خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: رئیس‌جمهور چین پارسال در سفرش به ریاض، پایتخت عربستان پیشنهاد کرد تا تجارت انرژی میان پکن و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به «یوآن» انجام شود. در این راستا چین علاوه بر تضمین ثبات ارزش یوآن، متعهد خواهد شد تا واردات انرژی از این کشورها را افزایش دهد.
این پیشنهاد مورد استقبال کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس قرار گرفت و مقامات عربستان از آمادگی خود برای تجارت با ارزهایی غیر از دلار خبر دادند، رویدادی که تهدید مهمی علیه سلطة دلار به‌ویژه در بازار انرژی تلقی می‌شود.
چین با استفاده از ارز ملی خود در تجارت بین‌المللی به دنبال محدودکردن نفوذ آمریکا بوده و در این راستا علاوه بر توافقاتی که با متحدان خود در «بریکس» و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس داشته، در سال‌های اخیر اقدام به خرید مقادیر زیادی از طلا کرده تا بدین‌طریق تضمین دهد واحد پول یوآن از پشتوانة محکمی برخوردار است بر خلاف دلار که از نظر مقامات پکن در برهه‌های زمانی مختلف بدون پشتوانه به چاپ رسیده است.
سیاست چین در استفاده از یوآن به‌جای دلار در معاملات فرامرزی روند موفقیت‌آمیزی طی کرده؛ در سال ۲۰۱۰ پرداخت و دریافت‌های فرامرزی چین به‌وسیلة یوآن صفر درصد بوده و این رقم در سال ۲۰۲۲ به ۴۸ درصد رسیده است.
پکن همچنین با کاهش قابل‌توجه استفاده از دلار، ۸۳ درصد کاربرد دلار در معاملات فرامرزی خود در سال ۲۰۱۰ را به تنها ۴۷ درصد در سال ۲۰۲۲ رساند.
بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول در پایان سال ۲۰۲۲، سهم دلار در ذخایر ارزی جهانی به ۵۸/۳۶ درصد کاهش یافت که این رقم پایین‌ترین سطح در ۲۷ سال گذشته بوده است. به‌موازات این رویداد چین مراکز تجارت با یوآن را در شهرهایی چون هنگ‌کنگ، سنگاپور و لندن افتتاح کرده و بر اساس پیش‌بینی‌ها سهم ۲/۶۹ درصدی یوآن در ذخایر ارزش جهانی را تا پایان سال ۲۰۳۰ به ۱۰ درصد خواهد رساند. یکی از مهم‌ترین اقدامات پکن در این جهت تلاش برای واردکردن یوآن به بازار انرژی است.
کاربرد یوآن در تجارت خارجی کشورهای عربی
نخستین معامله در حوزه انرژی به یوآن میان چین و امارات متحده عربی در سال جاری به وقوع پیوست. پکن ۶۵ هزار تن گاز طبیعی مایع از ابوظبی خریداری کرده و بهای آن را به یوآن پرداخت کرد. رویدادی مهم و قابل‌توجه که زمینه‌ساز معاملات آتی خواهد بود.
عربستان نیز با پکن توافق کرده است تا معاملات نفتی خود را با استفاده از یوآن انجام دهند، در صورت تحقق این امر ظرف مدت ۵ سال، ۲۵ درصد از ذخایر ارزی عربستان را یوآن تشکیل می‌دهد.
عربستان بزرگ‌ترین صادرکنندة نفت جهان است و تسلط دلار بر بازار نفت برای سال‌ها سود قابل‌توجهی در برداشت تا آنجا که پترو دلار (دلار نفتی) بخش مهمی از بازار انرژی جهان محسوب می‌شود، با به‌کارگیری یوآن توسط عربستان اما بعید نیست شاهد ظهور پترو یوآن باشیم.
در قطر، اولین مرکز خاورمیانه‌ای چین برای تسویه معاملات به یوآن در سال ۲۰۱۵ افتتاح شد. حجم بالای تجارت چین با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس سبب شد تا مقامات قطر دفتر اقتصادی ویژه‌ای در دوحه افتتاح کنند تا تجارت نفتی و غیرنفتی به‌وسیله ارز ملی چین با سهولت بیشتری صورت گیرد.
در حاشیة غربی خلیج‌فارس، عراق نیز از سال گذشته تجارت با چین به‌وسیله یوآن را آغاز کرده است. پس از آنکه ایالات متحده آمریکا محدودیت‌هایی را علیه اقتصاد عراق به دلیل مبادلات تجاری گسترده با ایران بر خلاف تحریم‌های این کشور، اعمال کرد، بغداد با کمبود دلار و کاهش ارزش پول ملی خود مواجه شد، لذا برای حفظ ارزش دینار و کاهش فشار بر آن به تجارت با ارزهایی به جز دلار روی آورد و در این راستا مقامات عراق اعلام کردند واردات بخش خصوصی از چین به یوآن پرداخت می‌شود.
آن‌سوتر در شمال آفریقا، مصر نیز اقدام به انتشار اوراق‌قرضه به یوآن کرده است. بر اساس اعلام رسانه‌های رسمی مصر تا کنون اوراق‌قرضه به یوآن به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار منتشر شده و هدف از آن تنوع بخشیدن به ارزهای مورداستفاده در وام‌های خارجی بوده است. قرار است عواید حاصل از این اوراق در بخش‌های حمل‌ونقل، انرژی، بهداشت و آب هزینه شود.
چین بزرگ‌ترین شریک اقتصادی بسیاری از کشورهای عربی تلقی می‌شود و اگر این کشورها بپذیرند تا معاملات خود با پکن را به یوآن انجام دهند، زنگ خطری برای تسلط دلار بر اقتصاد جهان خواهد بود.
تأثیر بحران اوکراین
پس از بالاگرفتن تنش میان روسیه و اوکراین تحریم‌های سنگینی از جانب ایالات متحده آمریکا علیه مسکو صورت گرفت. به دنبال این تحریم‌ها نیمی از ذخایر ارزی خارجی روسیه مسدود و ارتباط بین سیستم بانکداری این کشور با سوئیفت قطع شد.
این رویداد سبب شد تا بسیاری از کارشناسان اقتصاد بین‌الملل اقدامات آمریکا در این راستا را سلاح سازی از دلار بدانند. بر اساس این نظریه آمریکا با سوءاستفاده از هژمونی دلار تحریم‌های یک‌جانبه‌ای اعمال می‌کند.
چنین امری به‌منزله هشدار برای دیگر کشورها بود چرا که در صورت مورد تحریم قرارگرفتن، ذخایر دلاری بین‌المللی خود را از دست خواهند داد. به‌عنوان‌مثال چین دریافت در صورت تشدید تنش با تایوان این احتمال وجود دارد که به سرنوشت روسیه دچار شود؛ لذا برای جلوگیری از آن در صدد برآمده تا یوآن را در معاملات فرامرزی خود تا حد ممکن جایگزین دلار کند.
فرجام سخن
دلار آمریکا پس از جنگ جهانی دوم برای بیش از ۸ دهه ارز غالب در معاملات تجاری جهان بوده و ۸۰ درصد فروش جهانی نفت با دلار انجام می‌شده است. بااین‌وجود در سال‌های اخیر دیگر ارزها نیز درحال رشد هستند.یوآن با سرعت زیادی در حال بین‌المللی شدن بوده و در ماه گذشته برای نخستین‌بار از دلار پیشی گرفت و پرمصرف‌ترین ارز برای تراکنش‌های بین‌المللی شناخته شد.
افزایش قدرت ارزهای جایگزین به این معنا نیست که هژمونی دلار به‌یک‌باره خاتمه می‌یابد؛ لکن باقدرت گرفتن ارزهایی مانند یورو و یوآن این احتمال دورازذهن نخواهد بود که نظام ارزی تک‌قطبی اقتصاد بین‌الملل به نظامی چندقطبی متشکل از ارزهای دلار، یورو و یوآن تبدیل شود. در این راستا کشورهای عربی با پذیرش یوآن در معاملات خود با پکن نقش مهمی در ارتقای ارزش این واحد پول ایفا خواهند کرد.
*هدی یوسفی، کارشناس مسائل منطقه