خاطره‌بازی گردشگران در رودهای گلستان/ انهاری که جان می‌بخشند

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: استان گلستان به دلیل واقع شدن در دامنه جنوبی سلسله جبال البرز از شرایط اقلیمی، پوششی و توپوگرافی خاصی برخوردار است.

بهره مندی از آب و هوای معتدل و مرطوب، استقرار جنگل‌های چند میلیون ساله هیرکانی، کوهستان‌های سر به فلک کشیده البرز شرقی، خلیج گرگان و البته رودخانه‌های متعدد این خطه را به یکی از قطب‌های گردشگری طبیعی در کشور تبدیل کرده است.

در میان همه پتانسیل‌های ذکر شده شاید رودخانه‌ها و کارکردها و پتانسیل‌های متعدد آن به حد کافی و لازم برای مردم معرفی نشده است.

نقش آفرینی رودخانه‌ها در تعالی اکوسیستم‌های جنگلی، مرتعی و دشتی و تأثیر آنها بر مانایی جمعیت زیستمندان آبزی و کنار آبزی و پرندگان آبزی، ظرفیت‌های بکر گردشگری و از همه مهم‌تر تأثیر آنها بر شارژ و تغذیه منابع زیرسطحی و ایجاد رواناب‌ها به منظور تأمین بخشی از نیازهای آب شرب، زراعی و صنعتی از جمله کارکردهای رودخانه‌ها تلقی می‌شوند.

وجود چند صد کیلومتر کوهستان‌های بالای دو هزار متر و میزبانی چند ماهه از صدها هزار هکتار برف زمستانه و همچنین چشمه سارهای فراوان در مناطق مرتفع کوهستانی و جنگلی سبب شده تا انهار و شریان‌های آبی متعددی ناشی از رواناب‌های بالادستی و خروجی چشم سارها شکل بگیرد و در نهایت موجب خلق رود و رودخانه‌های بزرگی مانند قره سو و گرگانرود شود.

حریم این رودخانه‌ها در تمام فصول سال مخصوصاً با آمدن تابستان و گرم شدن هوا، محل اتراق و تفرج شهروندان و گردشگران بوده و کودکانی که نگاه خود را به آب می‌سپارند و شادمانه بازی می‌کنند.

رودخانه‌هایی که علاوه بر چشم اندازهای بدیع و منحصربه‌فرد گردشگری، پتانسیل‌های دیگری هم دارند که به صورت مصداقی می‌توان به تأمین آب مورد نیاز مراکز پرورش ماهی، آب زراعی و دامپروری اشاره کرد.

در فصول مختلف و در مناسبت‌های سال جوار رودخانه‌های گلستان محل اتراق و تفرج مردم و گردشگران است فراهم کردن بستر طبیعی لازم برای تکثیر آبزیان به ویژه ماهیان استخوانی در محدوده‌های منتهی به پهنه‌های آبی طبیعی مانند خزر و خلیج گرگان از دیگر ظرفیت‌های رودخانه‌های گلستان است.

به طوری که بر اساس آمارهای رسمی سالانه به حدود ۸۰ میلیون انواع بچه ماهی پرورشی استخوانی و خاویاری از طریق این رودخانه‌ها راهی دریای خزر و خلیج گرگان می‌شوند و یا در شکل طبیعی خود، ماهیان استخوانی خلیج گرگان و دریای خزر برای تخم ریزی تا نیمه اسفند به سوی آب‌های شیرین رودخانه‌ها حرکت می‌کنند که این فرآیند، به احیای ذخایر ماهیان دریای خزر خواهد انجامید.

با وجود آنکه به سبب کاهش بارش نزولات آسمانی و خشکسالی شرایط عمومی رودخانه‌ها چندان مساعد نیست و میزان آب گذری و دبی آب در آنها نسبت به دهه‌های گذشته در برخی مواقع تا ۸۰ درصد کاهش یافته است اما همچنان به عنوان یک زیست بوم پویا و زنده تأثیرات بسزایی زیست مطلوب‌تر شهروندان و جانوران گیاهی بر جای می‌گذارند.

در این بخش تلاش می‌شود تا برخی از رودخانه‌های بزرگ گلستان معرفی شود.

در گلستان دو هزار و ۸۵۰ کیلومتر رودخانه با ۴۵ رشته جریان دارد که دو درصد از ۱۴۶ هزار کیلومتر رودخانه‌های ایران را شامل می‌شود.

اترک، گرگان‌رود و قره‌سو از جمله رودهای دائمی گلستان هستند که با هزار و ۷۰۰ کیلومتر طول به صورت مستقیم بر حیات جمعیت یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفری استان نقش آفرینی می‌کنند. رودخانه‌های که جوانان و کودکان دهه‌های گذشته این خطه با آن خاطرات زیادی دارند و کمتر کسی را می‌توان یافت که در آن دوران تنی در آب این رودخانه نزده و خاطره بازی نکرده باشد.

گرگانرود

گرگانرود یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های شمال شرق ایران است. این رود از رشته‌کوه آلاداغ در بجنورد سرچشمه گرفته و پس از طی ۲۰۰ کیلومتر و گذشتن از نواحی ترکمن صحرا وارد دشت گرگان شده و از ناحیه خواجه نفس در نزدیکی گمیشان به دریای خزر می‌ریزد.

شاخه‌های این رود و حریم آنها همواره محلی برای اتراق مردم بوده و شهروندان یک روز کامل را پایان هفته یا تعطیلات در کنار این شریان آبی سپری می‌کنند و گاه به ماهیگیری هم مشغول می‌شوند.

در گذشته‌های دور این رودخانه مامنی برای زادآوری انواع ماهیان و سرشار از گونه‌های مختلف ماهی بود.

در سال‌های اخیر هم با وجود کاهش شدید حجم روان آب، این رودخانه دالانی برای تکثیر طبیعی ماهیان است.

قره سو

شاخه اصلی رودخانه قره سو از ارتفاع دو هزار و ۹۰۰ متری کوه‌های اسب چر، سوس و قزیمان سرچشمه می‌گیرد و بعد از ملحق شدن آب چشمه سارها و شاخه‌های فرعی به نام باغشاه و گرماب دشت سرانجام با سایر شاخه‌های فرعی، رودخانه قره سو را تشکیل می‌دهد.

طول این رودخانه ۱۶۰ کیلومتر است و در جنوب استان گلستان با جهت شرقی - غربی جریان دارد. از مهم‌ترین شاخه‌های قره سو می‌توان به گرماب دشت، چهل چهار آب، شصت کلاً، فسن رود، النگدره، توشن و زیارت اشاره کرد.

این رود بعد از پیمودن چند دهستان در غرب و شمال غرب گلستان در کنار روستای قره سو وارد خلیج گرگان می‌شوند.

رودخانه اترک

رودخانه اترک در خراسان شمالی، از دامنه‌های جنوبی ارتفاعات هزار مسجد در حدفاصل شهرستان‌های قوچان و چناران سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از محدوده شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی و بخش‌های میانی شهرستان‌های فاروج، شیروان، بجنورد و مانه و سملقان در خراسان شمالی به شرق استان گلستان وارد شده و در نهایت به تالاب‌های حاشیه دریای خزر (تالاب آلاگل) می‌ریزد.

این رودخانه مهم‌ترین رودخانه شمال شرق کشور است که به دریای خزر می‌ریزد، چهار سد بر روی سرشاخه‌های این رودخانه در استان خراسان شمالی ساخته شده است.

حدود ۲۱۱ کیلومتر از مسیر ۵۳۵ کیلومتری این رودخانه در استان خراسان شمالی واقع است.

اترک که به دلیل دبی بالای آب، روزگاری کوچ عشایر و گذر از آن را به شدت دشوار کرده بود هم‌اکنون با بستری خشک مواجه بود و بخش‌هایی از آن محل عبور خودروها شده است.

به گزارش مهر، تداوم نقش آفرینی رودخانه‌های گلستان در رخدادهای اقتصادی، زیست محیطی و گردشگری بیانگر ضرورت توجه بیشتر به این شبکه‌های آبی جان‌بخش و پویا است که روزگاری برای مردم خاطره سازی می‌کردند.