خبرگزاری مهر- گروه استانها: رشد روزافزون جمعیت و تأمین نیاز غذایی در مقابل ثابت ماندن پهنه‌های زراعی و منابع آبی سبب شده تا کارشناسان برای افزایش راندمان و بهره‌وری منابع به علوم و فناوری‌های نوین روی بیاورند.
از جمله فناوری‌ها در بخش کشاورزی ایجاد تجهیزات و ادوات نوین در مرحله کاشت، داشت و برداشت بوده، ادواتی که با استفاده از آن‌ها راندمان تولید افزایش‌یافته و میزان مصرف نهاده‌های زراعی از قبیل کود، سم، بذر و آب هم کاهش می‌یابد.
خشکسالی‌های اخیر، افزایش دما و محدود شدن دسترسی به منابع آبی هم استفاده از سیستم‌های نوین را به یکی از نیازهای اصلی بخش کشاورزی مبدل کرده است تا با حداقل منابع اراضی آبیاری شود.
گلستان به سبب برخورداری از حدود نیم میلیون هکتار اراضی زراعی نقش بسزایی در تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی در کشور دارد؛ به همین دلیل مدیران حوزه کشاورزی در سالیان اخیر تلاش کرده‌اند تا با تغییر سیستم آبیاری سنتی و ترغیب کشاورزان به استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری علاوه بر حفظ جایگاه گلستان در کشور، درآمد سرانه کشاورزان را ارتقاء داده و اشتغال بخش کشاورزی را حفظ کنند. لذا در این راستا با «علی نصرتی»، مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی گلستان گفتگو کردیم که در ادامه خواهد آمد.
*وظیفه مندی حوزه آب و خاک جهاد کشاورزی چیست؟
در مدیریت آب و خاک برای ایجاد زیرساخت‌های عرصه کشاورزی، سامانه‌های نوین آبیاری کم و تحت فشار، تشکل‌های کشاورزی، نوسازی قنوات، تجهیز سدهای مخزنی، شالیزارها، بندها و غیره، احیا و توسعه کشاورزی، تامین و توسعه باغات، شبکه‌های زهکشی اراضی، احیا و مرمت آب بندان ها اقداماتی را انجام می‌دهیم.
در سال ۱۴۰۱ از محل اعتبارات ملی، استانی و خشکسالی، ۲۴۲ میلیارد تومان تخصیص اعتبار داشتیم که از این میزان ۱۲۶ میلیارد تومان اعتبار ملی، ۱۰۵ میلیارد تومان اعتبار استانی و ۹.۷ میلیارد تومان اعتبار خشکسالی بوده است.
در سفر رئیس جمهور به گلستان هم هزار و ۶۲۰ میلیارد تومان در حوزه آب و خاک اعتبار مصوب گرفتیم که تاکنون ۱۸۶ میلیارد تومان معادل ۱۱.۵ درصد تخصیص یافته است که در حوزه‌های مختلف زهکشی اراضی، سامانه نوین آبیاری و آب بندان ها بوده است.
* با توجه به وقوع خشکسالی در گلستان یکی از مهم‌ترین اقدامات بالابردن بهره وری آب و استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری است، چه اقدامی در این زمینه انجام شده است؟
گلستان جزو سه استان با خشکسالی بسیار شدید است که تبعات زیادی را برای زراعت به همراه داشته است.
هم اکنون ۶۵ درصد هزینه‌های سیستم‌های آبیاری نوین توسط دولت پرداخت می‌شود با انتقال آب با لوله از منبع آبی (آب بندان چاه و غیره) می‌توانیم به جلوگیری از هدررفت آب کمک کنیم، یکی از این تجهیزات سامانه‌های نوین آبیاری هستند که در این زمینه به کشاورزان کمک‌های فنی و اعتباری ارائه می‌شود.
در آبیاری قطره‌ای ۵۴ میلیون تومان برای هر هکتار، در آبیاری بارانی ۴۰ میلیون تومان در هر هکتار و در ماشین آلات آبیاری ۴۵ میلیون تومان در هر هکتار به کشاورز کمک می‌شود.
حدوداً ۶۵ درصد هزینه‌های آبیاری سیستم‌های نوین توسط دولت پرداخت شده و بقیه باید آورده کشاورز و بهره بردار باشد.
*چه میزان از اراضی گلستان به سیستم آبیاری نوین مجهز است؟
۲۷۰ هزار هکتار از اراضی آبی گلستان ظرفیت تجهیز به سیستم نوین آبیاری را دارند که تا کنون ۷۵ هزار هکتار به این سیستم‌ها مجهز شده‌اند، یعنی حدود ۲۸ درصد کار به اتمام رسیده است.
در سال ۱۴۰۱ حدود سه هزار و ۲۵ هکتار سیستم آبیاری نوین در استان عملیاتی شده و رتبه پنجم کشور را در این خصوص داریم.
یک پروژه چهار هزار هکتاری در پایاب سد وشمگیر در حال تجهیز به سامانه نوین آبیاری بوده که ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. این پروژه دارای محدودیت اعتباری بوده و تاکنون برای آن ۱۰۰ میلیارد تومان هزینه شده و ۲۵۰ میلیارد تومان برای تکمیل آن نیاز است.
*برنامه سالانه برای سیستم‌های نوین آبیاری چیست؟
اگر اعتبار تامین شود می‌توانیم سالانه ۱۰ هزار هکتار از اراضی گلستان را به سیستم‌های آبیاری نوین مجهز کنیم اما طبق اعتبار و برنامه در سال چهار هزار هکتار به این سیستم‌ها مجهز شده و برای آن ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
از محل اعتبارات سفر ۳۰۰ میلیارد تومان برای سیستم‌های آبیاری نوین در نظر گرفته شده که تاکنون ۴۶ میلیارد تومان آن محقق شده است.
* چالش‌های پیش روی اجرایی شدن طرح‌های نوین آبیاری چیست؟
در قانون برنامه ششم توسعه دولت مکلف است که ۸۵ درصد هزینه آبیاری نوین را پرداخت کند اما به دلیل محدودیت منابع این میزان به ۶۰ الی ۶۵ درصد تقلیل یافته است لذا کشاورزان قادر به تأمین این منابع مالی نیست.
هم اکنون بهره‌بردارانی که در پایاب سد وشمگیر هستند و در محروم‌ترین منطقه زندگی می‌کند توانایی پرداخت سهم خودیاری را ندارند.
*در خصوص بهره وری آب و صرفه جویی آن در سیستم‌های جدید آبیاری توضیح می‌دهید؟
توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در شرایط خشکسالی می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. این سامانه‌ها با ارتقاء راندمان آبیاری در صرفه جویی آب و تعادل بخشی منابع زیرزمینی و کمک به کاهش مصرف آب سطحی موثر هستند.
آبیاری کم فشار (لوله) راندمان را از عدد ۴۰ درصد به ۶۰ درصد و در آبیاری قطره‌ای از ۴۰ درصد به ۹۰ درصد ارتقا می‌دهد.
با توجه به شرایط زمین، کیفیت آب، سطح کشت، نحوه کشت و غیره نوع سیستم آبیاری انتخاب می‌شود.
به طور کل سیستم‌های نوین آبیاری از ۲۰ درصد تا ۵۰ درصد می‌تواند منجر به افزایش راندمان شود، در نتیجه از هزار و ۵۰۰ مترمکعب در هکتار تا چهار هزار و ۵۰۰ مترمکعب می‌توان با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری صرفه جویی داشته باشیم.
در سال ۱۴۰۱ با اجرای بیش از سه هزار هکتار آبیاری نوین ۱۱ میلیون مترمکعب در مصرف آب صرفه جویی شده که می‌تواند در احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی و یا گسترش توزیع منابع آب سطحی کمک کند.