خبرگزاری مهر - گروه استانها - عباس خسروانی*: پانزدهم خرداد، نقطه عطفی است در تاریخ معاصر؛ یادگاری است از پیوند معنوی توده‌های عظیم مردم کشور ما؛ واکنشی است از احساس عمیق مذهبی ملت ایران؛ نمایشی است از به پا خاستن مردمی که می‌خواستند ظلم و ستم را از بن بر کنند؛ تجسمی است از تاریخ اسلام و درجه‌ای است برای سنجش فداکاری و از خود گذشتگی انسان‌هایی که به دنبال آرمان الهی حرکت می‌کنند.
قیام ۱۵ خرداد حرکت شجاعانه‌ای ملت مسلمان ایران از ظلمات به سوی نور و از حقارت به سوی عزت و سرافرازی بود. ملت ایران در این روز مسیر ۲۵۰۰ ساله ظلم و جور را تغییر داد و قدم در مسیر عدالت و آزادگی گذاشت و اسطوره نظام ستم‌شاهی را برای همیشه در هم شکست و ندای حق‌طلبی سر داد.
قیام ۱۵ خرداد یکی از رویدادهای برجسته تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران است که مطالعه و تحلیل آن حتی برای شرایط امروز کشور ارزشمند و ضروری است.
عبرت‌های نهفته در دل رویدادهای تاریخی، مطالعه آنها را برای ما به امری ضروری تبدیل می‌کند. واقعه تلخ ۱۵ خرداد از جمله وقایعی است که به فهم جامعه ایرانی و مسیر تحولات آن و بازیگران اصلی این تحولات و گفتمان‌های اصلی حاکم بر آن کمک خواهد کرد.
۱۵ خرداد سال ۴۲ در واقع تقابل و رویارویی دو گفتمان در جامعه ایرانی است که در یک سوی آن گفتمان غرب‌گرای وابسته و در سوی دیگر آن گفتمان اسلام‌گرای شیعی استقلال‌طلب قرارگرفته است. تقابلی که امروز نیز جامعه ایرانی آن را تجربه می‌کند.
گرچه ۵۶ سال از آن حادثه خونین می‌گذرد اما هنوز آن تفکری که خون هزاران انسان بی‌گناه را بر زمین ریخت و آن فاجعه را آفرید در رنگ و لباس دیگری زنده است و فعالیت می‌کند. تفکری که می‌خواهد همچون دهه پنجاه مجری و پیاده کننده طرح‌ها و برنامه‌های دیکته شده غربی در کشور باشد و تفکری که امروز اقتصاد و فرهنگ این کشور را در لوای لیبرالیسم و نو لیبرالیسم ناقص و کاریکاتوری به ناکارآمدی کشانده و اسباب نارضایتی مردم را فراهم کرده است.
آنچه در خرداد سال ۴۲ مردم را به قیام واداشت حراست از اسلامیت کشور و شرافت و آزادگی‌شان بود که با لوایحی چون لوایح انجمن‌های ایالتی و ولایتی و یا انقلاب سفید شاه و مردم خدشه‌دار شده بود. تقابل گفتمان‌ها در خرداد ۴۲ که در نهایت به پیروزی گفتمان اسلام سیاسی و انقلابی در قالب انقلاب اسلامی منتهی شد همچنان ادامه دارد.
از سوی دیگر قیام ۱۵ خرداد به ما می‌گوید که اجانب هرگز از سر دلسوزی با دولت و ملت ایران رفتار نکرده‌اند و چشم امید دوختن به آنان و چیدن همه تخم‌مرغ‌ها در سبد گفتگو و مذاکره با آنها فکری اشتباه است. رژیم‌هایی که فریاد حقوق بشر و آزادی بیانشان گوش فلک را کر کرده است در واقعه خونین ۱۵ خرداد سکوت کردند و نه جنایت رژیم شاه را محکوم کردند و نه از آزادی بیان مخالفان و قیام‌کنندگان دفاع کردند. این خطایی نابخشودنی است که علی‌رغم وجود ده‌ها سند تاریخی مبنی بر بی‌اعتماد بودن طرف‌های غربی باز هم کشور را معطل نتیجه دادن مذاکره و گفتگو با آنها کنیم.
درس دیگر قیام ۱۵ خرداد برای امروز ما وحدت کلمه و اتکا به قدرت عظیم مردم است. در هر طرح و برنامه‌ای که مردم در آن فراموش شده باشند و نقش حاشیه‌ای گرفته باشند آن برنامه و طرح راه به جایی نخواهد برد. از سوی دیگر کارهای بزرگ و اساسی در کشور تنها با حضور و حمایت گسترده مردمی امکان‌پذیر خواهد بود.
نظام مدیریتی امروز کشور باید به این باور برسد که سست شدن پیوندهایشان با مردم و عدم اتکای آنها به مردم و بی‌توجهی به مطالبات آنان خسارت‌بار خواهد بود. مقام معظم رهبری اتکای به مردم را از مهمترین ویژگی‌های انقلاب و قیام ۱۵ خرداد می‌دانند.
و نکته آخر اینکه قیام ۱۵ خرداد به ما ثابت کرد آن هیبت و هیمنه‌ای که دشمن در داخل و خارج از کشور برای خود ساخته است توخالی و پوشال است و آنچه می‌تواند این هیبت را در هم بشکند ایمان به خدا و همت و حرکت جهادی است. به همین دلیل است که امام راحل ۱۵ خرداد را بازکننده راه قیام‌های نسل‌های آینده کشور می‌داند.
قیام ۱۵ خرداد و سایر تحولات تاریخی کشور را باید بازخوانی و نقد و بررسی کرد تا از دل این وقایع مهم چراغی بسازیم برای راه آینده و از خطاها و قوت‌ها درس بگیریم و از آزمون و خطا در این برهه حساس بپرهیزیم. آزمودن آزموده‌های گذشته چیزی جز اتلاف وقت و سرمایه ندارد و کشور از این بابت متحمل خسارت‌های جبران ناپذیری خواهد شد.
*عباس خسروانی جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه