خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، کشورهای غربی غربی مسکو را محکوم کرده و تحریم های گسترده ای علیه آن وضع کرده اند که صادرات نفت و گاز روسیه را کاهش داده است. علاوه براین غربی‌ها
مقادیر بی‌سابقه اسلحه و مهمات را برای کمک به اوکراین ارسال کرده‌اند.اما هند که در فهرست یکی از بزرگترین دموکراسی‌های جهان قرار دارد، هیچیک از این کارها را انجام نداده و حتی تاکنون در مورد این جنگ موضع‌گیری نداشته است.
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در ماه سپتامبر ۲۰۲۲ با ولادیمیر پوتین دیدار کرد و دوستی دو کشور را «شکست ناپذیر» خواند. او به رئیس جمهور روسیه گفت که «زمان جنگ نیست». اما با گذشت یک سال، هند هنوز از مقصر دانستن این خشونت ها امتناع می ورزد و نگرانی بیشتری را در مورد افزایش قیمت جهانی مواد غذایی و سوخت ناشی از جنگ ابراز کرده است.
درعین حال اگرچه اروپا از نفت و گاز روسیه اجتناب کرده، هند خرید نفت روسیه را با قیمت‌های مقرون به صرفه چندین برابر نموده که باعث ناراحتی واشنگتن شده است. علاوه براین دهلی‌نو همچنان به سفارش تسلیحات ساخت روسیه ادامه می دهد.
همه اینها یادآور این است که با گذشت بیش از یک سال از این جنگ، بسیاری از کشورهای جنوب در واقع تمرکز غرب بر اوکراین را به عنوان یک انحراف از سایر مسائل مهمتر مانند امنیت غذایی، تورم و بدهی فزاینده می دانند. تحلیلگران و دانشمندان علوم سیاسی به چهار عامل اصلی شکل دهنده سیاست هند در قبال اوکراین و روسیه اشاره می کنند: تاریخ، انرژی، تسلیحات و نفوذ.
روابط هند و روسیه به گذشته بازمی گردد
هند هنوز تحت سلطه استعمار بریتانیا بود که روسیه اولین کنسولگری خود را در سال ۱۹۰۰ در بمبئی افتتاح کرد. اما روابط فعال و واقعی در طول جنگ سرد شروع شد. «راجسواری (راجی) پیلای راجاگوپالان»، محقق حوزه علوم سیاسی در این زمینه به نشریه آبزرور می‌گوید: در پس زمینه روابط هند و روسیه، همزمانی تاریخی استقلال هند از یک استعمارگر با شعارهای ضد امپریالیستی شوروی سابق بود. هردو طرف در تاریخ محمل احساسات ضدغربی داشتند که نقطه اشتراکی در روابط مسکو- دهلی نو شد.
پایان جنگ سرد این مواضع مشترک را تغییر نداد. جنگ اوکراین هم همینطور. شبکه های خبری تلویزیونی ملی گرای هند اغلب ایالات متحده - به جای روسیه - را متهم می کنند که برای ویران کردن اوکراین تلاش بیشتری کرده است. در ماه نوامبر ۲۰۲۲ «جایشانکار» دیپلمات ارشد مودی، به مسکو سفر کرد و در کنار همتای روس خود «سرگئی لاوروف» ایستاد و روابط دو کشور را «ایدار و آزمایش شده» خواند.
مودی در جریان این جنگ، بدون محکوم کردن حملات روسیه خواستار آتش‌بس در اوکراین شده است. «پراوین چاکراورتی» اقتصاددان سیاسی وابسته به حزب مخالف کنگره ملی هند می گوید: اقداماتی که هند تاکنون انجام داده است، نشان دهنده هیچ پشیمانی یا حتی انتقاد ملایمی از رویدادهای اوکراین نیست. اگر چیزی باشد، به نظر می رسد کمک کننده باشد.
هند خواهان نفت ارزان روسیه است
هند یکی از سریع ترین اقتصادهای در حال رشد در جهان را دارد. صندوق بین المللی پول رشد ۶.۸ درصدی را برای هند در سال جاری پیش بینی کرده، در حالی که این رقم برای ایالات متحده تنها ۱.۶ درصد است. پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۰، هند پس از ایالات متحده و چین، سومین اقتصاد بزرگ جهان باشد.
این کشور اکنون سومین مصرف کننده بزرگ نفت در جهان است و حتی به مقادیر بیشتر نیاز دارد تا برای استمرار رشد ابزار لازم را داشته باشد، زیرا این قدرت آسیایی، ذخایر نفت و گاز کمی دارد و بیشتر نفت مورد نیاز آن باید وارد شود و درست همین‌جاست که روسیه نقش بسیار مهمی برای این بازار کلان جهانی با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت بازی می‌کند.
هند همچنان بیشتر از روسیه از کشورهای خاورمیانه نفت می خرد. اما سهم روسیه آن به شدت افزایش یافته است. در ماه دسامبر، هند ۱.۲ میلیون بشکه نفت خام روسیه وارد کرد. این رقم ۳۳ برابر بیشتر از یک سال قبل است. در ژانویه ۲۰۲۳، سهم نفت خام روسیه از ۰.۲ درصد قبل از حمله مسکو به اوکراین به ۲۸ درصد از واردات نفت هند افزایش یافته است.
مقامات هندی از این خریدها دفاع کرده و گفته اند که این وظیفه آنهاست که برای شهروندان خود معامله کنند. و جایشانکار، وزیر امور خارجه، پیشنهاد کرده است که غربی‌های ثروتمندتر از آنها بخواهند که این کار را نکنند، ریاکارانه است. در آوریل گذشته، وزیرامورخارجه هند برای یک نشست مجازی میان مودی و رئیس جمهوری بایدن از کاخ سفید بازدید کرد. در آن‌جا، مقامات ایالات متحده به همتایان هندی خود گفتند که آنها نیازهای انرژی هند را درک می کنند و فقط امیدوار بودند که هند خرید نفت از روسیه را شتاب ندهد.
«بن کیهیل» کارشناس ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی مستقر در واشنگتن، بتازگی به بلومبرگ گفت: «مقامات خزانه‌داری آمریکا دو هدف اصلی دارند: تامین بازار خوب و محروم کردن روسیه از درآمد نفتی». آنها می‌دانند که پالایشگاه‌های هندی و چینی می‌توانند با خرید نفت خام روسیه با تخفیف و صادرات محصولات با قیمت‌های بازار، سود بیشتری کسب کنند.
مسکو بزرگترین فروشنده اسلحه به هند است
ارتش هند در طول تاریخ به تسلیحات روسی و شوروی مجهز شده است. بیشتر این قراردادها به دوران جنگ سرد بازمی‌گردد، درگیری که در آن هند رسماً غیرمتعهد اما نزدیک به مسکو بود. بنابراین بیشتر زرادخانه هند ساخت شوروی بوده و هنوز هم هست. اکنون برخی از آن سلاح های ۳۰ ساله در حال خراب شدن هستند.
طبق گزارش شبکه خبری آمریکایی «ان پی آر» در نیروی هوایی بیشتر سوخوها و میگ های جنگنده به عنوان «تابوت های پرنده» نامیده می شوند. «آپارنا پانده» دانشمند علوم سیاسی در مؤسسه «هادسون» واشنگتن می‌گوید، بسیاری از خلبانان هندی هنگام آزمایش یا پرواز می‌میرند. بنابراین هند می داند که باید تسلیحات جدید را جایگزین موارد قدیمی کند.
پانده می‌گوید شاید کارشناسان دفاعی هند تنها کسانی بوده‌اند که از دیدن تانک‌های روسی در اوکراین در سال گذشته متلاشی نشدند. آنها سال ها از تجهیزات روسی ناراضی بودند. بنابراین دولت هند شروع به جایگزینی برخی از هواپیماها و توپخانه های ساخت شوروی با مدل‌های فرانسوی، اسرائیلی و آمریکایی کرده است. وی در عین حال خاطرنشان می کند، نوسازی کل زرادخانه هند یک کار وقت گیر و پرهزینه است.
باوجود تلاش‌های دولت هند برای ایجاد تنوع، مسکو پس از بیش از ۳۰ سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همچنان بزرگترین فروشنده تسلیحات هند است. بر اساس گزارش ها، روسیه تنها در پنج سال گذشته حدود ۱۳ میلیارد دلار تسلیحات به هند عرضه کرده است. کارشناسان می‌گویند یک دلیل بزرگ وجود دارد که هند به این همه سلاح نیاز دارد: چین.
هند می خواهد از نزدیک شدن پوتین به شی جین پینگ چین جلوگیری کند
بزرگترین دغدغه سیاست خارجی هند، نه اوکراین نه روسیه بلکه چین بوده است. دو کشور بیش از ۲ هزار مایل مرز مورد مناقشه مشترک دارند و تاکنون سربازان و کشور در مناطق مرزی بارها با یکدیگر درگیر شده‌اند. در حالی که غرب روسیه را منزوی می کند، هند نگران است که پوتین به سمت شرق به ویژه پکن کشیده شود.
«راجاگوپالان» از سیاستمداران هندی به رسانه‌ها گفته است: شما اکنون شاهد ظهور یک رابطه بسیار نزدیک روسیه و چین هستید، حتی در چند سال اخیر. بنابراین، رویکرد فعلی هند این است که نمی‌خواهد روسیه به طور کامل وارد چین شود. زیرا چین اکنون برای هند، به تهدید شماره یک امنیت ملی تبدیل شده است.
جمع بندی
از زمان عملیات نظامی روسیه در اوکراین دربیش از یک سال پیش، غرب تلاش کرده است با محدود کردن صادرات انرژی سودآور، توانایی مسکو را برای تامین مالی جنگ، کاهش دهد. این درحالی است که طبق گزارش‌های رسانه‌ای در این مدت، واردات نفت هند از روسیه ۳۳ برابر شده است.
بسیاری از کشورهای جنوب از جمله برخی کشورهای کلیدی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین از پیوستن به رژیم تحریم‌های ضد مسکو خودداری کرده‌اند و در عوض روابط فعال سیاسی و تجاری خود با روسیه را حفظ کرده‌اند. هند، یک دموکراسی آسیایی سکولار و انگلیسی زبان که به سرعت در حال رشد است، با فرهنگ عمومی متمایل به غرب، نمونه بارز این موضوع است.
«ندان اوننیکریشنان» Nandan Unnikrishnan کارشناس بنیاد مستقل تحقیقاتی Observer مستقر در دهلی، در این زمینه به رسانه ها گفته است: هند از کاری که روسیه انجام داد، راضی نیست. اما در روابط طولانی مدت ما با روسیه، آنها بارها ثابت کرده اند که شرکای خوبی برای هند هستند. دهلی‌نو نمی خواهد دوست خود را از دست بدهد.
در اوایل جنگ اوکراین، دیپلمات‌های آمریکایی تلاش‌های شدیدی انجام دادند تا دهلی‌نورا متقاعد کنند که اقدامات روسیه در اوکراین را محکوم کند یا حداقل روابط طولانی‌مدت سیاسی و تجاری خود با روسیه را محدود نماید. این کشور در حالی که به طور خصوصی مخالفت خود را با جنگ روسیه - دیدگاهی که بسیاری از نخبگان هندی هم دارند – مطرح کرده است اما رهبران هند از رای دادن علیه مسکو در سازمان ملل یا شرکت در هر سطحی از کمپین تحریم‌ها خودداری کرده اند. آنها در عوض، پیشنهادهای در سوی دیگر، روسیه را برای تخفیف قیمت پذیرفتند که منجر به افزایش شدید واردات نفت روسیه شده است.
مسکو طرفدارمکانیسم تجاری «روبل -روپیه» است، که ممکن است پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر از تجارت با دلار باشد، اما از کنترل‌های مالی ایالات متحده که با معاملات دلاری همراه است، طفره می‌رود و روابط دوجانبه با هند را تقویت می‌کند. با افزایش گسترده واردات نفت روسیه به هند، مسکو در حال ایجاد مازاد روپیه عظیمی است که دهلی امیدوار است در هند سرمایه گذاری کرده یا از آن برای خرید محصولات بیشتر هندی استفاده کند.
افزایش چشمگیر صادرات انرژی روسیه به هند پدیده ای ماندگار به نظر می رسد. هند به آن نیاز دارد. اگر مکانیسم روبل-روپیه به طور کامل اجرا شود، منجر به افزایش قابل توجهی در صادرات محصولات هندی به بازار روسیه خواهد شد.اگرچه هند برخی از اقلام مورد نیاز روسیه را به دلیل تحریم های غرب، مانند ریزتراشه ها، تولید نمی کند، اما بسیاری از موارد دیگر را در دست تولید دارد. هند همچنین اقلام متنوعی از صنایع مختلف به ویژه کشاورزی را تولید و به روسیه صادر می کند.
کارشناسان می گویند تنها یک راه وجود دارد که مزایای گسترش تجارت هند و روسیه را کاهش داد و بهترین راه حل این است که جنگ اوکراین خاتمه یابد. البته در آن صورت هم اگرچه شرکت‌های غربی از بازار روسیه خارج شده و پل‌های خود را سوزانده‌اند، اما بخش خصوصی هند که مخاطره تجارت با روسیه را پذیرفته است، یک گام از همتایان غربی خود جلوتر خواهد بود.
مریم شفیعی