به گزارش خبرگزاری مهر، عثمان لاویج رئیس کتابخانه غازی خسروبیگ و هیئت همراه به دعوت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای بازدید از کتابخانه‌های عمومی و مراکز فرهنگی ایران و امضای تفاهم‌نامه به ایران سفر کردند. در راستا و در دومین روز سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشست سیاست‌گذاری کتابخانه‌های عمومی با حضور نمایندگانی از کشور بوسنی‌وهرزگوین در غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شد.
در ابتدای این نشست باقر میرعبداللهی گفت: من این نکته را یادآور می‌شوم که در حال حاضر کارکرد سنتی استفاده از کتابخانه‌های عمومی مورد سوال و تردید قرار گرفته است. چون از کتابخانه فقط برای خواندن کتاب استفاده می‌شود. در نظر داریم استفاده از کتابخانه به مثابه یک پایگاه اجتماعی باشد که این تعریف جدید از کتابخانه مستلزم تعریف خدمات جدیدی برای اعضاست.
وی افزود: این تعریف جدید استفاده از کتابخانه، مستلزم این است که ما به تعریف جدیدی از خواندن و استفاده از کتاب برسیم. دلیل توجه ما به این کاربرد جدید کتابخانه‌ها، مراجعه اعضای مختلف در گروه‌های سنی و سلایق گوناگون به کتابخانه است. لازمه تفاوتی که افراد در دانش خود دارند این است که خدمات جدید و متنوعی متناسب با سلیقه و بینش خود داشته باشند. همه این مسائل ربط مستقیمی به کتاب به‌عنوان مشق مکتوب ندارند.
در ادامه نشست عثمان لاویج گفت: در قرن‌های اخیر و زمانی که کتابخانه‌ها، ناشران مختلفی برای ارائه کتاب داشتند و کتابدارها وظیفه محافظت از کتاب و تمرکز بر کتابخوانی را بر عهده داشتند، تغییرات زیادی صورت گرفته است. در حال حاضر، در قرنی هستیم که اطلاعات با سریع‌ترین راه ممکن منتقل می‌شود. ما این سوال را داریم که آیا در عصر دیجیتال و الکترونیک کتابخانه‌ها ماندگاری دارند یا به‌صورت موزه‌ای از کتاب درخواهند آمد؟ می‌توانم ادعا کنم که کتابخانه‌ها و کتابداران اولین نمایندگان فرهنگی هر کشوری هستند. آن‌ها می‌فهمند زمانی خواهد رسید که دیگر باید خود را با عصر دیجیتال سازگاری دهند. کتابخانه فقط یک ساختمان نیست، جهانی از دانش و آگاهی و مشخص‌کننده تمام فرهنگ‌هاست.
وی افزود: امروز تمرکز کتابخانه‌ها عوض شده و فقط کتاب مطرح نیست. کتابخانه غازی خسروبیگ به خاطر سازماندهی مجدد از کارهایی که در دست اقدام دارد، به‌تنهایی کتابخانه را به سیستم الکترونیکی و دیجیتالی مجهز کرده و به مخاطبان، چهار میلیون نسخه کتاب دیجیتال ارائه کرده است. کتابخانه‌ها در حفظ آثار و تمدن میراث فرهنگی نقش جدیدی دارند. یکی از خدماتی که ما در کتابخانه غازی خسروبیگ انجام دادیم، این است که مخاطبان بتوانند بیست‌وچهار ساعته با کتابداران در ارتباط باشند و هر لحظه از اطلاعات و علم جدید استفاده کنند.
وی در تأیید سخنان عثمان لاویج افزود: آقای لاویج نکته جدیدی را مطرح کردند و آن استفاده اعضای کتابخانه‌ها از کتاب صوتی و دیجیتال است. ما در دوران مدرن ناچار هستیم که از تجهیزات دیجیتال کتابخانه‌ای استفاده کنیم. اما من توجه دوستان را به یکی از آسیب‌های مطالعه دیجیتال جلب می‌کنم که مخاطب این حرف من، خوانندگان ایرانی و بوسنیایی هستند. آن نکته این است که بین خواندن متن مکتوب و متن صوتی یک تفاوت بسیار مهم است. کتاب کاغذی خوانده می‌شود اما کتاب صوتی شنیده می‌شود و حتماً بین خواندن و شنیدن یک فرق بزرگ وجود دارد. وقتی متنی را می‌خوانیم خودمان در فرایند خواندن و درک آن حضور داریم، اما وقتی متنی را می‌شنویم کسی غیر از ما آن را می‌خواند و این در فرایند فهم مطلب تأثیرگذار است. در حال حاضر برای بعضی خوانندگان، خواندن دیجیتال محدود به لمس موبایل شده است و به عمق مطالب توجهی ندارند. به نظرم این یکی از مهم‌ترین آسیب‌های تکنولوژی است. وظیفه ما این است که موقع مطالعه کتاب دیجیتال به این محدودیت توجه کنیم و اسیر تکنولوژی نباشیم.
عثمان لاویج در پاسخ به این اظهارات گفت: من نیز این مورد را گوشزد می‌کنم که الکترونیکی شدن کتاب‌ها به این معنی نیست که خواندن کتاب کاغذی را فراموش کنیم. ما نسبت به این مسئله هوشیار هستیم و در کتابخانه خود به این مسئله توجه داریم. شاهد ادعای من وجود نسخ خطی پانصد ساله در کتابخانه ماست. افراد فکر می‌کردند با وجود چاپ و انتشار، عمر نسخ خطی به اتمام می‌رسد.
وی افزود: نسل جوان الکترونیکی شدن کتاب را ترجیح می‌دهد. کتابخانه در این راستا وظیفه دارد نکات مهم را از آگاهی‌ها جدا کند. تاکید می‌کنم که کتاب‌های نسخ خطی با دیجیتالی شدن کتب به حیات خود ادامه خواهد داد که ما شاهد زنده این ادعا هستیم. با وجود اینترنت و وب‌سایت‌ها دسترسی به اطلاعات در هر نقطه دنیا آسان شده است. در بیست و چند سال اخیر افراد علاقه‌مند به کتاب، به سالن‌های مطالعه بازمی‌گردند و تقاضای کتاب کاغذی خواهند داشت. وظیفه ما کتابداران این است که بر این شرایط تسلط داشته باشیم و در راستای نیاز و تقاضای مخاطبان خود کار کنیم.
میرعبداللهی نیز در بخشی دیگر به تشریح عمومیت کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت: ما به مسئله اصلی خود که عمومی بودن کتابخانه است برمی‌گردیم. ما در ایران وقتی کتابخانه عمومی را مطرح می‌کنیم، دو معنا را در نظر داریم؛ اول به این معنا که همه کتاب‌ها را در نظر داریم و دوم عمومی را به معنای مردم در نظر می‌گیرم. درباره معنای اول مایلم نکته‌ای بگویم که ما در نهادهای کتابخانه‌های عمومی کشور نمی‌توانیم تمامی کتاب‌ها را تهیه کنیم. بخشی از این موضوع مربوط به محتوای کتاب است. از نظر ما هر کتابی برای هر خواننده‌ای مناسب نیست. مثلاً ما نمی‌توانیم اجازه دهیم که گروه سنی نوجوان هر کتابی را به دلایلی مانند محدودیت دایره لغات بچه‌ها و همین‌طور مناسب نبودن محتوای ترجمه‌شده بعضی آثار نوجوانان، مطالعه کنند. بنابراین مجبوریم بعضی از کتاب‌های منتشرشده را انتخاب کنیم. این انتخاب معیارهایی دارد. بعضی از این معیارها به زبان و ادبیات کتاب مربوط می‌شود و بعضی دیگر هم به نادرستی محتوا مربوط می‌شود.
وی گفت: به نظرم درباره بزرگسالان هم این مورد صدق می‌کند و توصیه می‌کنیم افراد همه کتاب‌ها را مطالعه نکنند. چون ممکن است در فرایند فهم کتاب دچار مشکل شوند. وظیفه یک کتابدار این است که با توجه به شناختی که از مخاطب دارد، کتاب متناسب با هر شخص را معرفی کند. آیا در بوسنی همچین موردی را تأیید می‌کنید؟
عثمان لاویج در پاسخ به سوال میرعبداللهی افزود: یک مثال عربی هست که می‌گوید کتاب روحی است که در دست کتابدار قرار گرفته است. ما به‌عنوان کتابدار این وظیفه را داریم که متناسب با خوانندگان خود این روح را به آن‌ها تقدیم کنیم. چیزی که آقای میرعبداللهی گفتند این برداشت را به من دادند که کتابخانه وظیفه کنترل و پاکسازی دارد. باید اعتراف کنم در بوسنی آن‌قدری که باید و شاید به این موارد توجه نشده است. شاید هم من شرایط آن را ندارم، چون در کتابخانه‌های تخصصی کار می‌کنم. اما در ملاقاتی که با کتابخانه‌های مرکزی داشتم، این نگاه شما را تأیید می‌کنم. شما با اختصاص هر رنگ برای هر سن نکته جالبی را به ما نشان دادید که ما در بوسنی این مورد را نداریم. با این کار شما به این نتیجه می‌رسیم که باید نهایت توجه خود را به تقاضای مخاطبان خود داشته باشیم. در معرفی کتابخانه‌هایی که از نهاد کتابخانه‌های کشور به ما دادند، نشان دادید که از سنین کودکی، کودکان با عشق و علاقه به سمت کتابخوانی بروند. این مراحلی که شما پشت سر گذاشته‌اید، در نسل‌های بعد هم ادامه‌دار خواهد بود.
معاونت پژوهش و برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در پایان سخنان خود گفت: به نظر ما کتابخانه نباید انبار کتاب باشد. کتابخانه باید با تمام توان خود به ارائه خدمات اجتماعی توجه کند. ما در نهاد کتابخانه‌های عمومی ایران حدود شصت نوع خدمت برای مخاطبان خود ارائه می‌کنیم. به‌عنوان نمونه، کتابداران بخش کودک و نوجوان ما خدمات متنوعی را برای بچه‌ها ارائه می‌کنند که قصه‌گویی یکی از این خدمات است. قصه‌گویی قطعاً یک مهارت است که نیاز به آموزش و تجربه دارد. بسیاری از کتابداران کودک و نوجوان ایرانی این مهارت و تجربه را دارند. شما در کتابخانه‌های بوسنی و هرزگوین چه خدمات خاصی دارید؟
عثمان لاویج در پاسخ به سوال میرعبداللهی افزود: من دو مرتبه تأیید می‌کنم که ما چنین تجربه‌ای نداریم. وقتی در این چند روز تمام خدماتی را که به کودکان و نوجوانان ارائه کردید دیدم، این فکر به نظرم رسید که ما باید به این تکنیک و تجربه شما برسیم. به خودمان هشدار می‌دهم که باید هشیار باشیم که اصلی‌ترین و مهم‌ترین پیام کتابخانه، تئاتر، سینما و شهربازی‌ها این باشد که در راستای توجه به نسل جدید و کودکان حرکت کنند. ما از این لحاظ به شما تبریک می‌گوئیم که با روش‌های نوین به این موفقیت رسیدید. من با تجربیات خوبی به بوسنی برمی‌گردم و از این نگاه شما برای کتابخانه‌های کشور خود استفاده خواهم کرد.