خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه -سمانه نوری زاده قصری: شبهای ماه مبارک رمضان حوالی نیمه شب شرعی مسجد ارک در منطقه بازار تهران حال و هوای متفاوتی دارد. مناجات خوانی های حاج منصور ارضی در این شبها در بین مردم خداجو مشهور و معروف است.
مسجد ارک در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار به‌خواسته مهدعلیا، مادر وی بنا شد و پس از آسیب دیدن در زمان رضاشاه به‌توصیه آیت الله سید حسین بروجردی، مرجع تقلید عام شیعه، و کمک برخی از بازاریان تهران، در سال‌های ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۱ شمسی بازسازی شد. از دهه ۱۳۸۰ شمسی مراسم سوگواری محرم با مداحی حاج منصور ارضی در این مسجد برگزار میشود.
مسجد ارک تهران به‌دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی خاص خود که در مرکز شهر و در نزدیکی بازار تهران و در کنار میدان خراسان واقع شده، پایگاهی مهم برای فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی بوده است. سخنرانان مشهوری همچون آیات و حجج اسلام حسین وحید خراسانی، عباسعلی اسلامی، محمدتقی فلسفی و ... در این مسجد به ایراد سخنرانی پرداخته‌اند.گفته شده است که حوادث مرتبط با قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۲ از مسجد ارک شروع شد و مراسم ختم کشته‌شدگان این قیام در همین مسجد برگزار گردید.بنابر اسناد ساواک، آغاز فعالیت‌های سیاسی در مسجد ارک مربوط به ۳۰ تیر ۱۳۳۱ شمسی است که گروهی از مردم در حمایت از محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران، و در مخالفت با حکومت پهلوی، بازار را تعطیل کرده و در این مسجد تجمع کردند.برخی از امامان جماعت مسجد ارک عبارت بوده‌اند از: سید ابوطالب مدرسی یزدی، شیخ محمود یاسری، مهدی حائری تهرانی و سید علی غیوری نجف‌آبادی.در ۲۶ بهمن سال ۱۳۸۳ شمسی مصادف با ۵ محرم، مسجد ارک دچار آتش‌سوزی شد و ده‌ها نفر در آن کشته یا مجروح شدند.
جمعیتی که در خیابان به عشق ارتباط با خدا حضور پیدا می کند
این شور و اشتیاق حضور خانواده ها در مناجات خوانی های سحر به حدی است که ابتدا تا انتهای خیابان داور مملو از جمعیت می شود. خانواده ها با هر سن و رنجی اعم از دختر و پسر و کودک و بزرگسال در این مراسم حضور پر شور دارند.
این مراسم از ساعت ۱۲:۱۵ دقیقه بامداد آغاز می شود. اگر از سمت خیابان حافظ به چهارراه گلوبندک نزدیک شوید ماشین های پارک شده نشان از یک مراسم با شکوه و پر جمعیت دارد. نرسیده به خیابان حافظ ترافیک کم و بیش رونده ای که جلوی شما قرار می گیرد نشان از آن است که کم کم به مسجد و محفل مناجات خوانی نزدیک شده اید.
ماشین ها در چند مسیر حتی در وسط خیابان هم پارک شده اند.این اتفاق در شبهای قدر به طور معمول نزدیک هر مکان زیارتی و حسینیه ای رقم میخورد اما اینجا و مسجد ارک هر شب شاهد حضور گسترده ای از مردم است. در این بین خانواده ها با فرزندان خردسال و کوکان نوپای خود در مراسم حضور دارند و به دلیل وجود فضای بازی که در خیابان وجود دارد کودکان احساس شادی بیشتری دارند.
کودکان در فضای هیئت شادی را تجربه می کنند
صدا در بلندگوها میپیچد: «اللهم رب شهر رمضان …» اما کودکان با هیجان و شور خاصی با هم سن و سال خود در وسط خیابان با یک توپ پلاستیکی «گل کوچک» بازی میکنند. بعضاً دست کودکان حاضر در این مراسم بادکنک است و خیلی ها هم در حال تلاش و تکاپو برای بازی های «گرگم به هوا» هستند.کمی که جلوتر می رویم پارچه ای برزنتی توجهم را جلب می کند که تا چشم کار می کند کودکان زیادی در آن رفت و آمد دارد. پردیس فرهنگی قرآنی شهدای مسجد ارک عبارتی است که بر روی این پارچه برزنتی نوشته شده است.
سعید حسین پور مدیر اجتماعی فرهنگی ناحیه دو منطقه ۱۲ می گوید: «از شب اول ماه مبارک رمضان جهت خدمات دهی به کودکان زیر هفت سال برای خانواده هایی که در مراسم مناجات خوانی حضور پیدا میکنند، پردیس فرهنگی قرآنی شهدای مسجد ارک توسط معاونت اجتماعی فرهنگی شهرداری منطقه ۱۲ و اداره اجتماعی ناحیه دو مشغول شد تا خاطره ای خوش از یک مناجات خوانی و فضای هیئت در خاطره آنها باقی بماند.
حضور هزار کودک هر شب در پردیس فرهنگی قرآنی شهدای مسجد ارک
مدیر اجتماعی فرهنگی ناحیه دو منطقه ۱۲ از حضور ۵۰۰ تا هزار نفری هرشب کودکان در این غرفه گفت و ادامه داد: اینجا کودکان نقاشی کرده و جایزه میگیرند. موضوعاتی قرآنی به کودکان برای نقاشی داده میشود. موضوعاتی قرآنی و مرتبط با ایام مناسبتی در این غرفه به کودکان داده می شود. در هفته اول برپایی مراسم مناجات خوانی سعی کردیم اتفاقات مبتنی بر وقایعی که در فصل بهار رقم میخورد باشد و بعد ازآن با موضوع وفات حضرت خدیجه (ع) را به کودکان برای نقاشی دادیم.حسین پور از برگزاری مسابقه قرآنی و اهدای جوایز به کودکان هم میگوید: جایزه های مختلف و متنوع مانند مداد رنگی و اقلامی که مرتبط با فضای کودکانه است به آنها داده میشود.
شبهای رمضانی خیابان داور سبز رنگ می شود
جلوتر که میرویم فرش هایی پهن شده بر روی آسفالت خیابان دیده می شوند و جمعیت دیگر تنگاتنگ همدیگر نشسته اند. تلویزیونی در وسط خیابان تصاویر داخل مسجد را برای آنها که در خیابان نشسته اند به نمایش میگذارد. نزدیک تر به مسجد که می شویم بخشی از خیابان مختص بانوان می شود. در سمت ورودی مسجد، موکبی سبز رنگ قرار دارد. عطر دل انگیز چای دارچین به مشام می رسد و همچنین بوی خوش قهوه خواب از سر مناجات کنندگان می‌پراند.
پذیرایی ۱۵ هزار عددی در موکب مسجد ارک
موکب مسجد ارک از سال ۹۵ پذیرایی از زائران را در ایران و عراق آغاز کرد و در تمامی مناسبت هایی که در ایام سال برگزار می شود از حاضران پذیرایی می کند. به گفته یکی از خادمان این موکب هر شب به میزان از ده هزار تا ۱۵ هزار نفر در شبهای ماه مبارک رمضان با چایی و شیرینی و قهوه پذیرایی می کند.
خادم میگوید: «این موکب از ساعت ۲۲ الی ۱ بامداد توزیع داشته و نزدیک به ۵۰ نفر در موکب به پذیرایی می پردازند. در شبهای ماه مبارک رمضان و در شبهایی که مناسبتی است مانند شب میلاد امام حسن (ع) یا شبهای قدر بالغ بر ۲۰ هزار چایی قهوه و شیرینی پخش می شود. از ساعت ۱۰ الی ۱ بامداد توزیع داریم و نزدیک به ۵۰ نفر در موکب خدمت میکنند».
حضور سخنرانان برجسته کشوری در شبهای ماه مبارک رمضان
از ابتدای ماه رمضان حجت الاسلام حامد کاشانی در دهه اول به سخنرانی در این مسجد پرداخت و مراسم مناجات و شب زنده داری نیز هر شب از ساعت ۱:۳۰ بامداد آغاز شد. در دهه دوم ماه مبارک رمضان حجت الاسلام سید مهدی میرباقری و شیخ اسماعیل رمضانی سخنرانی میکنند و در دهه سوم این مراسم نیز حجج اسلام شیخ مصطفی کرمی و شهاب مرادی سخنرانان مسجد هستند.هر کدام از این سخنران موضوعی را برای مخاطبان تفسیر و تبیین میکنند علاوه بر آن تلاوت قرآن و حضور برخی شاعران جزو جدانشدنی برنامه های این شبهای مسجد ارک قرار دارد.
حاج منصور ارضی نیز در این شبها بنا به موقعیت دعاهای مختلفی را میخواند. شبهای جمعه ماه مبارک دعای کمیل و شبهای نخستین نیز دعای افتتاح را قرائت کرد در بقیه ایام نیز به خوانش بخش هایی از دعای ابوحمزه اختصاص میدهد و آن را بیان خود توضیح و تفسیر می کند.
هیچکدام از شبها نیست که حاج منصور، روضه کربلا نخواند شاید همین امر باعث شده است که صدایش سوز خاصی هنگام مناجات خوانی داشته باشد. آنچنان که آدم احساس می کند تا آسمان قلبش راه پیدا میکند. حاج منصور شروع به شعر خوانی در مدح امیر المومنین میکند:
تا توانی خاک شو خاک قدمهای علی (ع)/هیچ بودن محضر او، اوج عزت می شود
جمعیت بلند ذکر «یاعلی» می گوید و او ادامه می دهد؛
بارگاهش سجده انگیز است، دست من که نیست/سجده گر خود اهل باشد عبادت میشود
جذبه ایوان طلایش هوش از سر میبرد/عادل و دیوانه اینجا غرق حیرت میشود
مست انگور ضریحش باده میخواهد چیکار/در نجف با بوسه هم کس، مست حضرت می شود
من خوشم با عشق او، با سختی اش، آسانی اش/از غم لیلی مگر مجنون اذیت می شود
روزه ام چون با سلامی بر حسین (ع) افطار شد/رزق افطاری هر شب یک زیارت می شود
حاج منصور اینجا به همه حاضران یاد آور می شود که باید از درگاه الهی و واسطه هایش که ائمه اطهار هستند حاجات بزرگ و وسیع خواست و میگوید: «بی ادبی است که کم بخواهم»کم کم ادامه دعای ابوحمزه ثمالی را می خواند و قطعه به قطعه آن را برای حاضران تحت اللفظی معنا میکند. اشک و آه و تضرع به خداوند را میتوان در وجود تک تک کسانی آنجا حضور دارند دید.
افراد با خدای خود خلوت کرده و به او پناه می آورند. کم کم مداح سینه زنی و شور را شروع میکند اما جمعیت کم و بیش بلند می شوند تا برای سحر افطار آماده شوند. خیلی طول نمیکشد و مداح دعای آخر جلسه را میخواند.هر کسی را که نگاه میکنی با صورتی خندان همراه با خانواده اش با رنگ و عطر معصومیت شبیه کودکی که تازه متولد شده به سمت خانه بر می گردد.