورها و حوزه دشتی، دارای اقلیمی متنوع است و همین ویژگی مهم باعث شده تا طیف وسیعی از تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری را در خود داشته باشد.
وجود اکوسیستم‌های متنوع در منطقه کلاهه این زیستگاه را به محلی امن برای حیات وحش تبدیل کرده و در حال حاضر ۲۷ گونه از ۱۷۰ گونه پستاندار ایران در کلاهه آشتیان زیست می‌کنند.
پازن، قوچ اراکی، گراز، گرگ، شغال، روباه، کفتار، سمور، گربه وحشی، گربه پالاس، تشی، خرگوش، پیکا، موش صحرایی، جرد ایرانی و لیبی، هامستر خاکستری، ول حفار، خفاش بال بلند، خفاش بال سفید و خارپشت اروپایی از جمله تنوع وحوش ارزشمند زیستگاه کلاهه آشتیان است.
۷۲ گونه از ۵۰۰ گونه پرندگان ایران در کلاهه آشتیان مشاهده شده و دامنه تپه ماهورها و کوه‌های این منطقه نظیر هم هستند، کلاهه و پارک جنگلی این زیستگاه مامنی مناسب و امن برای زیست کبکو تیهو است. دشت‌های کلاهه آشتیان مانند عبدل آباد به دلیل وجود مزارع کشاورزی زیستگاه خوبی برای پرندگان دانه خور است و حضور جوندگان کوچک و خزندگان موجب شده که پرندگان شکاری نیز در چرخه تنوع زیستی این منطقه شکار ممنوع موجود باشد.
بارندگی سالانه زیستگاه کلاهه آشتیان ۲۵۵ تا ۳۱۳ میلیمتر است و حداکثر بارش‌های این منطقه با ۱۵ درصد معمولاً در اسفند ماه و حداقل آن با حدود یک درصد در مردادماه است.
روستای آهو
روستای نمونه گردشگری آهو از غرب به گرَکان و از شمال به تفرش و از شرق به روستای فوجرد منتهی می‌شود. در غرب این روستا کوه «کله پشته»، «همواره پنبه زار»، «کدوک راچان» و «کوه میراب» قرار دارند.
این روستا نهرها و چشمه‌های زیادی دارد. با وجود اینکه باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی روستا اغلب در خارج از محدوده سکونت است، اهالی، باغچه‌ها و زمین‌های کشاورزی کوچکی در کنار خانه‌های خود دارند که زیبایی این روستا را دوچندان کرده است.
این روستا دارای دو امامزاده به ثبت رسیده به نام‌های امامزاده عبدالله و امامزاده شهربانو است، که به دلیل موقعیت جغرافیایی این دو مکان نسبت به روستا به امامزاده بالا و امامزاده پایین معروف است.
قنات‌های متعددی برای روستای آهو به ثبت رسیده از جمله قنات باغات، قنات گلدر و قنات سراب پایین و سراب بالا که این دو هر کدام درکنار ۲ مسجد موجود در روستا واقع هستند.
خانه‌های جدیدی در حال ساخت در این روستا هستند اما هنوز خانه‌های قدیمی بسیار زیبایی در آهو به چشم می‌خورند.
قلعه تاریخی مستوفی الممالک
این قلعه در یک کیلومتری غرب شهر آشتیان واقع شده. این خانه اعیان نشین که به عمارت مستوفی الممالک مشهور است، در محله درخونگاه، روزگاری برای خود اسم و رسمی داشت اما امروزه در میان آپارتمان‌های قد و نیم قد به لوکیشن سریال و فیلم‌ها تبدیل شده است. عمارت مستوفی الممالک متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود ۱۱۰ سال پیش، با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن مایه‌های اروپایی است، ساخته شده است.
این بنا خانه یکی از اصیل‌ترین رجال دوران قاجار و پهلوی، یعنی میرزا حسن خان مستوفی الممالک، فرزند میرزا یوسف خان مستوفی الممالک است. میرزا حسن خان، فرزند میرزا یوسف و شکر خانم -دختر رئیس یکی از قبایل کرد- یکی از اصیل‌ترین شخصیت‌های تاریخ سیاسی معاصر ایران است و مقام و لقب مستوفی الممالک بیش از یک قرن در خاندان او بوده است.
مجموعه و باغ مستوفی الممالک در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۵۸۰۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه معتمد الایاله
یکی از جاذبه‌های تاریخی این شهر، خانه معتمد الایاله در غرب آشتیان است. معتمد الایاله از مردان سیاسی دوره قاجار در آشتیان بوده است که عمارت مربوط به این شخص دارای معماری زمان قاجار با فضاهای مسکونی، خدماتی و آب انبار بوده است.
بر سر در این خانه، کوبه ای برنجی دیده می‌شود که بر روی آن حک شده است؛ معتمد الایاله ۱۳۱۸، عمل استاد عبدالکریم شیرازی» که به نظر می‌رسد میخ‌ها و کوبه های درب در شیراز ساخته شده است.
در بالای سر در گنگره هایی از آجر و چند کاشی معرق به کار رفته است، در کاشی دایره وسط سر در، آیات زیبایی از قرآن با خط بسیار زیبا تحریر شده است. در بالای آن با گچ برجسته نام استاد و بنای ساختمان «عمل عبد الرحیم گرکانی» نوشته شده است.
در سمت راست سر درب خانه، کاشی با نقشی از سرباز قزلباش در حال اسب سواری است، قدمت این کاشی به دوران صفویه می‌رسد، در سمت چپ، کاشی با تصویری از دو بانو در حال موسیقی را به تصویر کشیده است، این کاشی مربوط به دوره قاجاریه است.
چهار ستون نیمه لخت و دو ستون نیم دایره با طرح برجسته ای از گل و گلدان از آجر ساخته شده است که در طرفین درب ورودی به کار رفته است.
در زیر سکوی نشیمن جلوی درب، دو سنگ حجاری شده از گل نیلوفر آبی قرار دارد که نماد زندگی است.
این سر بنا توسط دالان مسقف آجری زیبایی به حیاط عمارت می‌رسد، حیاطی بزرگ و مربع شکل با تالاری در ضلع جنوبی و ساختمانی دو طبقه در شمال و غرب حیاط با اتاق‌های تو در تو، خانه‌های عیان نشین را به تصویر می‌کشد.
این خانه در حدود ۵۰۰ متر مربع است و در حال حاضر به عنوان مرکز اسناد آشتیان شناخته می‌شود و در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۰۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه عبدالعظیم قریب
این بنا در مرکز روستای «گرکان»، رو به روی دانشسرای این روستا قرار دارد. این بنای قاجاری مربوط به خاندان بزرگ «قریب» است که در عرصه علم، فرهنگ و ادب ایران‌زمین سهم بسزایی دارند. از جمله می‌توان به «دکتر محمد قریب» بنیانگذار طب کودکان در ایران، «دکتر عبدالعظیم قریب» استاد زبان و ادبیات فارسی و «پروفسور عبدالکریم قریب» پدر علم زمین‌شناسی ایران و بنیانگذار دانشگاه اراک اشاره کرد.
منزل خاندان قریب در زمینی به مساحت ۷۱۵ متر مربع قرار دارد. ورودی اصلی منزل در جنوب غربی بنا دارای دربی چوبی است. ضلع شرقی دارای دو اتاق است و قبلاً به عنوان خبازخانه از آن استفاده می شده است. بنای اصلی در ضلع شمالی قرار دارد و دارای دو طبقه با زیرزمین است. راه ورود به زیرزمین از داخل حیاط مرکزی است. دو راه پله قرینه در طرفین راه پله زیرزمین به طبقه همکف راه می‌یابند. ورودی در کنار تالار اصلی قرار دارد.
ورودی سمت شمال غربی در طبقه همکف امتداد پیدا کرده و در انتها به پلکان مارپیچ طبقه اول منتهی می‌شود. در این طبقه تزئینات قاب‌بندی گچی، قطار بندی و گچ بری دیده می‌شود.مشابه این تزئینات در طبقه فوقانی برج به چشم می‌خورد. نقشه طبقه اول و طبقه همکف یکسان است، با این تفاوت که در طبقه اول به جای اتاق مرکزی، یک اتاق خواب قرار دارد.
بازار تاریخی آشتیان
بازار آشتیان یکی از بناهای تاریخی استان مرکزی و یادگار دوره صفویه است که در آن دوره از ارکان مهم اقتصادی منطقه ثلاث (آشتیان، تفرش و فراهان) محسوب می شده است. اصناف مختلف از جمله گیوه کشی، مسگری، قند سازی، آهنگری، لحاف دوزی و رنگرزی از قدیم در این بازار مشغول فعالیت بوده و هستند. بازار تاریخی آشتیان در سال ۱۳۸۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده و امروزه میزبان مسافران و علاقه مندان به تاریخ ایران است.
موزه آشتیان
موزه مردم شناسی آشتیان یکی از مکان‌های دیدنی تاریخی و فرهنگی استان مرکزی به شمار می‌رود.
بنای موزه مربوط به دوره قاجار با ۸۰۰ متر مربع وسعت در سه طبقه شامل اتاق‌های متعدد تو در تو، شاه نشین، آب انبار، مطبخ و فضاهای جانبی احداث شده است.
در این موزه ۱۵۰ قلم اشیا تاریخی شامل ظروف سفالی، لوازم آهنگری، ظروف آشپزخانه، گلیم دست بافت و رودوزی‌های سنتی منطقه مانند گیوه و سفره‌های نقش دار و تعدادی از اشیا تاریخی کشف شده در شهرستان مانند ظروف سفالی متعلق به دوره‌های قبل از میلاد و دوره اُموی نگهداری می‌شود.
موزه مردم شناسی آشتیان در جوار بازار قدیمی شهر و منزل تاریخی معتمد الایاله قرار دارد.