به گزارش خبرنگار مهر، امروزه جهت‌گیری بسیاری از طرح‌های پالایش نفت خام در دنیا به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها که با هدف تولید فراورده‌های پتروشیمیایی از نفت خام هستند، معطوف شده‌است. از مزایای ایجاد پتروپالایشگاه‌ها می‌توان به افزایش سودآوری و بالا رفتن توان رقابت در بازار فراورده‌های نفتی، بی‌اثرکردن تحریم‌ها، کاهش هزینه‌های تأمین خوراک، مدیریت یکپارچه و هماهنگی میان واحدها اشاره کرد. در سال‌های اخیر همزمان با پیشرفت دانش و فناوری ساخت مجموعه‌های چند منظوره در صنایع مختلف در راستای افزایش بهره‌وری، یکسان‌سازی تولید مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است و در این میان ساخت پتروپالایشگاه‌ها به عنوان مصداقی از تجمیع واحدهای پتروشیمی و پالایشگاهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما با وجود این مزایای متعدد راه‌اندازی واحدهای پتروپالایشی در کشور با مسائلی روبرو است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها موضوع تأمین منابع مالی است.
جذابیت سرمایه‌گذاری در طرح‌های پتروپالایشگاهی
پتروپالایشگاه‌ها به عنوان ابرپروژه‌های زیرساختی کشور جزو طرح‌های هزینه‌بر محسوب می‌شوند و دولت نمی‌تواند به تنهایی تأمین مالی این طرح‌ها را انجام دهد. از طرفی با وجود قانون پتروپالایشگاه‌ها، حمایت‌های خوبی از طرح‌های ذیل این قانون صورت پذیرفته است که از جمله آن‌ها می‌توان به تنفس خوراک، تخفیف خوراک، اجازه صادرات فراورده‌های پتروپالایشی و مجوز تأمین پایدار خوراک به مدت حداقل ۲۰ سال اشاره کرد. در این بین مزیت تنفس خوراک موجب می‌شود پروژه تأسیس شده بلافاصله پس از بهره‌برداری، خوراک رایگان دریافت کند تا آنجایی که مجموع هزینه سرمایه پروژه بازگشت داده شود، سپس هزینه خوراک به صورت اقساط یک وام ۸ ساله به صندوق توسعه ملی برگردانده می‌شود، همچنین تنفس خوراک با بازگشت کل سرمایه پروژه در سال اول بهره‌برداری نقش مهمی در بالا بردن حاشیه سود و جذابیت پروژه‌ها دارد به طوری که در یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای اعمال تنفس خوراک نرخ بازده داخلی را بیش از ۹ درصد ارزی بهبود می‌بخشد. شکل زیر نمودار جریان نقدی یک پتروپالایشگاه با دریافت تنفس خوراک را نشان می‌دهد. همانطور که ملاحظه می‌شود در سال اول به دلیل عدم پرداخت هزینه خوراک جریان نقدینگی بسیار مثبتی وجود دارد که موجب بهبود نرخ بازده داخلی و بازگشت سرمایه پروژه در همان سال اول می‌شود.
تأمین مالی از بازار سرمایه، پرسود برای مردم و راه گشا برای طرح‌ها
در سرمایه‌گذاری غالباً دو عامل میزان سود و مدت بازپرداخت آن بیش از سایر عوامل مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار دارند ضمن اینکه در شرایط کنونی، مردم تمایل دارند برای حفظ ارزش دارایی‌های خود بازاری را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند که ضمن سودآوری بالا خطر سرمایه‌گذاری بسیار کمی هم داشته‌باشد. بلای نقدینگی اگر با طراحی سازوکارهای حساب‌شده به سمت پروژه‌های عمرانی و صنعتی کشور سوق داده شود تبدیل به نعمت نقدینگی می‌شود. باتوجه به مزایای ذکر شده درباره طرح‌های پتروپالایشی، مشارکت مردم در تأمین مالی این پروژه‌ها نه تنها سود قابل قبولی برای آن‌ها دارد بلکه مشکل تأمین مالی طرح‌ها را نیز مرتفع می‌کند. طبق بررسی‌های انجام‌شده پروژه‌های پتروپالایشگاهی تعریف شده کشور از جمله مروارید مکران، شهید سلیمانی، لاوان، نگین مکران و پیشگامان سیراف در مجموع حدوداً ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم دارند. بخشی از این سرمایه‌گذاری تاکنون در طرح‌ها انجام شده‌است. مطابق قانون پتروپالایشگاه‌ها حداقل به میزان معادل ۴.۵ درصد هزینه سرمایه کل پروژه باید با استفاده از بازار سرمایه تأمین شود. با توجه به گفته‌های رئیس سازمان بورس مبنی بر اینکه سال گذشته ۳۰۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی از طریق اوراق در بازار سرمایه برای دولت و سایر بازیگران صورت گرفته است و تقریباً به همین میزان نیز شرکت‌ها افزایش سرمایه داده‌اند، تأمین مالی این پروژه‌ها از بازار سرمایه امکان‌پذیر است.
تأمین مالی این طرح‌ها با استفاده از ابزارهایی نظیر «پذیره نویسی عمومی سهام شرکت در حال احداث طرح، ثبت و پذیرش شرکت سهامی عام پروژه، تشکیل صندوق سرمایه گذاری پروژه و نهایتاً انتشار اوراق قابل تبدیل به سهام» امکان پذیر است. پذیره‌نویسی موفق شرکت تجلی به مقدار ۱,۰۰۰ میلیارد تومان در بازار سرمایه که سود خوبی نیز برای خریداران آن به همراه داشت از جمله نمونه‌هایی است که تکرار مشابه آن امکان تزریق نقدینگی به بخش مولد اقتصاد کشور را به همراه دارد.
جایگاه بازار سرمایه در تأمین مالی پروژه‌ای پتروپالایشگاهی
بازار سرمایه در سال‌های اخیر شاهد افزایش معاملات بوده است و در حال حاضر بیش از ۳۷ میلیون کد بورسی فعال وجود دارد. از این‌رو بهره‌گیری از ظرفیت بازار سرمایه و بورس در هدایت نقدینگی، جمع‌آوری سرمایه‌های خرد مردمی و به‌کارگیری آن در پروژه‌های تولیدی از ظرفیت‌های بالقوه بازار سرمایه در کشور است که از آن استفاده نمی‌شود. در هفته‌های اخیر مجید عشقی، رئیس سازمان بورس اظهار کرده است که تأمین مالی از بازار سرمایه ویژه بخش خصوصی از رویکردهای اولویت‌دار این سازمان در سال جاری است. همچنین ایشان با اشاره به افزایش ۳ برابری انتشار اوراق شرکتی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ تاکید کرد: «هدف ما این است تا منابع نقدینگی موجود در کشور را از طریق تأمین مالی در بازار سرمایه، به سمت تولید هدایت کنیم.»
با توجه به شرایطی که در بازار حاکم است سازمان بورس می‌تواند نقش پررنگی در تأمین مالی پروژه‌ها ایفا کند و با فراهم آوردن بستر مناسب، میزان مشارکت مردمی در تأمین مالی پروژه‌ای پتروپالایشی را افزایش داده و منابع موجود را جمع آوری و به سمت تولید مولد سوق دهد.