خبرگزاری مهر؛ گروه استانها: با وجود بارندگی‌های خوبی که استان خوزستان در مدت اخیر شاهد آن بود ولی برخی تالاب‌های استان که از آنها به عنوان ریه‌های تنفسی استان یاد می‌شود، همچنان با مشکلاتی مواجه شد هستند و لازم است برای احیای این تالاب‌ها، حق آبه آنها تأمین شود.
یکی از تالاب‌هایی که در همسایگی اهواز قرار دارد، تالاب بامدژ است که نقش مهمی در زیست بوم اهواز دارد ولی فعالان محیط زیست نسبت به شرایط فعلی حاکم بر تالاب گله مندی هایی دارند.
طبق نقشه‌های دوره‌ای سازمان آب و برق خوزستان در دهه ۳۰ وسعت تالاب بامدژ به ۱۰ هزار هکتار می‌رسید اما با تغییرات محیطی و دخالت‌های انسانی هم‌اکنون دست کم چهار هزار هکتار وسعت دارد. روستای سادات طواهر و روستای‌های مزرعه در حاشیه این تالاب هستند، از همین رو آن را هور طواهر یا هور مزرعه هم می‌نامند. عمده آب این تالاب از رودخانه شاوور تأمین می‌شود، جریان‌های سیلابی زمستانه رود شاوور و دز و زهاب‌های زمین‌های کشاورزی بر پایداری آن نقش مؤثری دارند.
تقریباً از اوایل سال تا شروع فصل بارندگی، آب ورودی به تالاب کاهش پیدا می‌کند و قسمت‌های وسیعی از آن خشک می‌شود. از ۱۳۴ گونه گیاهی تالاب بامدژ می‌توان به خارشتر خزری و ایرانی، ترنجبین، شیرین‌بیان، خار پنبه، شاه‌تره، گل گاوزبان، پونه، کُنار، تاج‌خروس، نی، گا گله و … اشاره کرد.
بیش از ۴۰ گونه حیوانی شامل پستاندارانی همچون روباه، شغال، خرگوش، گرگ، کفتار، سمور، خفاش، خارپشت ایرانی و … ماهیانی همچون کپور، شربت، بنی، حمری، بیاح و … خزندگان و دوزیستانی همچون قورباغه، وزغ، لاک‌پشت لاک نرم، جکوی، مار و … در تنظیم اکوسیستم بامدژ نقش دارند.
پیش از این دفتر بررسی‌های زیست‌محیطی در معاونت مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان عنوان کرده بود؛ انجام برنامه‌ریزی در خصوص مدیریت تالاب، پیشنهاد طرح‌های اجرایی و مطالعاتی، ارائه برنامه حفاظت و پایش مداوم منابع تالابی، تعیین کاربری‌های متناسب با وضع کنونی تالاب، احیا عرصه‌های تخریب‌شده، آموزش عمومی در سطوح مختلف، قرار دادن تالاب بامدژ در لیست مناطق چهارگانه، ایجاد هماهنگی میان سازمان‌ها و ترجمان‌های ذی‌ربط با حفاظت تالاب از جمله موارد اساسی و ضروری است که باید در مدیریت تالاب مدنظر قرار گیرد.
تالاب بامدژ همیشگی و دارای آب شیرین است که توسط رودخانه شاوور، طغیان‌های رودخانه دز، کرخه و آب‌های اضافی اراضی کشاورزی اطراف آبگیری می‌شود، ارتفاع آن ۲۵ متر بالاتر از سطح آب‌های آزاد است و سیمای طبیعی پیرامون تالاب را دشت‌های سیلابی و اکوسیستم‌های خشک دشتی تشکیل می‌دهد. این تالاب در میان چشم‌اندازهای منطقه نمونه منحصربه‌فردی است و خرمی و سرسبزی آن از چشم‌اندازهای زیبای طبیعی است که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. تناوب و توالی رویشگاه‌های گیاهی با آب و خشکی برای شمار زیادی از پرندگان مهاجر شرایط مطلوب و مطمئنی برای زندگی، آشیانه، تخم‌گذاری، تغذیه و زمستان‌گذرانی فراهم می‌کند.
تالاب از جمله منابع باارزش اکولوژیکی در استان خوزستان است و به علت قرار گرفتن در یک منطقه با غنای بسیار زیاد تاریخی، فرهنگی و برخوردار از تنوع یک حوضه آبریز، به‌منظور حفظ ارتقا درجه حفاظتی باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیریت و حفاظت آن به عهده اداره کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان در اهواز هست. تالاب جزو مناطق حفاظت‌شده نیست. تنها قوانین شکار و صید در آن اجرا می‌شود. در فهرست ۴۰۴ منطقه مهم پرندگان ایران ثبت شده است.
۶۰ درصد تالاب آبگیری شد
احمد فریسات مسئول مرکز پایش تالاب بامدژ ابتدای خرداد ماه جاری با اشاره به آبگیری تالاب بامدژ اظهار کرد: به واسطه بارندگی‌های یک سال اخیر، ۶۰ درصد از وسعت این تالاب هم‌اکنون آبگیری و از تبدیل شدن آن به یک کانون ریزگرد جدید برای استان جلوگیری شده است.
فریسات بیان اینکه تالاب بامدژ یک تالاب فصلی است گفت: آبگیری این تالاب از تبدیل آن به عنوان یک کانون ریزگرد در محدوده شهرستان اهواز جلوگیری می‌کند.
وی به اهمیت حفظ زیست بوم تالاب تاکید کرد و گفت: این تالاب ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه گردشگری است اما همواره بازدیدکنندگان باید نسبت به مسئولیت‌های اجتماعی خود در مقابل محیط زیست توجه کنند.
مسئول مرکز پایش تالاب بامدژ ادامه‌داد: این در حالی است که رها کردن زباله و پسماند توسط برخی گردشگران، زیست‌بوم این تالاب را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.
فریسات گفت: انتظار می‌رود گردشگران و بازدیدکنندگان برای جلوگیری از آسیب‌های زیست محیطی و پوشش گیاهی منطقه، از رها کردن زباله در اطراف تالاب بامدژ خودداری کنند.
مسئول مرکز پایش تالاب بامدژ با بیان اینکه مساحت فعلی این تالاب چهار هزار هکتار است، افزود: این تالاب فصلی است و از مهر ماه تا اردیبهشت ماه به دلیل بارش باران و آبگیری که رخ می‌دهد شرایط مناسبی دارد.
وی گفت: بامدژ سومین تالاب بزرگ استان خوزستان است که باتوجه به نزدیکی آن با مرکز استان (اهواز) ظرفیت مناسبی برای حضور گردشگران محسوب می‌شود.
مسئول مرکز پایش تالاب بامدژ اظهار کرد: پروژه بند تأخیری تالاب بامدژ در محل آبگیری آن در دست اجرا است که پیشرفت فیزیکی این پروژه ۷۰ درصد برآورد می‌شود.
فریسات یادآور شد: با تأمین منابع مالی مورد نیاز این پروژه، عملیات اجرایی بند تأخیری تالاب بامدژ تکمیل می‌شود که با بهره برداری از آن، شرایط آبگیری تالاب بهبود خواهد یافت.
حال تالاب خوب نیست
این در حالی است که جواد الهایی سحر فعال محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: مهم‌تر، راهبردی‌تر و حیاتی‌تر از «بامدژ» تالابی در مرکز استان خوزستان وجود ندارد؛ تداومِ تپشِ قلب بامدژ در گرو مطالبه به جد فعالان اجتماعی و محیط زیست اهواز است.
الهایی سحر ادامه داد: چگونه ممکن است مسئولان ببینند تالاب بامدژ در حال فروپاشی است اما برای درمانش اقدامی نکنند؟ به‌خصوص اگر قدمت این خسارت‌ها بیش از چند سال ادامه داشته باشد.
وی بیان کرد: بازگشتِ توان زیست‌پالایی به تالاب بامدژ فقط با گرفتن حق‌آبه میسر است و دایک و خاک‌ریزی که در سه جا شکسته و در حال تخلیه آب تالاب است. پیگیری‌های ما تاکنون هیچ نتیجه‌ای نداشته است؛ اگر تداوم حیات بامدژ برای ما مهم است باید بر سر حق‌آبه آن به نفع کشاورزی و ماهیگیری در حوضچه‌ها معامله نکنیم.
الهایی سحر تصریح کرد: آنهایی که به هر بهانه‌ای تعمیر دایک حافظ آب تالاب بامدژ را به تأخیر انداخته‌اند از تخریب تالاب چه سودی نصیب شأن می‌شود؟ این خسارت‌ها فقط در حوزه کاهش جمعیت وحوش، به‌ویژه پرندگان و کاهش حاصلخیزی خاک، تقویت چشمه‌های تولید گرد و خاک، و تشدید مهاجرت و شتاب‌گرفتنِ فرآیندِ متروکه‌شدنِ سکونتگاه‌های انسانی نیست بلکه شاید مهم‌ترین خسارت علاوه بر افزایش محسوس هزینه‌های درمانی ناشی از کاهش شاخص‌های سلامت نیز کاهش شادابی، نشاط، و تشدید افسردگی در آبادبوم‌های دیار مرکزی اهواز است.
وی اضافه کرد: مسئولان استانی، نمایندگان مجلس و متولیان امر چرا در برابر تخریب محیط زیست اهواز فقط سکوت اختیار کرده‌اند؟ اگر راهبردها و سیاست‌های کلانِ توسعه خوزستان متناسب با واقعیت‌های بوم‌شناختی جلگه استان و درک میزان شکنندگی سرزمین از خطر تغییر اقلیم به‌روز نشده و متحول نشود، این رخداد زنگ خطری برای اهواز است.
فعال محیط زیست خوزستان تاکید کرد: با خشکی تالاب بامدژ دیگر در پهنه استان، زنگ خطر ریزگرد با منشأ محلی برای مناطق دیگر خوزستان به صدا در خواهد آمد.
الهایی سحر یادآور شد: تالاب بامدژ عروس تالاب‌های خوزستان با میراثی ماندگار از تمدن‌های کهن ایران این روزها حال خوش ندارد، این تالاب که حق‌آبه ندارد و تاکنون هیچ حقابه رسمی از سازمان آب نگرفته است و با پساب‌های کشاورزی منطقه به حیات خود ادامه می‌دهد.
وی افزود: وجود سه شکستگی در دایک نگهدارنده آب تالاب در منتهی الیه شرقی تالاب باعث شده تا آب این تالاب با سرعت تخلیه که این روند به خشک شدن تالاب می‌انجامد؛ آلوده‌ترین شهر جهان و ایران، اهواز برای تنفس نیاز به جنگل و تالاب دارد که جنگل و تالاب اهواز در معرض تخریب گسترده قرار دارند.
فعال محیط زیست خوزستان تصریح کرد: اگر تالاب‌ها خشک شوند، ۴۰ درصد به کربن هوا افزوده می‌شود چرا که به تنهایی ۴۰ درصد کربن دنیا را در خود ذخیره و تثبیت کرده‌اند؛ بنابراین اگر تالاب‌ها خشک شوند، کربن آزاد شده و در هوا پراکنده می‌شود که در نتیجه پدیده گرمایش کره زمین به وجود می‌آید.