خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: مردم ترکیه در آستانه برگزاری یکی از مهمترین دوره‌های انتخاباتی ریاست جمهوری و پارلمان این کشور هستند؛ انتخاباتی که به باور بسیاری از صاحب‌نظران و کارشناسان، مهمترین انتخابات سال ۲۰۲۳ در جهان هست. بسیاری از رسانه‌ها از این انتخابات با عنوان انتخابات قرن یادکردند و نشریه اکونومیست از این انتخابات به‌عنوان یک انتخابات تأثیرگذار بر دموکراسی در جهان یاد کرده است. در انتخابات پیش رو علاوه بر انتخابات ریاست جمهوری ما انتخابات پارلمانی را نیز خواهیم داشت، که اهمیت انتخابات را مضاعف می‌کند. دو رقیب اصلی این انتخابات رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور فعلی و کمال قلیچدار اوغلو هستند. نظرسنجی‌ها حاکی از اختلاف اندک آرای انتخاباتی است و به‌نوعی مؤید این است که پس از ۲۰ سال تکیه آقای اردوغان بر اریکه قدرت، ناقوس خطر برای وی به صدا درآمده است. کمال قلیچدار اوغلو نیز امیدوار است که با ائتلاف با مخالفین اردوغان، بتواند وی را در این انتخابات شکست دهد. گمانه‌زنی‌ها درباره روند انتخابات و نتایج آن زیاد هست و نمی‌توان با قطعیت در مورد نتیجه انتخابات اظهارنظر کرد؛ چراکه در ترکیه با بازیگرانی روبرو هستیم که مشخص نیست که تا روز انتخابات چگونه با کارت‌های خود بازی خواهند کرد. اردوغان بارها ثابت کرده است که می‌تواند در لحظات پایانی نتیجه بازی را به نفع خویش عوض کند و در سطح بین‌المللی نیز از حمایت رهبران قدرتمندی نظیر پوتین برخوردار است. گروه بین‌الملل خبرگزاری مهر به‌منظور بررسی روند انتخابات ترکیه و آرایش نیروهای رقیب در این انتخابات سرنوشت‌ساز، نشستی با عنوان «انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه؛ تداوم سیاست ۲۰ ساله یا آغاز عصر جدید؟» با حضور دکتر «رحمان قهرمان پور» کارشناس ارشد روابط بین الملل و پژوهشگر مسائل ترکیه و آقای «محمدعلی دستمالی» کارشناس ارشد مسائل ترکیه برگزار کرده است که مشروح آن در ادامه آمده است.
به نظر می‌رسد انتخابات آینده ترکیه نه فقط در عرصه داخلی این کشور، بلکه در عرصه منطقه‌ای و بین المللی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است؛ به طوری که رسانه‌های غربی توجه ویژه‌ای به این انتخابات دارند و حتی نشریه اکونومیست این انتخابات را مهمترین انتخابات سرنوشت ساز برای دموکراسی جهان در سال ۲۰۲۳ قلمداد کرده است. دلیل اهمیت این دوره از انتخابات ترکیه برای کشورهای جهان و مخصوصاً کشورهای اروپایی و آمریکا چیست؟
قهرمان پور: انتخابات ترکیه از چند نظر مهم است. ترکیه یک دموکراسی در حال گذار است. رسانه‌های غربی که انتخابات ترکیه را مهمترین انتخابات ۲۰۲۳ می‌خوانند در سال ۲۰۲۲ نیز همین موضع را در خصوص انتخابات برزیل داشتند. دلیل آن این است که کشورهایی نظیر برزیل، ترکیه، هند و آفریقای جنوبی کشورهایی هستند که در عرصه نظام بین‌الملل قدرت‌های نوظهوری هستند که در شرایط کنونی و افزایش رقابت میان آمریکا و چین موضع‌گیری این کشورها بسیار برای هر دو طرف مهم است. این کشورهای نوظهور در بحران اوکراین نقش مهمی داشتند. این کشورها به تحریم‌های جهانی علیه روسیه نپیوستند و از این کشور نفت خریداری کردند. اولین اهمیت این انتخابات به جهت تأثیرگذاری آن بر روند و سرنوشت دموکراسی در ترکیه است؛ یعنی نشان خواهد داد که آیا در ترکیه دموکراسی آن‌قدر تثبیت شده است که یک انتخابات آزاد، منصفانه و رقابتی با استانداردهای دموکراتیک برگزار شود یا خیر.
نکته دومی که برای غرب مهم است جهت‌گیری سیاست خارجی اردوغان در دو دهه اخیر است که از آن با عنوان استقلال‌طلبی استراتژیک یاد می‌شود و ترکیه را که به‌طور سنتی در مدار امنیتی غرب و مدار امنیتی اروپا بود جدا کرده و حتی به روسیه نیز نزدیک کرده است. غرب به‌شدت نگران این است که این سیاست استقلال طلبی استراتژیک است. پوتین بر اساس سیاستی که دارد تلاش می‌کند تا از طریق ترکیه در ناتو شکاف ایجاد کند و تحویل سامانه اس -۴۰۰ به ترکیه نیز در همین راستا بوده است. نگرانی دوم غربی‌ها این است که آینده سیاست خارجی ترکیه چه خواهد شد. ترکیه امروز در عراق، لیبی و سوریه حضور نظامی دارد، در مدیترانه با یونان و با قبرس درگیر است و در قفقاز و دریای سیاه و تنگه بوسفور و داردانل که بر اساس پیمان مونترو می‌تواند در مواقع بحرانی آن‌ها را ببندد نقش تعیین‌کننده‌ای در تنش‌ها و جنگ‌های احتمالی میان شرق و غرب خواهد داشت. توافقی که ترکیه با روسیه برای انتقال گندم اوکراین به کشورهای آفریقایی و به‌خصوص کشور مصر منعقد کرده است نقش مهمی در امنیت غذایی این قاره دارد و اگر این توافق انجام نشود قیمت گندم در کشورهای آفریقایی و به‌خصوص مصر که سال‌هاست درگیر کمبود گندم هست و بیشترین اعتراضات در این کشور در خصوص کمبود گندم هست خیلی بالا می‌رود.
غرب نگران است که سیاست خارجی ترکیه به چه سمتی می‌رود و آیا می‌تواند بلندپروازی‌های آقای اردوغان را مهار کند. مسئله سوم به تأثیر انتخابات ترکیه بر منطقه برمی‌گردد، ما فراموش نمی‌کنیم که از ۲۰۰۳ به بعد غرب به دنبال این بود که ترکیه را به‌عنوان یک مدل به جهان اسلام معرفی کند؛ یعنی یک کشوری که در آن اسلام و دموکراسی پیوند خورده است. نتیجه انتخابات ازاین‌جهت نیز مهم است چراکه همان‌طور که ما می‌بینیم در تونس آقای راشد الغنوشی دستگیر شده است و روند گذار به دموکراسی روند مناسب ندارد، لذا غرب در منطقه خاورمیانه به دنبال مدل و کشوری برای گذار به دموکراسی هست. از جهات مختلفی این انتخابات برای کشورهای مختلف نظیر روسیه، سوریه، عراق، لیبی، آذربایجان، یونان و همچنین کشورهای غربی مهم است و دلیل آن نیز این است که بعد از تحولات جهان عرب، ترکیه در بسیاری از این کشورها حضور نظامی دارد، چیزی که ما با آن به‌عنوان نظامی کردن سیاست خارجی ترکیه یاد می‌کنیم. بنابراین اگر در انتخابات پیش رو آقای اردوغان پیروز نشود این مسئله در خصوص حضور نظامی ترکیه در این مناطق تأثیرگذار خواهد بود.
در انتخابات پیش روی ترکیه افراد، گروه‌ها و احزاب مختلفی شرکت می‌کنند؛ آیا ما می‌توانیم یک آرایش انتخاباتی را ترسیم کنیم که این گروه‌ها به چه نوعی باهم رقابت می‌کنند؟
دستمالی: انتخابات مهم و حساسی در ترکیه در جریان است و ممکن است این تعابیری که رسانه‌های غربی و با عنوان انتخابات قرن به کار می‌برند کمی اغراق‌آمیز و یا ژورنالیستی باشد؛ اما این انتخابات برای خود ترکیه و معادلات سیاسی و اجتماعی ترکیه انتخاباتی بسیار حساس و پیچیده است. اتفاقی که در ترکیه در سه دهه اخیر افتاده است؛ گرایش سیاست و اجتماع ترکیه به سمت غرب و سپس روی برگرداندن آن به شرق و اینکه شرق را چگونه معنا و اسلام را چگونه معنا می‌کنند، این‌قدر به این کشور پویایی داده است که کشور ترکیه را در تحولات خاورمیانه اثرگذار کرده است. ما یک پیوستگی بین سیاست‌های ترکیه و تحولات منطقه‌ای مشاهده می‌کنیم.
فراموش نکنیم که ترکیه تنها عضو مسلمان پیمان ناتو است و ژئوپلیتیک خاص آن بین دنیای شرق و غرب نقش مهمی در سیاست بین‌الملل دارد. اما هرسالی که گذشت به‌ویژه از دهه دوم زمام داری آکپارتی، ترکیه خاورمیانه‌ای‌تر شد و سیاست خارجی اردوغان کمی تهاجمی‌تر می‌شود. یک سوال مهمی وجود دارد این است که آیا جامعه ترکیه از اول نمی‌دانست که اردوغان چه شخصیتی دارد؟ اردوغان همان اردوغان دو دهه پیش هست، اما شرایط بازی و زمین سیاست تغییر کرده است. موتور محرکه و افراد نخبه‌ای که داخل آک پارتی بود و سیاست‌های اردوغان را تعدیل می‌کرد، دیگر وجود ندارد و به گفته داوود اوغلو یکی‌یکی آن‌ها را از قطار پیاده کرد. اما علیرغم همه این‌ها، ما در مورد ترکیه‌ای صحبت می‌کنیم که در خیلی از نُرم‌های دموکراسی از بسیاری از کشورهای منطقه جلوتر هست و توانایی، استقلال و بلوغ احزاب این کشور، رسانه، انجمن‌ها و نهادهای مدنی این کشور قابل قیاس با بسیاری از کشورهای منطقه نیست. همین ائتلاف شش‌گانه چهره‌های مخالف اردوغان، چهره‌های تکنوکرات ها و بوروکرات هایی که در این ائتلاف جمع شدند و نقشه راهی که برای ترکیه ترسیم کردند و سیاست‌ها و اسنادی که در حوزه‌های مختلف آموزش، امنیت، تجارت، گردشگری و اقتصاد این کشور تولید کردند یک سرمایه ملی برای ترکیه است. این نشان‌دهنده این است که ترکیه در آستانه یک تحول گفتمانی و یک تحول فکری و سیاسی قرارگرفته است که دوباره این چراغ و این سیگنال را به غرب ارسال می‌کند که ترکیه با آن جغرافیای سیاسی منحصربه‌فرد خود قرار است که یک نقش جدیدی در معادلات بین‌المللی ایفا کند.
آنچه امروز در ترکیه در حال وقوع است تقابل دو شخص یعنی آقای اردوغان و کمال قلیچدار اوغلو نیست. درست است که اردوغان را به خاطر منش تصمیم‌گیری و دور زدن ساختار تصمیم‌گیری شاید یک فرد تمامیت‌خواه بدانیم، اما آقای کمال قلیچدار اوغلو را نباید یک فرد، بلکه یک مجموعه‌ای از تکنوکرات ها و بوروکرات ها پشت سر وی دید. آن جریانی که کمال قلیچدار اوغلو را به‌عنوان یک چهره سازش‌کار و اهل تعامل به میدان آورده است، شخصیتی را به میدان آوردند که از این دوران پر تب تاب اردوغان عبور کنند. ما نباید در تحلیل‌ها در خصوص ترکیه دچار یک خطای مطلق‌گرایی شویم. درترکیه مفاهیم شرق و غرب به این جدیتی که در داخل ایران وجود دارد مطرح نیست. آن‌ها در سبک زندگی و نحوه پوشش و حتی با فلسفه سیاسی غرب نیز مشکلی ندارند. در تحلیل این آرایش سیاسی باید زمینه‌های اجتماعی را ببینیم. این نقشی که ترکیه به شکل عجولانه پس از تحولات بهار عربی برای خود انتخاب کرده است و اردوغان در چندین صحنه در مورد حضور میلیتاریستی ترکیه صحبت کرده است؛ مشخص نیست که چه دستاوردی برای این کشور داشته است.
ترکیه با همین پتانسیل و قدرت، خیلی بهتر از این می‌تواند در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی بازی کند. نفوذ فرهنگی و اجتماعی که ترکیه در کشورهای آفریقایی دارد به‌مراتب از حضور نظامی و امنیتی مهم‌تر است؛ اما یک شخصیتی مانند اردوغان که می‌خواهد همه‌چیز را در کوتاه‌مدت به دست بیاورد باعث شد که تا این معادلات به هم بخورد؛ درصورتی‌که کمال قلیچدار اوغلو و همچنین باباجان که در کنار ایشان هست، چنین شخصیتی ندارد. این رقابت انتخابات ترکیه، صرفاً رقابت دو فرد نیست؛ بلکه رقابت میان دو نوع نگرش در جامعه ترکیه است و این خود جامعه ترکیه است که در مقابل هم قرار گرفته است. حزب آکپارتی و دولت اردوغان در دو دهه گذشته، ترکیه را به کشوری تبدیل کرده‌اند که ممکن است از بیرون برای یک فرد خارجی خیلی جذابیت داشته باشد اما برای انسان امروز خودش و برای شهروندان ترکیه خیلی جذاب نیست. ما باید در تحلیل مسائل ترکیه بیش از اینکه به مسائل دیپلماتیک و جبهه شرق و غرب اهمیت دهیم با یک رویکرد جامعه‌شناسانه و تحلیل فرهنگ سیاسی به مسائل داخلی ترکیه توجه کنیم.
سؤالی که امروز در رسانه‌ها و افکار عمومی ما مطرح است این است که پیروزی اردوغان یا کمال قلیچدار اوغلو کدام برای ایران مناسب‌تر است؟ آقای قلیچدار اوغلو روابط بهتری با غرب دارد و عده‌ای از تحلیلگران معتقدند که این مسئله ممکن است بر روابط ایران و ترکیه تأثیر منفی بر جای بگذارد؛ درصورتی‌که ما در همین ائتلاف شش‌گانه افرادی را می‌بینیم که روابط بسیار حسنه‌ای با جمهوری اسلامی ایران دارند. در صورت پیروزی کمال قلیچدار اوغلو چه تغییری در روابط ایران و ترکیه اتفاق می‌افتاد؟
قهرمان پور: در قرن نوزدهم در آمریکا یک بحث جدی وجود داشت که قدرت آمریکا ناشی از چیست. پاسخ‌های متفاوت به این سوال داده‌شده از ناسیونالیسم تا قدرت نظامی و همچنین قدرت فرهنگی آمریکا و عده‌ای نیز معتقد بودند که قدرت ایالات‌متحده آمریکا در به رسمیت شناختن تنوع و هویت‌های مختلف است. اردوغان و متحدانش نماد یک ناسیونالیسم محافظه‌کاری هستند که معتقدند قدرت ترکیه در این است که در آفریقا حضورداشته باشد، اروپا را به چالش بکشد، در داخل کردها را سرکوب کند و روابط نزدیکی با روسیه برقرار کند؛ در مقابل قلیچدار اوغلو که برآمده از تحولی است که در حزب جمهوری خلق اتفاق افتاده است، به دنبال این هستند که یک ترکیه دموکراتیک ایجاد کنند که در آن تنوع به رسمیت شناخته شود.
آقای قلیچدار اوغلو معتقد است قدرت ترکیه در این است که علوی‌ها، کردها، ارمنی‌ها و … در کنار هم زندگی کنند. آقای اردوغان یک ملت، یک دولت، یک پرچم و این حرف‌های ناسیونالیستی را مطرح می‌کند. از این رویکردها کدام‌یک کشور برای ایران مناسب است؟ آقای اردوغان یک ناسیونالیسم محافظه‌کار با گرایش‌های اسلامی است. زمانی که در سال ۲۰۰۲ قدرت گرفت خیلی در ایران از این موضوع استقبال کردند و اشاره کردند که یک فرد اسلام‌گرا قدرت گرفته است. ما نباید از گفتمان و نگرش خود به مسائل بین‌الملل نگاه کنیم. آقای اردوغان یک فردی است که در مقابل غرب، در مقابل پوتین و در مقابل جمهوری اسلامی ایران نیز ایستاده است.
آقای اردوغان برای ما یک تهدید بزرگ و درعین‌حال یک فرصت بزرگ است؛ چراکه در دوران تحریم‌ها ایستادگی کرد و تحریم‌ها را اعمال نکرد. به هالک بانک اجازه داد که تحریم‌ها را دور بزند که باعث شد هالک بانک چندین میلیارد دلار در آمریکا جریمه شود و رئیس آن دستگیر شود. هیچ مقام سیاسی و هیچ کشوری حاضر نیست این ریسک را انجام دهد، ولی همین اردوغان در سنجار و در سوریه علیه ایران وارد بازی شد. اما کمال قلیچدار اوغلو اهل ریسک نیست و از ده سال پیش گفته است که سیاست اردوغان در سوریه اشتباه است. آقای قلیچدار اوغلو نمی‌خواهد مثل اردوغان ریسک کند و درعین‌حال فرصت‌های وی نیز برای ما کم است. یعنی اگر روزی برسد که ما نیاز داشته باشیم که قلیچدار اوغلو یا باباجان در مقابل غرب بایستند و تحریم‌ها را دور بزنند؛ آن‌ها همچنین ریسکی نخواهند کرد.
ما نباید در خصوص طرفین انتخابات ترکیه مطلق‌انگاری کنیم که یک‌طرف شر مطلق و یک‌طرف خیر مطلق است. ما باید ببینیم که ما دنبال چه چیزی هستیم. یک ترکیه دموکراتیک‌تر و باثبات‌تر، قطعاً تهدیدات آن از جهاتی برای ما کمتر است اما این ترکیه دموکراتیک‌تر قطعاً به بلوک دموکراسی غرب نزدیک‌تر خواهد شد. ما در یک جای با ترکیه تضاد منافع داریم و در یک جایی نیز اشتراک منافع داریم. وقتی اردوغان در اوج تحریم‌ها می‌گوید مسئله انتقال سوخت ایران را حل می‌کنیم و یا در قطعنامه تحریمی علیه ما رأی منفی می‌دهند، این خیلی باارزش است؛ اما از آن‌طرف نیز همین اردوغان به خاطر بلندپروازی در جنگ قره‌باغ به علی اف کمک می‌کند و در عراق و در سنجار با ما و حشد الشعبی درگیر می‌شود و نیروی نظامی این کشور وارد مناطق سوریه می‌شود. در کل اردوغان تهدیدات بیشتری برای ما دارد و همچنین فرصت‌های بیشتری نیز دارد، در مقابل نیز کمال قلیچدار اوغلو هم تهدیدات کمتری دارد و هم فرصت‌های کمتری دارد. چون پیرو سنت کمالیستی و همان شعار معروف آتاتورک صلح در خانه صلح در بیرون هستند.
اردوغان از سال ۲۰۱۰ به بعد خلاف این سنت آتاتورکی عمل کرد و قلیچدار اوغلو تلاش می‌کند تا سیاست ترکیه را به مدار کمالیسم بازگرداند. اما نکته‌ای که باید در نظر بگیریم این است؛ زمانی که ترامپ در آمریکا به قدرت رسید علیرغم همه ناسزاهایی که اوباما می‌گفت، در عمل همان سیاستی را در مقابل چین در پیش گرفت که اوباما دنبال می‌کرد. همین‌طور آقای بایدن علیرغم دعواهایی که با ترامپ داشت، همان مسیر را ادامه داد. درنتیجه یک دولتمرد جدید نمی‌تواند از فرصت‌هایی که اردوغان به وجود آورده و برای آن‌ها هزینه کرده است، راحتی بگذرد. جهت‌گیری سیاست خارجی ترکیه ممکن است تغییر نکند اما اولویت‌های آن تغییر خواهد کرد.
یکی از مسائل اساسی در خصوص اتلاف شش‌گانه این است که یک اختلاف‌نظر اساسی در بسیاری از موارد بین آن‌ها وجود دارد و شاید تنها هدف مشترک آن‌ها مخالفت با اردوغان و شکست وی در انتخابات است. این ائتلاف یادآور ائتلاف نفتالی بنت در اسرائیل است که از راست‌گراترین احزاب تا چپ‌ترین آن‌ها در یک ائتلاف گرد هم آمدند. مهمترین اختلافات این ائتلاف شش‌گانه چیست و با فرض پیروزی کمال قلیچدار اوغلو این مسئله چه تأثیری بر آینده سیاست ترکیه خواهد داشت؟
دستمالی: یکی از نکات ظریف انتخابات ترکیه همین اتحاد علیرغم اختلاف‌نظرهاست که نشان‌دهنده یک بلوغ سیاسی جدیدی در تاریخ انتخابات ترکیه است. ائتلاف‌ها همیشه در تاریخ انتخابات ترکیه ائتلاف‌های سست بوده است. ائتلاف خانم تانسو چیلر با نجم الدین اربکان یا ائتلاف مسعود ییلماز با باغچلی که هرکدام ساز متفاوتی می‌زدند. اما این ائتلاف شش‌گانه که علیه اردوغان شکل گرفته است اختلافات جدی و عمیقی ندارند. تمل کارا ملأ اوغلو رهبر حزب سعادت یک اسلام‌گرای اربکانی است.
گلتکین اویسال رهبر حزب دموکرات یک اسلام‌گرای بدیع‌الزمانی است. آقای داوود اوغلو یک اسلام‌گرای دیپلمات است یک برچسب نو عثمانی گرایی خورده است. علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی یک فرد لیبرال اما در مشی خود یک اسلام‌گرا است. مرال آکشنر رهبر حزب خوب و آقای قلیچدار اوغلو نیز یک ملی‌گرای کمالیست لائیست است. عنصری که در این ائتلاف کمی متفاوت است همین خانم مرال آکشنر است، کما اینکه یک‌بار نیز از ائتلاف خارج شده است. دو اتفاق افتاده است که باعث شده که ترک‌ها از ائتلاف‌های شکننده سابق خود درس بگیرند. نخست اینکه به این نتیجه رسیده‌اند که این جمهوری صدساله ترکی نیاز به یک تحول دارد. آقای قلیچدار اوغلو مرتب این جمله را تکرار می‌کند که هیچ‌کس به‌تنهایی نمی‌تواند تغییر ایجاد کند. دوم اینکه قبل از پیروزی در انتخابات یک تقسیم قدرت انجام شده است و قلیچدار اوغلو اعلام کرد رهبران پنج حزب داخل ائتلاف معاونین رئیس‌جمهور خواهند بود.
تنها کسی که ممکن است ساز مخالف بزند خانم با مرال آکشنر هست که به دنبال پست نخست‌وزیری است. چراکه ائتلاف اپوزیسیون قصد دارد پس از پیروزی در انتخابات یک رفراندوم برگزار کند و در این رفراندوم نظام ترکیه را به پارلمانی تقویت‌شده تبدیل نمایند و قلیچدار اوغلو رئیس‌جمهور و خانم مرال آکشنر نخست‌وزیر شود. اگر این سناریوی مخالفین شکست بخورد، دیگر هیچ‌کدام از این احزاب نمی‌توانند به حیات خود ادامه دهند. شاید حزب جمهوری خلق به‌عنوان مهمترین حزب اپوزیسیون بتوانند به حیات خود ادامه دهد اما آن احزاب کوچک همه منحل خواهند شد. هزینه اداره احزاب در ترکیه زیاد است؛ در ترکیه ۸۱ استان است و اگر کسی بخواهد کار حزبی کند باید در ۴۱ استان دفتر داشته باشد. این انتخابات در ترکیه به یک نقطه عطف در این کشور و در منطقه تبدیل می‌شود.
چرا آقای پوتین علاقه به ماندن آقای اردوغان در قدرت دارد و به نظرمی رسد از به قدرت رسیدن کمال قلیچدار اوغلو هراس دارد؟ آیا در راستای این سیاست ممکن است یک اتفاق غافلگیرکننده‌ای به نفع اردوغان از ناحیه پوتین رقم بخورد؟ ِ آیا این جهت‌گیری پوتین به جنگ اوکراین مربوط می‌شود یا مسائل دیگری نیز دخیل هستند؟
قهرمان پور: غافلگیری ادبیات انتخابات آمریکا است و انتخاباتی که در نوامبر برگزار می‌شود از آن به‌عنوان سورپرایز نوامبر یاد می‌شود. در ترکیه امروز رقابت بسیار نزدیک است و اختلاف به ۳ درصد رسیده است، وقتی‌که اختلاف به ۳ درصد می‌رسد دیگر نمی‌توانید به نظرسنجی‌ها اکتفا کنید. وقتی‌که اختلاف بین دو طرف کم است همه برای جلب آرای مردد تلاش می‌کنند. آن چیزی که سرنوشت انتخابات ترکیه را مشخص می‌کند، آرای خاکستری و مردد است.
الان اردوغان تلاش می‌کند تا از همه امتیازات ریاست جمهوری خود استفاده کند که با اصل منصفانه بودن رقابت‌های انتخاباتی در تعارض است. اردوغان تلاش می‌کند که تا قبل از انتخابات ۲۴ اردیبهشت از همه ابزارهای ریاست‌جمهوری خویش استفاده کند. افتتاح نیروگاه هسته‌ای، جاده، بیمارستان و برگزاری تجمعات در استانبول ازجمله این اقدامات است. در همین راستا نیز ممکن است که در نشست آستانه یک امتیاز از پوتین بگیرد. چون مسئله آوارگان سوریه یک مسئله مهم و انتخابات تبدیل‌شده است که تاکنون اردوغان آن را انکار می‌کرده است. ۳.۵ میلیون نفر آواره سوری در ترکیه حضور دارند که مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی زیادی برای ترکیه ایجاد کرده است و کمال قلیچدار اوغلو به‌صراحت گفته است که یکی از دلایل مشکلات اقتصادی ترکیه همین مهاجرین هستند. برای اردوغان خیلی مهم است که یک امتیازی بگیرد تا بتواند آن را در انتخابات هزینه کند، اما بشار اسد تاکنون به این مسئله تن نداده است. اگر در نشست روز چهارشنبه آستانه اردوغان بتواند یک امتیاز را بگیرد مبنی بر اینکه این آوارگان سوری به کشور خود بازمی‌گردند ممکن است بتواند روی ۳ درصد آرای خاکستری تأثیر بگذارد.
بر اساس قانون انتخاباتی ترکیه مشارکت در انتخابات اجباری است و با توجه به حساس شدن انتخابات، پیش‌بینی‌شده مشارکت بالای ۸۰ درصد باشد. اما اینکه چرا پوتین علاقه‌مند به ابقای اردوغان است چند دلیل وجود دارد: یکی بحث جنگ اوکراین هست، بحث دوم دریای سیاه و منافع مشترک در قفقاز است که تلاش می‌کنند تا یک کریدوری ایجاد نمایند که روسیه بتواند تحریم‌ها را دور بزند. اگر کشورهایی نظیر ترکیه و هند که داعیه استقلال استراتژیک دارند به جبهه غرب پیوند؛ کار برای روس‌ها بسیار مشکل خواهد شد. ترکیه قرارداد ۵۰ میلیاردی با روسیه برای ساخت نیروگاه‌ها دارد و این کمک بزرگی به اقتصاد روسیه در این شرایط تحریم است. در کنار همه این‌ها مهمترین هدف پوتین ایجاد شکاف در جبهه غرب و پیمان ناتو و معماری امنیتی اروپا از طریق ترکیه است و تلاش می‌کند تا مانع از این شود که ترکیه در مدار امنیتی غرب قرار گیرد.
آقای اردوغان و کمال قلیچدار اوغلو در میتینگ‌های انتخاباتی و کمپین‌های خود بیشتر بر روی چه مسائلی تمرکز کردند و واکنش مردم نسبت به این وعده‌های انتخاباتی چه بوده است؟
دستمالی: همچنان که انتظار می‌رفت کمال قلیچدار اوغلو بیشترین تمرکز خود را روی مسائل اقتصادی گذاشته است، چون وضعیت اقتصادی ترکیه و وضعیت معیشتی مردم هیچ‌وقت تا این اندازه دچار بحران نبوده است. شکاف طبقاتی و تورم به رقم بی‌سابقه در ترکیه رسیده است. واکنش اردوغان نسبت به این نقدهای اقتصادی و آمار دقیقی که در پس آن وجود دارد این است که تلاش می‌کند که فضا را امنیتی کند.
اردوغان حتی وعده طلایی نیز ندارد که به مردم ارائه دهد و بیشتر روی وفاداران به خویش و بخشی از آرای خاکستری حساب می‌کند. مشکل دیگری که اردوغان در این انتخابات دارد شمار بالای رأی اولی‌هاست که عمدتاً ضد اردوغان هستند، چراکه سیاست‌های ترکیه در این دو دهه اخیر به نحوی پیش رفت که نسل ضد ترکیه از اردوغان ناامید شده است. شانس کمال قلیچدار اوغلو در مرحله اول انتخابات بیشتر است و اگر انتخابات به مرحله دوم کشیده شود، اردوغان هم می‌تواند امید داشته باشد.
درمجموع اگر اتفاق غیرمنتظره‌ای در روند انتخابات رخ ندهد و انتخابات سیر طبیعی خود را طی کند داده‌ها نشان می‌دهد که حزب آک پارتی بازنده است و برنده انتخابات ائتلاف ملت هست.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در نشست امروز تلاش کردیم تا مروری بر روند و مسائل انتخاب انتخابات ترکیه داشته باشیم. واقعیت این است که با توجه به اختلاف ناچیز بین دو رقیب انتخاباتی ترکیه، پیش‌بینی انتخابات کاملاً دشوار است و انتظار می‌رود که در هرلحظه یک اتفاق غیرمنتظره این روند انتخابات را تغییر دهد. اما چیزی که مسلم است این است که اردوغان حساس‌ترین دوره حیات سیاسی خویش را طی می‌کند و پس از دو دهه تکیه بر اریکه قدرت، در صورت شکست در انتخابات پایان حیات سیاسی وی رقم خواهد خورد. در مقابل نیز این انتخابات یک قمار برای ائتلاف مخالفان است و در صورت شکست در انتخابات نیز سرنوشت سیاسی آن‌ها کاملاً تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و این شکست ممکن است به قیمت منحل شدن احزاب کوچک تمام شود. مسئله مهم دیگر این است که اقتصاد امروز به رکن مهم انتخابات ترکیه تبدیل شده است و کمال قلیچدار اوغلو به‌درستی روی این مسائل اقتصادی تأکید دارد. در مقابل نیز سیاست‌های اقتصادی اردوغان باعث شده تا راهکاری برای مسائل اقتصادی نداشته باشد و تلاش می‌کند تا با شعارهای ناسیونالیستی و امنیتی آرا را جذب کند.