خبرگزاری مهر؛ گروه استانها- محمود نواصر: اروند، رودخانه‌ای در حدفاصل ایران و عراق است. این رودخانه یکی از استراتژیک‌ترین رودخانه‌های کشور است و جدل بر سر آن به دوران عثمانی‌ها بر می‌گردد اوج درگیری‌ها در دوران حکومت پهلوی رخ داد که برای حل و فصل این اختلاف عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر امضا و خط مرزی ۲ کشور یا همان خط تالوگ در میانه این رود مشخص شد.
خط تالوگ هم اکنون زیر گل‌ولای مدفون و ۱۰ درصد هم به سمت عراق متمایل شده است.
وقوع جنگ نیز، سبب شد که از این رودخانه با ۹ متر عمق، آبراهه‌ای با ۳۵ میلیون مترمکعب گل‌ولای بر جای بماند. اتفاقی که ضربه‌ای جدی به پیکر بنادر اروند از جمله بنادر شهرهای آبادان و خرمشهر وارد کرد.
بنادر آبادان و خرمشهر که پیش از جنگ تحمیلی بالای ۷۰ درصد تردد دریایی کشور را به خود اختصاص داده بودند و مهم‌ترین بنادر کشور به حساب می‌رفتند اما این روزها به دلیل شرایط فعلی اروندرود دچار رکود شده‌اند.
بنادر آبادان و خرمشهر که پیش از جنگ تحمیلی بالای ۷۰ درصد تردد دریایی کشور را به خود اختصاص داده بودند این روزها به دلیل شرایط فعلی اروندرود دچار رکود شده‌اند
آبراه اروند حدود ۶۰ مایل یا ۱۰۰ کیلومتر قابلیت کشتیرانی دارد و حدود ۵۰ کیلومتر از آن نیازمند لایروبی است.
پیش از انقلاب توافق بین ایران و عراق بر این بود که لایروبی اروند به طور منظم انجام و هزینه‌های آن هم بین دو طرف به تناسب تقسیم شود اما کشور عراق همکاری نکرد و تاکنون بیش از ۴۰ سال است که اروندرود لایروبی نشده است.
همچنین در اسناد قانونی از جمله بند «ت» ماده ۱۱۲ قانون برنامه ششم توسعه لایروبی اروند، دولت موظف شده تا چهار سال از اجرای قانون، این کار را عملیاتی کند که مهلت تعیین شده به پایان رسیده است.
آئین نامه‌ای برای لایروبی نبود
نماینده مردم آبادان در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به برگزاری نشست پیگیری لایروبی اروندرود اظهار می‌کند: این نشست با حضور معاون نظارت، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد، نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، سازمان محیط زیست، وزارت راه و شهرسازی برگزار شد و نماینده سازمان برنامه و بودجه نیز با وجود دعوت اما حضور نیافت.
سیدمحمد مولوی با تاکید بر اینکه اروندرود، راه آب بین‌المللی ایران بوده که ۱۵۰ کیلومتر مسیر بین‌المللی مشترک با عراق است و رژیم حقوقی بین‌المللی دارد، عنوان می‌کند: قبل از جنگ تحمیلی مراودات خوبی در اروندرود صورت می‌گرفت. پیش از این از نظر کشتیرانی، صیادی، تجاری، کشاورزی، رونق بنادر و فضای کسب و کار در حوزه تجارت، اروندرود یکی از شاه‌راه‌های اساسی به شمار می‌آمد ولی بعد از دوران دفاع مقدس این منطقه با مشکلاتی مواجه شد.
وی می‌افزاید: بعد از جنگ تحمیلی اروندرود دچار مشکلات بسیاری از جمله لایروبی، جابه‌جایی خط القعر، آلایندگی زیست محیطی و کاهش ظرفیت تجاری کشاورزی و تجاری شد.
نماینده مردم آبادان در مجلس توضیح می‌دهد: طبق ماده ۱۱۲ برنامه ششم توسعه، دولت موظف است هر ساله ۲۵ درصد لایروبی اروندرود را انجام دهد، بر اساس قرارداد با عراقی‌ها این تکلیف بعد از این ۶ سال هنوز پیشرفتی نداشته است.
مولوی تصریح می‌کند: دولت‌های ایران هیچ آئین نامه‌ای در این خصوص نداشته و حتی مرکزیت واحدی برای نظارت و اجرای کار وجود نداشت، پیش از این دهانه اروندرود ۹ متر بود ولی در حاضر به ۲.۵ متر رسیده و به همین دلیل کشتی‌ها امکان تردد لازم را ندارند.
وی بیان می‌کند: در این جلسه مصوب شده تا دستگاه‌ها ظرف یک هفته مهم‌ترین اقدامات انجام شده، برنامه آینده و موانع پیش‌رو را به معاونت نظارت گزارش دهند. همچنین وزارت امور خارجه نسبت به دستور کار قرار دادن لایروبی اروندرود اقدامات ضروری را انجام می‌دهد.
نماینده مردم آبادان در مجلس می‌گوید: مقرر شده تا کمیته حقوقی اروندرود در وزارت خارجه فعال شود و از طریق کنسولگری ایران و وزارت خارجه در این رابطه فعالیت حقوقی پیگیری‌های ضروری صورت بگیرد. سازمان محیط زیست نیز باید آسیب‌های زیست محیطی این پدیده را در قالب طرح مطالعاتی انجام و ارائه دهد.
گسترش حجم تبادل تجاری
عماد رابعی، دکترای حوزه علوم دریا در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: دو بندر مهم آب شیرین ایران یعنی بنادر خرمشهر و آبادان بر روی این رودخانه قرار دارند و اهمیت این دو بندر که بر کسی پوشیده نیست؛ این دو بندر تنها بنادر آب شیرین کشور و از معدود بنادر آب شیرین فعال در دنیا هستند.
وی ادامه می‌دهد: تسریع در توافق میان کشورهای ایران و عراق در مواردی مثل اختلافاتی همچون جابه‌جایی خط تالوگ و در نهایت توافق لایروبی رودخانه اروند سبب التیام یک زخم کهنه و رفع ابهامات میان دو کشور و در نهایت مسدود کردن امکان هرگونه سوءاستفاده طرف ثالث و بالا بردن امنیت دو کشور می‌شود.
رابعی عنوان می‌کند: لایروبی رودخانه اروند، سبب ایجاد گذرگاه‌های مرزی آبی و گسترش حجم تبادل تجاری میان دو کشور می‌شود؛ همانند توافق تجاری ایجاد شده میان بندر آبادان و بندر سیبه که اخیراً انجام شده است.
این دکترای حوزه علوم دریا توضیح می‌دهد: رودخانه اروند و خارج کردن شناورهای مغروقه سبب افزایش حجم تخلیه و بارگیری بنادر خرمشهر، آبادان و اروندکنار می‌شود.
رودخانه اروند و خارج کردن شناورهای مغروقه سبب افزایش حجم تخلیه و بارگیری بنادر خرمشهر، آبادان و اروندکنار می‌شود
رابعی بیان می‌کند: رونق صیادی و شیلات، گردشگری دریایی و استفاده صنعت توریسم از ۶۴ مایل خط ساحلی اروندرود، افزایش حجم پایانه‌های مسافری و همچنین رونق صنایع دریایی مادر و بومی منطقه همچون صنعت کشتی‌سازی، تعمیرات کشتی و ساخت سکوهای دریایی از دیگر مزایای لایروبی اروند است.
وی اظهار می‌کند: رونق کشاورزی و باغداری منطقه، احیای زیستگاه جانوران و گیاهان بومی رودخانه و افزایش بهره‌وری از این نعمت طبیعی منطقه و افزایش حجم ترانزیت دریایی با ایجاد امکان ورود شناورهای بزرگ‌تر به رودخانه اروند از دیگر مزایای لایروبی اروندرود است.
این دکترای اقتصاد با اشاره به چالش‌های فراروی لایروبی رودخانه اروندرود، ادامه می‌دهد: امکان افزایش شوری آب پس از لایروبی اروند به دلیل کاهش دبی ورودی رودخانه و جابه‌جایی خط تالوگ و ایجاد اختلافات جدید میان دو کشور هم مرز رودخانه از مهم‌ترین موارد این موضوع است.
رابعی تاکید می‌کند: لایروبی اروندرود نمی‌تواند فقط برای یک بار انجام شود بلکه باید برنامه منظم لایروبی برای این رودخانه در دستور کار دو کشور قرار گیرد.
ضرورت لایروبی به صورت مستمر
مدیر بنادر و دریانوردی آبادان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: رودخانه‌ها چون دارای طبیعت لایه گذاری هستند به همین دلیل برای استفاده به لایروبی نیاز دارند.
کامبیز مالکی زاده می‌افزاید: چهار فروند لایروبی ساکشن قبل از جنگ تحمیلی در بندر آبادان بود که بعد از جنگ به دیگر بنادر منتقل شدند.
وی تاکید می‌کند: همیشه نیازمند عمق مناسب و ضرورت بستر مناسب برای تردد بهتر شناورهای بزرگ در اروندرود هستیم.
لزوم تلاش جمعی برای جمع آوری مغروقه‌ها
مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: بدون شک با لایروبی اروندرود و خارج‌سازی مغروقه‌ها و ایجاد بستر برای تردد کشتی‌هایی با تناژ بالا، توسعه و شکوفایی در بندر خرمشهر و منطقه ایجاد خواهد شد.
بدون شک با لایروبی اروندرود و خارج‌سازی مغروقه‌ها و ایجاد بستر برای تردد کشتی‌هایی با تناژ بالا، توسعه و شکوفایی در بندر خرمشهر و منطقه ایجاد خواهد شد
علی عسکری ادامه می‌دهد: لایروبی اروندرود و خارج‌سازی مغروقه‌ها یک امر مهم، ضروری و جدی است.
وی تاکید می‌کند: بدون شک با لایروبی اروندرود و خارج‌سازی مغروقه‌ها و ایجاد بستر برای تردد کشتی‌هایی با تناژ بالا، توسعه و شکوفایی در بندر خرمشهر و منطقه ایجاد خواهد شد.
مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر توضیح می‌دهد: اکنون وجود مغروقه‌ها در اروند و لایروبی نکردن سبب ایجاد محدودیت در توسعه و تجارت شده که با رفع آن بستر برای بهبود وضعیت اقتصادی و ایجاد ترافیک کالا مهیا می‌شود.
عسکری بیان می‌کند: لایروبی اروندرود و خارج‌سازی مغروقه‌ها نیاز به یک همت و تلاش و پشتیبانی جمعی دارد.
کاهش توان بنادر آبادان و خرمشهر
لایروبی رودها در شهرهای بندری آبادان و خرمشهر سبب کسب و کار و رونق در این شهرها می‌شود ولی لایروبی نکردن و به گل نشستن کشتی غرق شده یا همان مغروقه‌ها و گل‌ولای بر جای مانده از سال‌های جنگ، توان این بنادر را کاهش داده است.