خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ وقتی نقشی مثل یک گیاه روی چوبی که سالهاست از تنه درختی جدا شده، شکل می‌گیرد، دیگر آن چوب مرده نیست بلکه روح و معنا دارد. رویانیده معنی کلمه نبات و نبات ریشه کلمه منبت است.
منبت نیز رشته‌ای از هنرهای صنایع دستی در ایران و چند کشور دیگر در جهان است. قدمت هنر منبت یا کنده کاری و حکاکی روی چوب معلوم نیست. در واقع نمی‌توان گفت که این هنر صنعت چه زمانی ابداع شد و رواج یافت اما می‌توان گفت در ایران قدیمی ترین اثر منبت یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است.
در دوره صفویه ساخت ابنیه مذهبی و کاخ‌های سلطنتی در ایران افزایش پیدا کرد و عده زیادی از هنرمندان به اصفهان که آن زمان پایتخت بود رفتند و در این مراکز مشغول شدند. اما تجمع آنها در شهر گلپایگان که تبادل تجربیات در آن انجام می‌شد، بیشتر بود. در این زمان بود که گلپایگان در استان اصفهان و آباده در استان فارس تنها مراکز تجمع منبت کاران در کشور به حساب می‌آمد.
تا اینکه افغان‌ها به ایران حمله کردند و اوضاع سیاسی حاکم بر کشور اجازه نمی‌داد هنرمندان و صنعتگران به حرفه خود مشغول باشند پس خیلی از این افراد به شهرهای مختلف پراکنده شدند.
سال‌ها بعد استاد علی مختاری گلپایگانی که رئیس صنایع مستظرفه مدرسه دارالفنون بود در تهران شاگردانی برای احیای این هنر تربیت کرد و هنور که هنوز است در شهرهای ایران منبت کاری یکی از هنرهای شناخته شده است و رواج دارد به گونه‌ای که در حال حاضر سه شهر ملایر، آباده و گلپایگان در ایران به عنوان شهر ملی منبت ثبت شده‌اند.
منبت ملایر بیشتر در عرصه مبل‌هایی که منبت کاری شده‌اند، فعال است اما شهرهایی مانند گلپایگان و آباده در عرصه تابلو، قاب و منبت‌های تزئینی دیگر فعالیت دارند. منبت گلپایگان نیز قدمتی حدود ۸۰۰ ساله دارد و هم‌اکنون استادهای ماهر در این شهر فعالیت می‌کنند.
درب مسجد گوهر شاد، بخشی از کاخ سبز سعد آباد، درب امام زاده ابوالفتوح وانشان، آثار بر جای مانده در آستان امام زاده ۱۷ تن (ع)، امام زاده سیدالسادات، امام زاده عمران ابن علی (ع) و مسجد جامع گلپایگان، آثاری از تاریخ منبت گلپایگان را در خود دارند. این آثار در پرونده گلپایگان گنجانده شده تا اینکه در سال ۹۹ این شهر به عنوان شهر ملی منبت انتخاب و ثبت شد.
۳۰۰ هنرمند منبت کار در گلپایگان کار می‌کنند
پس از ثبت گلپایگان مصطفی قانونی مدیر میراث فرهنگی این شهرستان گفته بود: در حال حاضر ۳۰۰ نفر از هنرمندان در این رشته کار می‌کنند. امیدواریم با همکاری هنرمندان این شهرستان بتوانیم هر چه زودتر پرونده ثبت جهانی آن را دنبال کنیم.
اولین گام ما برای معرفی بهتر این هنر است با توجه به ثبت ملی این شهر، برنامه جامعی برای معرفی آن در دست تهیه داریم. همچنین آشنایی منبت با علم روز، ایجاد بازارچه‌های دائمی و راه اندازی خانه منبت در شهرستان از جمله برنامه‌های ماست.
قبل از ثبت ملی شهر منبت در کنار دو شهر دیگر، بازارچه‌ای که از قبل در دل پارک جنگلی برای حضور هنرمندان آماده شده بود، به هنرمندان منبت کار نیز تعلق گرفت اما انتظار می‌رفت رونق بیشتری بگیرد.
این بازارچه دارای حدود ۳۰ مغازه در دو طرف است که اکنون تعدادی از هنرمندان منبت کار در آن محلی برای آموزش، فروش و نمایش آثارشان دارند اما این بازارچه، همه آن چیزی نیست که از شهر ملی منبت انتظار می‌رود. چون بسیاری از مغازه‌های آن بلا استفاده، انبار شده یا خالی است.
در این باره، محمد توسلی یکی از هنرمندان منبت کار شهرستان گلپایگان که در این بازارچه آموزشگاهی به یاد انجمن دوستداران میراث فرهنگی تیمره ایجاد کرده و ضمن فروش آثارش به نمایش و آموزش هم می‌پردازد.
او که از کودکی این هنر را از پدرش یاد گرفته، به همراه ۷ هنرمند دیگر در بازارچه هنر گلپایگان مشغول است. او می‌گوید که سبک کار ما با شهرهای دیگر در این موضوع متفاوت است که ما بیشتر از طرح گل و مرغ و چوب گردو و گلابی استفاده می‌کنیم چون این چوب‌ها مقاوم‌تر هستند.
توسلی هنرش را به تهران و شهرهای دیگر صادر می‌کند ولی از اینکه در گلپایگان هیچ حمایتی از این هنر نمی‌شود در گفتگو با خبرنگار مهر گلایه دارد و می‌گوید: از وقتی اینجا شهر ملی منبت شد، تغییری چندانی در وضعیت هنرمندان و ترویج این هنر ندیدیم.
این بازارچه هم از قبل وجود داشته است. ما انتظار داشتیم هنرمندان بیشتری به این بازارچه بیایند و اینجا شلوغ شود اما چون این بازارچه داخل یک پارک جنگلی قرار دارد و ۶ ماه از سال سرد است، هیچ استقبالی از آن نمی‌شود.
توسلی ادامه می‌دهد: ما هنرمندان زیادی داریم که دوست دارند کار کنند. اما وقتی این بازارچه رونقی ندارد به اینجا هم نمی آیند. زمانی بود که می‌خواستم این هنر را در بازارچه گسترش دهم و مغازه‌ای که دارم را به مغازه بزرگ‌تر انتقال دهم و در کنار هنر منبت، خراطی، مشبک و هنرهای دیگر که مرتبط با منبت هستند را هم آموزش داده و معرفی کنم اما شهرداری مغازه‌های بزرگ‌تر را برای سوپرمارکت در نظر گرفته است این نشان می‌دهد که عزمی برای رونق این بازارچه به عنوان بازارچه‌ای که معرفی هنر منبت در یک شهر ملی باشد وجود ندارد. چون همین الان می‌بینیم که خیلی از مغازه‌های آن به انباری تبدیل شده‌اند و کسی هم نیست صاحبانش را بازخواست کند.
توسلی مثل هنرمندان این شهرستان می‌خواهد چراغ مغازه‌های بازارچه هنر همیشه روشن بماند به همین دلیل ۸ سال است که اینجا کار می‌کند.
محمد صادق مظاهری از هنرمندان بازارچه گلپایگان هم این شهر ملی گلپایگان را با شهرهای آباده و ملایر مقایسه می‌کند و نظری متفاوت دارد و می‌گوید: هر شخص باید در این بازارچه یک مغازه داشته باشد چون می‌خواهند هر غرفه یک هنرمند باشد اما هنوز بازارچه تکمیل نشده است.
مظاهری درباره اهمیت منبت گلپایگان و تفاوتش با شهرهای دیگر هم می‌گوید: اگرچه ملایر بیشتر در حوزه مبل کار می‌کند اما آنقدر برای معرفی هنرشان تلاش کردند که الان وقتی نام منبت می‌آید، همه فکر می‌کند تنها شهر ملی منبت ملایر است.
در صورتی که آنها مبل کار می‌کنند و بعداً منبت را هم به آن اضافه کردند. سبک کارشان هم معاصر و فرنگی است چون کارهای ضربه‌ای از دوره قاجار به بعد مرسوم شد. اما گلپایگان تاریخ طولانی در این هنر دارد. کارهای مبنت چاقویی در این شهر مشهور و قدیمی است.