خبرگزاری مهر – گروه استانها؛ عادله جوادزاده: در شمال غربی ایران و شمال استان اردبیل جلگه‌ای پهناور وجود دارد به نام دشت مغان که به منطقه همیشه بهار ایران معروف است. حدود دو سوم این جلگه که در غرب دریای خزر و ساحل جنوبی رود ارس قرار دارد بخشی از جمهوری آذربایجان است. این منطقه به خاطر آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز از بهترین مناطق برای کشاورزی محسوب شده و در آن محصولات خوبی از انواع میوه و صیفی‌جات تا غلات کشت می‌شود.
از نظر تقسیم بندی شهری شهرستان‌های بیله سوار، پارسا آباد، جعفرآباد، گرمی مغان و اصلاندوز در منطقه مغان قرار دارند ولی از نظر طبیعی می‌توان منطقه مغان را به سه بخش کوهستانی، کوهپایه‌ای و جلگه‌ای تقسیم می‌شود که در ناحیه کوهستانی شامل نواحی جنوب، غرب و جنوب غربی با ارتفاع بین ۱۰۰ تا ۷۰۰ متر از سطح دریاست.
دهستان قشلاق شمالی، دهستان قشلاق غربی، بخش اصلاندوز و بخش مرکزی در این منطقه قرار دارند.
در بخش کوهپایه‌ای ارتفاع کمتر از ۱۰۰ متر از سطح دریا بوده و مناسب برای کشاورزی و سکونت است. بخش‌هایی از دهستان قشلاق شمالی، بخش اصلاندوز، تازه‌کند و بخش مرکزی در این ناحیه قرار دارند.
بخش جلگه‌ای شیب بسیار کمی داشته و مناطق شمالی تا سواحل رود ارس را شامل می‌شود. خاک این ناحیه بسیار حاصلخیز بوده و برای سکونت نیز مناسب است. دشت همیشه بهار به بخش جلگه‌ای مغان اطلاق شده و زیبایی‌های طبیعی فوق العاده‌ای دارد.
آب و هوای خنک و دلپذیر منطقه در فصل تابستان این جلگه را به مقصدی جذاب برای مسافران فصول گرم سال تبدیل کرده است. سفر در بهار و تابستان به این ناحیه، همزمان با پرباری و سرسبزی طبیعت می‌تواند بسیار دلچسب و خاطره‌انگیز باشد. پس دیدن جنگل‌های کنار رود ارس، طبیعت بکر جلگه مغان و تماشای زندگی عشایری را در فصل تابستان از دست ندهید.
با توجه به اینکه استان اردبیل یک استان سردسیر است و زمستان‌های سرد و برفی دارد، بهترین زمان سفر به دشت مغان فصول بهار و تابستان است، با این حال در نظر داشته باشید که طبیعت مغان در پاییز نیز می‌تواند بسیار دیدنی باشد.
اما اینک تشنگی و زمین سوزان دمار از روزگار مغان درآورده است، تا چشم کار می‌کند خشکی است و تشنگی. انگار از مغان چند سال پیش تنها نامی باقی مانده و مردمانی که چشم به آسمان دوخته اند تا باردیگر سخاوت سمایی را بر زمین‌های تفتیده مشاهده کنند.
هزاران هکتار اراضی دیم و آبی با لبان خشک و چشمان تر از انتظار باران ناامید شده و اینک انبار غله ایران به زمینی خشک و سوزان می‌ماند که مشتی گندم نیز برای بخشیدن به کشاورزان ندارد.
معیشت هزاران نفر از خانواده‌های منطقه مغان در دشت‌های وسیع شمال استان اردبیل امسال با آسیب ۱۰۰ درصدی از خشکسالی ارمغانی جز ناامیدی نداشت و امسال کشاورزان منطقه گندم کاشتند و ناامیدی درو کردند.
خشکسالی شدید روی داده در اصلاندوز ۴ هزار هکتار از اراضی آبی این منطقه را غیرقابل برداشت کرده و این یعنی امید هزاران کشاورزی که معیشتشان به زمین وابسته بود ناامید شده و آسمان با همه بخشندگی اش در سال‌های اخیر مغان را با تشنگی آزموده است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت گفت: خشکسالی شدید روی داده در اصلاندوز ۴ هزار هکتار از اراضی آبی این منطقه را غیرقابل برداشت کرده است.
علیرضا مهاجر در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: امروز سفری را به استان اردبیل به ویژه منطقه پارس آباد، اصلاندوز و بیله سوار داریم که در این سفر مسائل و مشکلات کشاورزان و بهره برداران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به حضور مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در اصلاندوز خاطرنشان کرد: متأسفانه به دلیل خشکسالی شدید در منطقه اصلاندوز علاوه بر اینکه اراضی دیم از بین رفت که در سه دهه گذشته بی سابقه بوده امکان آبیاری اراضی آبی در کنار دو طرف رودخانه دره رود نیز به دلیل خشک شدن رودخانه وجود ندارد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت بیان کرد: ۴ هزار هکتار اراضی در این منطقه عملاً غیرقابل برداشت است که امیدواریم بتوانیم گزارشی تهیه کرده و دولت را متقاعد کنیم تا به کمک کشاورزان منطقه آمده و در کنار جبران بخشی از خسارات وارده این مشکلات اقتصادی را کاهش دهیم.
مهاجر با بیان اینکه برای آبرسانی به این اراضی زمان سپری شده و راهکاری نمی‌توان ارائه کرد، گفت: بازیابی این اراضی بعید به نظر می‌رسد اما برای سال زراعی آینده باید فکری عملی و راهکاری درست بیندیشیم تا با توانمندسازی کشاورزان منطقه را از خشکسالی بی سابقه نجات دهیم.
وی با اشاره به اینکه کشاورزان با راهکارهای ارائه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی می‌توانند به کشت سال آینده امیدوار باشند، تصریح کرد: در راستای توانمندسازی کشاورزان تأمین بذر، کود و سم نیز در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت به وضعیت باغات منطقه نیز اشاره کرد و گفت: اگر نتوانیم شرایط را برای نگهداری باغات فراهم کنیم بهره برداران با مشکلات عمده‌ای مواجه می‌شوند که امیدواریم دولت و وزارت جهاد کشاورزی برای باغات شمال استان اردبیل نیز راهکارهای عملیاتی را ارائه دهند.
۶۰ درصد اراضی دیم اردبیل بیمه ندارند
در استان اردبیل ۳۵۰ هزار هکتار دیمزار بین ۸۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت دیده اند که در مشگین شهر ۱۰۰ درصد خسارت، در گرمی و انگوت ۱۰۰ درصد خسارت، اصلاندوز ۸۰ درصد و بیله سوار نیز ۸۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت به دیمزارها وارد شده است.
زارعینی که اراضی دیم خود را تحت پوشش برده بودند نگرانی از بابت جبران خسارت ندارند چرا که بیمه با ارزیابی کارشناسی خسارت وارده را جبران خواهد کرد اما مشکل اساسی ۶۰ درصد اراضی دیم است که زارعین محصولات خود را تحت پوشش بیمه نبرده اند و خسارت وارده به سختی جبران خواهد شد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر، ضرورت ترغیب زارعین را به پوشش بیمه‌ای محصولات دیمزارها در سال زراعی آینده یادآور شد و بیان کرد: ما باید از تریبون‌های مختلف رسانه‌ها و ظرفیت ائمه جمعه و جماعات استفاده کنیم تا کشاورزان ترغیب و تشویق به پوشش بیمه‌ای محصولات خودشان باشند.
تقی زاده تصریح کرد: ۴۰ درصد دیمزارهای استان اردبیل با اجرای طرح جهش تولید تحت پوشش بیمه قرار گرفتند که خسارت وارده به آنها از طریق صندوق بیمه جبران خواهد شد.
تقی زاده ادامه داد: ما در بخش بیمه‌ای کارنامه خوبی نداریم و نتوانستیم کشاورزان را ترغیب و تشویق به این امر کنیم که البته خود زارعین نیز از پرداخت دیرهنگام خسارت‌ها شاکی هستند.
وی اظهار کرد: مدیرعامل صندوق بیمه محصولات کشاورزی که به همراه معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی به استان اردبیل سفر کرده باید تدبیری بیندیشند تا خسارت وارده به کشاورزان در کوتاه‌ترین زمان پرداخت شده تا جبران خسارت خشکسالی و دیگر حوادث انجام شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل خاطرنشان کرد: صندوق بیمه باید قوانین خود را اصلاح کند تا بدون در نظر گرفتن نصاب و سایر محدودیت‌ها پرداختی را به شکل منطقه‌ای و براساس خسارت وارده انجام دهد.
صندوق بیمه محصولات کشاورزی باید راهکارهای مناسب را در سال زراعی پیش رو برای پوشش بیمه‌ای گسترده اراضی دیم استان به کار گیرد تا زارعین با رغبت بیشتر در این امر ورود پیدا کنند.
اینک نگرانی اصلی کشاورزان منطقه مشکل تأمین بذر پاییزه است که با توجه به خسارت ۱۰۰ درصدی اراضی دیم قطعاً کشاورزان در تأمین بذر پاییزه دچار مشکل خواهند شد که بهتر است برای عبور از این بحران از هم اکنون تدبیری درست اندیشیده شود.
گرچه این خسارت با هیچ تسهیلات و بیمه‌ای قابل جبران نیست اما کشاورزان انتظار دارند مجلس و دولت در پرداخت منابع حمایتی و بلاعوض، استمهال بدهی و پرداخت تسهیلات جدید کشاورزان خسارت دیده را کمک کنند.
دیمزارهای اردبیل ۱۰۰ درصد خسارت دیده است
سال قبل در چنین ایامی اراضی با کیفیتی را با ارتفاع ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر مزارع سرسبز در این منطقه شاهد بودیم اما امسال به دلیل شدت خشکسالی خبری از سرسبزی در این منطقه نیست.
مزارع دیم در این استان ۱۰۰ درصد خسارت دیده تا اردبیل در کنار استان گلستان صدرنشین بیشترین آسیب دیدگان از خشکسالی شدید کشور باشند.
مدیر امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی اظهار امیدواری کرد؛ با کمک نمایندگان مجلس به ویژه کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس و همراهی که دولت به ویژه صندوق بیمه محصولات کشاورزی و بانک عامل انجام خواهند داد زارعین و کشاورزان منطقه مورد حمایت قرار گیرند.
مهاجر گفت: با این حمایت‌های امیدواریم کشاورزان خود را برای سال زراعی آینده آماده کنند تا با تهیه و تدارک بذر مناسب کشت و زرع به درستی انجام شده و با فضل و رحمت الهی بتوان به سال زراعی آینده امیدوار بود.
معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی اظهار کرد: گزارش نهایی از جمع بندی خسارت وارده به کشاورزان، باغداران و دامداران استان اردبیل در دست تهیه است و با توجه به بروز پدیده خشکسالی، سیل، تگرگ و سرمازدگی از طریق صندوق و دولت کمک‌های بلاعوض در دسور کار قرار خواهد گرفت.
دولت کشاورزان خسارت دیده را بلاعوض کمک کند
نماینده مردم پارس آباد، بیله سوار و اصلاندوز در مجلس شورای اسلامی گفت: انتظار می‌رود دولت مردمی به دنبال خشکسالی شدید در استان اردبیل کشاورزان این خطه را بلاعوض مساعدت کند.
عباس جهانگیرزاده در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: با توجه به شدت خشکسالی ما از معاون وزیر جهاد کشاورزی خواستیم تا به همراه رئیس صندوق بیمه محصولات کشاورزی در شمال استان اردبیل حاضر شده و از نزدیک در جریان شدت خشکسالی و خسارت وارده به اراضی دیمزار قرار گیرند.
وی با بیان اینکه ۱۰۰ درصد اراضی دیم شهرستان بیله سوار براثر خشکسالی خسارت دیده اند، خاطرنشان کرد: ۹۰ هزار هکتار اراضی دیم این منطقه به حدی خسارت دیده که حتی در یک هکتار از این اراضی محصول قابل برداشت نیست.
نماینده مردم پارس آباد، بیله سوار و اصلاندوز در مجلس شورای اسلامی افزود: سه سال پشت سر هم خشکسالی کشاورزان این منطقه را با تنگنا مواجه و در ضیق معیشت قرار داده و حتی صندوق بیمه نیز توان پرداخت خسارت را در موعد مقرر ندارد.
جهانگیرزاده مطالبه اصلی کشاورزان را پرداخت کمک‌های بلاعوض دولت به زارعین اعلام کرد و گفت: اگر این کمک‌ها و مساعدت‌ها انجام نشود امکان مهاجرت روستاییان و کشاورزان به حاشیه شهرها ایجاد شده و ما این مناطق را خالی از سکنه خواهیم دید.
وی خاطرنشان کرد: بروز این پدیده به حاشیه نشینی منجر شده و قطعاً آسیب‌ها و تهدیدهای آن بیشتر خواهد بود.
نماینده مردم پارس آباد، بیله سوار و اصلاندوز در مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: دو استان گلستان و اردبیل بیشترین صدمه را از خشکسالی و پدیده‌های جوی به ویژه جاری شدن سیل و تگرگ دیده اند و انتظار می‌رود هیئت دولت در سریع‌ترین زمان تصمیم جدی گرفته و با پرداخت کمک‌های بلاعوض کشاورزان را برای سال زراعی آینده امیدوار به کشت و زرع کند.
کشتزارهای مغان منتظر بارش رحمت الهی
نبود علوفه در ییلاقات عشایر را نیز با مشکلات عدیده ای مواجه کرده به طوری که سایه شوم و سنگین خشکسالی بر سر عشایر کوچنده مغان سایه افکنده است. این مشکلات از کوچ پاییزه سال قبل بیشتر نمود یافته و عشایر در دو راهی کوچ نه پای رفتن داشتند نه دل ماندن.
سال گذشته موسم کوچ پاییزه عشایر منطقه مغان به میان‌بندها و قشلاقات در حالی آغاز شد که خشکسالی کم‌سابقه در منطقه همچنان تداوم دارد و پاییز کم بارش و خشک، بر زندگی این جمعیت کوچرو سایه سنگینی انداخته بود.
امسال گرچه جشنواره کوچ عشایر در منطقه جعفرآباد مغان و برای نمایش توانمندی‌های عشایر برگزار شد که کشاورزان، زارعین، عشایر و بهره برداران مغان دل پری از خشکسالی و دست خالی از بخل آسمان به سوی مسئولان داشتند.
خشکسالی و کم آبی به تهدیدی جدی برای دشت مغان تبدیل شده که اگر هر چه سریع‌تر چاره‌ای برای لبان خشک و تفتیده انبار غله ایران اندیشیده شود چاره‌ای جز مهاجرت اجباری اهالی به شهرها و افزایش حاشیه نشینی وجود ندارد و کشاورزان زمین‌های خشک و سوزان خود را رها کرده و راهی معیشت تنگ خود در شهرها خواهند شد.
زنگ خطر کمبود آب در دشت مغان از چند سال قبل به صدا درآمده بود اما نه آسمان آغوش سخاوت گشود و نه چاره‌ای برای این خشکی و خشکسالی اندیشیده شد و اهالی از آنچه می‌ترسیدند بر سرشان آمد و امروز جز آه و اشک و حسرت چیزی نصیب کشاورزان منطقه نمی‌شود.
با توجه به کمبود جدی آب به خصوص در حوزه کشاورزی منطقه مغان، دستگاه‌های اجرایی و مرتبط از جمله سازمان جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای استان باید به گونه‌ای اقدام کنند که نیاز آبی محصولات تولیدی در مناطق شمالی استان تأمین شود.
تأمین آب کشاورزی برای تضمین رشد و ترقی کشور و دستیابی به امنیت غذایی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است به طوری که برای تولید محصولات استراتژیک و ضروری مورد نیاز کشور به خصوص غلات و دانه‌های روغنی در منطقه مغان از مهمترین نیازهای حوزه آب استان است.
برای دستیابی به این هدف باید سیاست اجرای الگوی کشت با جدیت دنبال شود چرا که اجرای الگوی بهینه کشت، در تحقق اهداف توسعه پایدار کشاورزی، افزایش بهره‌وری عوامل تولید، گسترش روحیه تعاون، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد از فروش تولیدات و حفاظت از منابع پایه ضروری است.
کاهش ۵۰ درصدی میزان آب بها برای کشت محصولات استراتژیک و حیاتی مثل غلات و دانه‌های روغنی یکی از بهترین سیاست‌هایی که می‌تواند تولید کنندگان را به کشت این محصولات سوق داده و ترغیب کند.
با حمایت و هدایت درست کشاورزان و نیز با اتخاذ سیاست‌های منطقی می‌توان کشاورزان را از تولید محصولات پرآب‌بر و غیراستراتژیک همچون هندوانه منصرف و دور کرد.
سالانه بیش از ۴.۵ میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در استان اردبیل تولید می‌شود که ۵۰ درصد آن در دشت زرخیز مغان تولید می‌شود و به همین دلیل، اجرای سیاست اصلاح الگوی کشت محصولات استراتژیک همچون گندم و دانه‌های روغنی در منطقه مغان باید در اولویت قرار گیرد.
خشکسالی شدید در ۵۸ درصد مساحت اردبیل
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل گفت: به دنبال کاهش بارندگی‌ها در سال زراعی جاری، ۶۸ درصد مساحت استان اردبیل در محاصره خشکسالی شدید و خیلی شدید قرار گرفته است.
سیاوش محمدی در گفتگو با خبرنگار مهر، عصر پنجشنبه در جلسه بررسی آخرین وضعیت خشکسالی در اردبیل اظهار کرد: میانگین بارش در سال زراعی جاری ۱۲۹ میلیمتر است که نسبت به سال گذشته ۳۶ درصد و بلند مدت ۳۵ درصد کاهش نشان می‌دهد.
وی تصریح کرد: ۹۸ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی خفیف تا بسیار شدید است که در ۵۵ درصد مساحت استان به ویژه شمال این استان خشکسالی شدید و خیلی شدید گزارش شده است.
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل گفت: کاهش بارندگی‌ها در شمال استان اردبیل ۵۸ درصد نسبت به سال گذشته بوده که خسارتی جبران‌ناپذیر به بخش کشاورزی و همچنین سایر حوزه‌ها وارد کرده است.
محمدی افزود: این شرایط به کم شدن منابع آب پشت سدها و ذخیره‌گاه‌ها منجر شده به طوری که در اکثر سدهای استان کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی منابع آب را در اولین ماه بهار شاهد هستیم.
وی ضرورت حمایت جدی مردم را در گذر از این وضعیت خشکسالی یادآور شد و خاطرنشان کرد: پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در ۲ ماه باقیمانده بهار و تابستان وضعیت جوی استان همچنان تداوم روند خشکسالی بوده و بارندگی‌ها در حد بسیار کم خواهد بود.
محمدی در بخش دیگری از سخنان خود اضافه کرد: هواشناسی استان با هشدارهای به موقع سعی کرده تا مسئولان و متولیان امر را متوجه عمق مسئله خشکسالی و تبعات منفی آن کند که قطعاً اگر اقدامات پیشگیرانه و مؤثری انجام نشود، در تابستان امسال با کمبود منابع آبی نیز در حوزه‌های مختلف روبه‌رو خواهیم شد.
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل بیان کرد: تداوم خشکسالی در سال‌های اخیر به استانی که معروف به سرزمین بارندگی‌های برف و باران انبوه و بیشماری بوده، خساراتی جبران‌ناپذیر زده و ادامه این وضعیت نیز به هیچ وجه قابل تصور نیست.
کشت محصولات پرآب بر ممنوع!
در حالی که چند سالی است وزارت جهاد کشاورزی کشت محصولات پر آب بر نظیر هندوانه، خیار، گوجه فرنگی، خربزه و سایر محصولات جالیزی را در دشت مغان و به ویژه پایاب سد خدافرین ممنوع کرده است اما متأسفانه مداومت کشاورزان بر کشت این محصولات بر دامنه خشکسالی افزوده و گوئی هیچکس حاضر به اجرای صحیح سیاست‌های اصلاح الگوی کشت در مغان نیست.
با توجه به تداوم خشکسالی و کاهش شدید بارندگی در پاییز و زمستان امسال، کشاورزان باید در کشت و زرع خود به محصولات کم آب‌بر اقبال نشان داده و با کمترین مصرف آب، بیشترین تولید محصول را داشته باشند.
اگر این غفلت و بی‌توجهی در کشت و زرع برای تولید محصولات جالیزی و یا پر آب‌بر ادامه پیدا کند، بحران آب در بخش کشاورزی جدی‌تر خواهد بود و بهتر است پیشگیری‌های لازم با دوراندیشی زارعین منطقه انجام شود.