خبرگزاری مهر؛ گروه بین‌الملل: افشای مجموعه جدیدی از اسناد طبقه‌بندی‌شده آمریکا که شامل اسرار امنیت ملی آمریکا درباره جاسوسی از دبیر کل سازمان ملل متحد، مقامات کره جنوبی، نقشه‌های عملیاتی جنگ اوکراین، کمک‌های تسلیحاتی کشورهای چین و مصر به روسیه، بار دیگر سیستم امنیتی و اطلاعاتی ایالات‌متحده آمریکا و همچنین افکار عمومی این کشور را در یک شوک عمیقی فرو برده است.
واکنش‌ها و پیامدهای این افشاگری بسیار متفاوت بوده است؛ درحالی‌که عده‌ای از کارشناسان افشای این اطلاعات را سیاست دولت آمریکا و یا دست‌کم بخشی از سیاستمداران واشنگتن که خواهان افزایش حمایت تسلیحاتی از اوکراین و توجه افکار عمومی به مضیقه‌های تسلیحاتی اوکراین می‌دانند، در مقابل عده‌ای افشای این اسناد را یک شکست اطلاعاتی و رسوایی بزرگی برای ایالات‌متحده قلمداد می‌کنند که پیامدهای آن محدود به سیاست داخلی این کشور نمی‌شود و روابط خارجی این کشور با بسیاری از متحدانش نظیر کره جنوبی و مصر را نیز به‌شدت متأثر خواهد کرد و علاوه بر این از ایالات‌متحده یک چهره کنترل‌گرا و منفی به افکار عمومی جهان مخابره خواهد کرد که تأثیر زیادی بر وجهه و قدرت نرم آمریکا در میان بسیاری از کشورهای جهان بر جای خواهد گذاشت.
گروه بین‌الملل خبرگزاری مهر به‌منظور تبیین ابعاد مختلف این افشاگری‌ها، گفتگویی با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس ارشد مسائل آمریکا انجام داده که مشروح آن را در ادامه می‌آید.
اخیراً بسیاری از اسناد محرمانه و فوق محرمانه ایالات‌متحده آمریکا در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشرشده؛ اسنادی که گویا دارای محتوای مهمی درباره جنگ اوکراین، کشورهای دخیل در این جنگ و اطلاعاتی درباره چین و جمهوری اسلامی ایران بوده است. این اسناد منتشرشده دقیقاً حاوی چه مطالب مهمی هستند؟
ابوالفتح: اسناد منتشرشده تنوع موضوعی بسیار زیادی دارند و بیشترین آن‌ها مربوط به جنگ و اوکراین است. خود این اسناد درباره جنگ اوکراین نیز لایه‌ها و ابعاد مختلفی دارند و عملیات‌هایی دو کشور علیه هم، تعداد کشته‌های طرفین، اشراف اطلاعاتی ایالات‌متحده آمریکا بر بخش‌های اطلاعاتی و نفوذ این کشور به سرویس اطلاعاتی نظامی و همچنین ابعاد خارجی جنگ اوکراین و کمک‌های تسلیحاتی کشورهایی مانند مصر و چین به روسیه را شامل می‌شوند. یک بخش از مطالب در مورد جاسوسی ایالات‌متحده آمریکا از دبیر کل سازمان ملل متحد و برخی مقامات کره جنوبی است، بخشی از این اسناد نیز درباره تحولات داخلی اسرائیل و حمایت‌های موساد از اعتراض‌های خیابانی علیه «کودتای قضائی» نتانیاهو است.
برخی از رسانه‌ها ازجمله رسانه‌های روسی معتقدند که افشای این اسناد عامدانه بوده و هدف آن انحراف افکار عمومی و توجه و تمرکز روسیه از ضد حملات بهاری است که اوکراین در حال تدارک آن است و در مقابل نیز برخی از رسانه‌های اوکراین معتقدند که روسیه نیز عامدانه چنین اسنادی را تهیه و منتشر کرده؛ تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
ابوالفتح: اولین بار نیست که اسنادی ازاین‌دست در ایالات‌متحده آمریکا فاش می‌شود. در اسناد ویکی‌لیکس نیز سندهایی در مورد جنگ عراق و افغانستان و همچنین جنگ ویتنام وجود داشت. طبیعی است که افشای این اسناد تأثیر متفاوتی بر منافع کشورها و گروه‌های داخلی آن‌ها دارد و این کاملاً طبیعی است که مقامات سیاسی کشورها، سران کشورهای رقیب و حتی گروه‌های رقیب داخلی را متهم به افشای این اسناد کنند. ظاهر امر این است که یک جوان ۲۱ ساله به نام جک داگلاس تیسیرا از افسران کم‌سابقه مرکز سایبری وابسته به نیروی هوایی این اسناد را در سایت دیسکورد به اشتراک گذاشته است؛ اما در محافل سیاسی و رسانه‌ها، تحلیل‌ها و فرضیای متفاوت و متناقضی در این خصوص وجود دارد.
برخی از افراد و رسانه‌ها اذعان دارند که انتشار و افشای این اسناد کار روس‌ها و سرویس جاسوسی این کشور بوده است؛ برخی گمانه‌زنی‌ها انتشار این اسناد را به افراد و مقامات ناراضی از طولانی و فرسایشی شدن جنگ اوکراین نسبت می‌دهند، برخی نیز معتقدند که افشای این اسناد توسط دولت ایالات‌متحده و یا دست‌کم حامیان جنگ اوکراین صورت گرفته چراکه برخلاف برخی تحلیل‌ها، افشای این اسناد به نفع اوکراین است و می‌تواند افکار عمومی آمریکا را نسبت به ادامه حمایت‌های نظامی و اقتصادی از اوکراین متقاعد سازد. ولی آنچه مسلم است این است که هیچ‌کدام از این فرضیه‌ها و گمانه‌ها تاکنون اثبات نشده است و نمی‌توان با قطعیت در مورد آن‌ها اظهارنظر کرد و هنوز ابهامات زیادی در خصوص نحوه دسترسی به این اسناد، فرآیند انتشار، نقش سرویس‌های جاسوسی خارجی در این افشاگری و همچنین نحوه عملکرد دستگاه اطلاعاتی و نظارتی ایالات‌متحده آمریکا در خصوص این افشاگری‌ها وجود دارد که تحلیل این موضوع را دشوار می‌سازد.
آیا این افشای سریالی اسناد محرمانه در ایالات‌متحده آمریکا یک اقدام فردی و ناشی از خصومت‌های شخصی است و یا کاری سازماندهی‌شده و نشان‌دهنده ضعف اساسی در دستگاه اطلاعاتی آمریکا و نفوذ سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی خارجی به این مراکز مهم و حساس است؟
ابوالفتح: افشای اخیر اسناد محرمانه در پلتفرم دیسکورد بزرگ‌ترین افشاگری تاریخ آمریکا نیست؛ بلکه بزرگ‌ترین افشاگری یک دهه اخیر در ایالات‌متحده آمریکا است. چون اسناد ویکی‌لیکس که توسط جولیان آسانژ جمع‌آوری‌شده و در ویکی‌لیکس منتشر شد به لحاظ حجمی، بزرگ‌ترین افشای اطلاعاتی در تاریخ ایالات‌متحده آمریکا است. افشای اسناد ویکی‌لیکس و به‌خصوص آن فیلمی که نشان می‌داد و سربازان آمریکایی سوار بر یک بالگرد به افراد بی‌گناه و به یک خبرنگار شلیک می‌کنند؛ ضربه زیادی به حیثیت آمریکا وارد کرد و وجهه و سیاست نظامی آمریکا را در منطقه غرب آسیا به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. علی‌ای‌حال، روایت رسمی ایالات‌متحده این است که این جوان عضو رسمی گارد ملی نیروی هوایی به خاطر پیدا کردن دوست در شبکه دیسکورد این اطلاعات را بارگذاری کرده و هنوز انگیزه دقیق این اقدامات افشا نشده است.
واکنش‌ها در جامعه آمریکا به این افشاگری متفاوت بوده است؛ درحالی‌که برخی از مقامات آمریکایی ازجمله خانم مارجوری تیلور گرین عضو جمهوری‌خواه کنگره از این اقدام استقبال کرده و افشاگر این اسناد را به‌عنوان یک قهرمان ملی ستایش کردند؛ در مقابل نیز عده‌ای داگلاس تیسیرا را به سوءاستفاده از موقعیت خود و خیانت به منافع کشور متهم کرده‌اند. در خصوص انگیزه فردی داگلاس تیسیرا هنوز اطلاعاتی در دست نیست اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که عملیات جاسوسی لایه‌های مختلفی دارد و ممکن است ظاهر امر این باشد که یک جوان از روی سرگرمی این اسناد را بارگذاری کرده، اما ممکن است که سرویس‌های جاسوسی خارجی وی را به این سمت سوق داده باشند؛ همان‌طور که در مورد اسناد ویکی‌لیکس این اتفاق افتاده است و دستگاه اطلاعاتی روسیه پشت این قضیه بوده است.
کارهای اطلاعاتی و جاسوسی کاری سخت و پیچیده است و این‌طور نیست که یک جوان یک فلش را به کامپیوتر وصل کنند و این‌همه اسناد فوق محرمانه را افشا کند؛ به‌هرحال پشت این اسناد محرمانه افشاشده طیفی از بازیگران از دولت روسیه گرفته تا بخشی از ناراضیان داخلی جامعه آمریکا که نگران جنگ جهانی سوم هستند و یا بخشی ازجمله آمریکا که خواهان توجه افکار عمومی برای حمایت از اوکراین است و یا حتی خود دولت آمریکا که عامدانه بخش از این اسناد را برای دستیابی به یک سیاست و هدف خاصی منتشر می‌کند؛ می‌تواند حضور داشته باشد.
به‌عنوان‌مثال در بخشی از این اسناد افشا شده است که کشور اوکراین در مضیقه شدید تسلیحاتی است و ممکن است که هدف دولت‌مردان ایالات‌متحده آمریکا از افشای این اسناد و اطلاعات این باشد که افکار عمومی آمریکا و یا کنگره را متقاعد به ادامه حمایت‌های تسلیحاتی از اوکراین کنند و کنگره را متقاعد کنند که در صورت سقوط اوکراین غرب سقوط کند و در صورت سقوط غرب این کشور آمریکاست که سقوط می‌کند. به‌هرحال در خصوص انگیزه افشای اسناد ویکی لیکس و یا اسناد واترگیت به جهت اینکه مدت‌زمان زیادی از آن گذشته است شاید راحت‌تر بتوان قضاوت کرد اما در خصوص این افشاسازی اخیر چون هنوز اطلاعات زیادی وجود ندارد نمی‌توان به‌آسانی قضاوت کرد.
با توجه به محتوای برخی از این اسناد درباره جاسوسی از مقامات کره جنوبی و یا تلاش‌های مخفیانه مصر به‌عنوان یکی از متحدان آمریکا برای ارسال به سلاح به روسیه، افشای این اسناد چه پیامدهایی برای سیستم امنیتی و اطلاعاتی ایالات‌متحده آمریکا و چه تأثیری بر روابط خارجی این کشور برجای خواهد داشت؟
ابوالفتح: اگر ما فرض را بر این بگذاریم که دولت آمریکا تعمداً این اسناد را افشا نکرده است؛ این اتفاق یک رسوایی بزرگ برای جامعه اطلاعاتی آمریکاست. اینکه سیستم امنیتی آمریکا با بودجه میلیارد دلاری سالیانه و باآن‌همه امکانات و تجهیزات آن‌قدر ولنگار است که یک جوان ۲۱ ساله این اطلاعات فوق محرمانه و ارزشمند را سرقت و به مدت یک ماه در یک سایت بارگذاری می‌کند و کسی از آن خبر ندارد، یک رسوایی بزرگی برای جامعه اطلاعاتی آمریکاست. در درجه دوم افشای این اسناد بین ایالات‌متحده آمریکا و متحدان آن تنش ایجاد می‌کند؛ کما اینکه افشای اسناد ویکی لیکس و افشای شنود گوشی تلفن همراه خانم مرکل صدراعظم آلمان و شنود مکالمات نخست‌وزیر وقت اسرائیل موجب تنش‌هایی در روابط این کشورها با ایالات‌متحده آمریکا شد. اینکه سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا از مکالمات رهبران کشورهای مخالف خود نظیر روسیه، چین، ایران و … را شنود کند، امری طبیعی است اما اینکه بخواهند از دبیر کل سازمان ملل متحد و یا مقامات کشورهای متحد خود را شنود کند، این به وجهه آمریکا آسیب وارد می‌کند.
به گفته اسنودن آمریکا یک جاروبرقی بزرگ درست کرده است که هر اطلاعاتی که در هر جای دنیا باشد را جمع‌آوری می‌کند و فرقی نمی‌کند که این اطلاعات مربوط به متحدان آمریکا یعنی آلمان، کره جنوبی، اسرائیل و مصر باشد و یا مربوط به مخالفان آمریکا و کشورهای ایران، چین و روسیه باشد؛ آنچه مسلم است اینکه این اقدامات وجهه آمریکا و به‌خصوص قدرت نرم آن را زیر سوال می‌برد و باعث می‌شود تا این گزاره‌ای که کشورهایی مثل روسیه و چین و کشورهای کنترل‌گری هستند که شهروندان خود را محدود می‌کند؛ در سطح وسیع‌تری در مورد ایالات‌متحده آمریکا صدق کند که تلاش می‌کند کلیه شهروندان جهان را کنترل کند و این از ایالات‌متحده آمریکا یک چهره تاریک‌تر، اقتدارگراتر و تمامیت‌خواه‌تر ارائه می‌کند که نه‌تنها به دوست و دشمن رحم نمی‌کند، بلکه ناتوانی در حفظ این اطلاعات منافع افراد و گروه‌های سیاسی کشورهای متحد خودشان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آیا افشای این اطلاعات بر روند و آینده جنگ اوکراین تأثیر خواهد گذاشت یا خیر؟
ابوالفتح: ارزیابی افشای این اسناد بر روند و آینده جنگ اوکراین نیازمند گذشت زمان بیشتری است؛ چراکه هنوز ۱۰ روز از این افشای اسناد گذشته است. اسناد افشا شده نقشه‌های عملیاتی دو کشور را تا حدودی فاش کرده است، اما اینکه این اطلاعات الآن در دسترس ما قرار گرفته است به معنای این نیست که مقامات اطلاعاتی قبلاً از این اسناد اطلاعی نداشتند، مقامات اطلاعاتی آمریکا از ماه‌ها قبل این اطلاعات را در اختیار داشتند و قطعاً در اختیار مقامات اوکراینی قرار دادند.
افشای این اطلاعات عملیاتی تأثیر چندانی بر روند و آینده جنگ و اوکراین نخواهد داشت؛ چراکه مقامات فعلی آمریکا و افکار عمومی این کشور مصمم است که در کوتاه‌مدت از جنگ اوکراین حمایت اقتصادی و تسلیحاتی کند؛ اما در میان‌مدت و بلندمدت ممکن است افشای این اسناد بر افکار عمومی ایالات‌متحده تأثیرگذار باشد؛ همان‌طور که افشای اسناد مرتبط با جنگ ویتنام نیز تأثیر فوری نداشته، اما ظرف ۵ تا ۶ سال به لحاظ تأثیری که در افکار عمومی به‌جا گذاشت باعث شد تا سیاست خارجی آمریکا در خصوص ویتنام تغییر پیدا کند؛ بنابراین نباید توقع داشته باشیم که افشای این اسناد تأثیری فوری بر جنگ اوکراین بر جای بگذارد مگر اینکه اوکراینی‌ها نتوانند در عرصه میدانی و عملیاتی به پیشرفت چشمگیری دست پیدا کنند و در این صورت انتشار این اسناد و اخبار شکست و عقب‌نشینی مداوم اوکراین برای مردم غرب و افکار عمومی کشورهای غربی که میلیاردها دلار هزینه کرده‌اند چندان خوشایند نیست.
یک ابهامی در خصوص شیوه و روند افشای این اسناد وجود دارد و بر اساس روایت رسمی آمریکا این اسناد از چند ماه پیش در پلتفرم «دیسکورد» منتشر شده و مقامات آمریکایی اخیراً متوجه این موضوع شده‌اند؛ آیا این اسناد اکنون در دسترس عموم قرار دارد یا خیر و چرا گویا تنها برخی رسانه‌های آمریکایی مانند وال‌استریت ژورنال و سی ان ان به این اسناد دسترسی دارند و در حال انتشار قطره‌چکانی این اسناد هستند؟
ابوالفتح: بخشی از این اسناد اکنون در دسترس عموم قرار دارد و بخش عمده‌ای از آن‌ها در دسترس عموم قرار نگرفته است؛ چراکه همان‌طور که برخی رسانه‌های آمریکایی نیز اشاره کردند وقتی پنتاگون متوجه افشای این اسناد شد، درصدد حذف این اسناد از پلتفرم دیسکورد و شبکه‌های اجتماعی برآمدند. علاوه بر این محدودیت‌های امنیتی، مطالعه و تجزیه‌وتحلیل این اسناد توسط رسانه‌ها باعث شده تا این اسناد به‌صورت قطره‌چکانی منتشر شوند.
ادعای برخی از رسانه‌ها که اشاره کردند که در میان این اسناد افشا شده، اطلاعاتی درباره جمهوری اسلامی ایران نیز وجود داشته است، تا چه حد صحت دارد؟
ابوالفتح: آنچه در خصوص اطلاعات مرتبط با جمهوری اسلامی ایران در این اسناد منتشر شده بیشتر حدس و گمان رسانه‌ای است و هنوز سندی در این خصوص افشا نشده است و افشای اسناد مرتبط با ایران و چین و نقش احتمالی آن‌ها در جنگ اوکراین نیز به نسبت اطلاعات نظامی مربوط به کمک متحدان آمریکا به روسیه، جذابیت رسانه‌ای و خبری چندانی ندارد؛ چراکه خبر مبادلات نظامی ایران و روسیه شاید خبر دسته اولی نباشد و رسانه‌های غربی از مدت‌ها قبل گمانه‌زنی‌هایی در این مورد داشتند اما کمک نظامی متحدان ایالات‌متحده آمریکا نظیر کمک‌های تسلیحاتی مصر به روسیه خبر دسته اول و جذاب‌تری برای رسانه‌ها است.