خبرگزاری مهر - گروه استانها - ندا سپاهی: ثبت تصاویر یک یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش عباس آباد نائین پس از ۱۳ سال، برای دوستداران محیط‌زیست و حیات وحش استان و کشور مسرت‌بخش و امیدوار کننده است به طوری که استاندار اصفهان برا ی حمایت از یوز ایرانی، مدیران اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان را مکلف به تدوین طرحی برای تقویت و حفاظت از زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در پناهگاه حیات وحش عباس آباد و سراسر زیستگاه یوزپلنگ در اصفهان کرد.
پناهگاه حیات وحش عباس آباد در دو دهه اخیر به عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم یوز پلنگ آسیایی توسط کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست و پروژه بین المللی حفاظت از یوز آسیایی شناخته شده بود و پیش از ثبت تصاویر «اردلان» نیز، وجود شواهد و آثار بقا مانند طعمه خواری و ردپا و مشاهدات غیر مستند طبیعت‌گردان، دامداران، معدن کاران و حتی رانندگان حضور یوزپلنگ در این منطقه را قطعی کرده بود و این در حالی است که سال ۱۳۸۹ نیز حضور چهار فرد یوزپلنگ شامل یک مادر و سه توله یوز نر در پناهگاه حیات وحش عباس آباد ثبت شد.
گستره یک میلیون هکتاری زیستگاه تاریخی یوز در اصفهان
زیستگاه تاریخی یوزپلنگ آسیایی در اصفهان یک میلیون هکتار را شامل می‌شود و مسئولان محیط‌زیست استان می‌گویند حضور این گونه در خطر انقراض در پناهگاه‌های حیات وحش کوه بزرگی، خارو، یخاب و منطقه هیزم چاه در شمال و شمال شرق استان اصفهان نیز بالقوه است اما پناهگاه حیات وحش عباس آباد نائین با ۳۰۵ هزار هکتار وسعت به واسطه قرار گرفتن در جنوب پارک ملی خارتوران سمنان و غرب پارک ملی سیاهکوه یزد کریدور حیات و پل ارتباط زیستگاه‌های یوز آسیایی در کشور بوده و ذخیره‌گاه سم‌دارانی چون قوچ و میش و کل و بز است.
اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان و انجمن یوزپلنگ ایرانی طی دو دهه اخیر فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی درباره یوز برای بهبود وضعیت زیستگاهی در پناهگاه حیات وحش عباس آباد داشتند و این اداره کل در زمینه افزایش جمعیت پلنگ در این منطقه طی یک دهه اخیر موفق بوده است اما حالا تدوین طرحی برای تقویت حفاظت و در کنار آن تکثیر یوزپلنگ آسیایی به نظر می‌رسد آغاز راهی پرچالش و حساس باشد که فرصت آزمون و خطا ندارد.
زمزمه‌های انتقال توران و آذر به اصفهان
زمزمه‌های انتقال توران و آذر دو توله یوز ماده از سایت تکثیر پارک ملی توران به اصفهان توسط فعالان محیط زیست در فضای مجازی در روزهای اخیر واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشته است و یکی از فعالان مدعی شد انجمن یوزپلنگ ایرانی می‌خواهند «آذر» و «توران» را به اصفهان منتقل کند و با اسپانسری که از خارج از کشور می‌گیرد شروع به فنس‌کشی در اصفهان کند. در ادامه حساسیت‌ها حتی برخی عنوان کردند که قرار است «هرب» و «تلخاب» یوزه‌های نر و ماده زادآور پارک ملی توران توسط این انجمن برای تکثیر در اسارت، زنده‌گیری و به اصفهان منتقل شوند.
پناهگاه حیات وحش عباس آباد در استان اصفهان کریدور حیات زیستگاه‌های جنوبی مانند خراسان جنوبی، کرمان و یزد است
اما عطیه تک تهرانی، مدیر پژوهش انجمن یوزپلنگ ایرانی به خبرنگار مهر می‌گوید: اصفهان سالیان سال است که زیستگاه ثابت یوز نیست. به اعتقاد ما اولویت مناطقی چون میاندشت خراسان شمالی است که تا سه تا چهار سال پیش یوزپلنگ داشت.
اصفهان در اولویت تکثیر یوزپلنگ نیست
وی با بیان اینکه اصفهان برای تکثیر یوزپلنگ در اولویت نیست و انجمن ما نقشی در این پروژه ندارد، می‌افزاید: پناهگاه حیات وحش عباس آباد در استان اصفهان کریدور حیات زیستگاه‌های جنوبی مانند خراسان جنوبی، کرمان و یزد بوده است و حتی یوزپلنگ یزد نیز چندی پیش در اصفهان مشاهده شده بود اما مسئله این است که یوزپلنگ‌های جنوبی جمعیتشان را از دست دادند و در زیستگاه‌های جنوبی دیگر یوزی نداریم که بخواهد از استان اصفهان عبور کند.
مدیر پژوهش انجمن یوزپلنگ ایرانی با تاکید بر اینکه با انتقال یوزها به اصفهان مخالف هستیم، خاطرنشان می‌کند: هرگز نمی‌توان گفت که نباید در مورد یوز در اصفهان کار کرد اما این استان به دلیل شرایط زیستگاه‌های جنوبی، دستکم جزو سه اولویت اول نیست و با توجه به همه محدودیت‌ها و کمبود بودجه و امکاناتی که در کشورمان وجود دارد باید زیستگاه‌های شمالی یوز را در اولویت قرار داد و آنها را حفظ کرد.
غلامرضا ابدالی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در روزهای اخیر در واکنش به انتقال آذر و توران به اصفهان گفت که در حال حاضر برنامه‌ای برای انتقال این دو توله یوز ماده نداریم.
وی در مورد ساخت سایت نگهداری یوز اعلام کرد که استان اصفهان برای ایجاد سایت یوز اعلام آمادگی کرده اما هنوز هیچ تصمیمی برای این کار گرفته نشده و همه چیز در حد پیشنهاد است و هیچ قطعیتی وجود ندارد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش درباره تأمین یوز این سایت گفت: اگر این سایت ایجاد شود یوز را از طبیعت برای رفتن به این مرکز جدا نخواهیم کرد، بلکه اگر یوزی در اسارت تکثیر شود آن را به این سایت منتقل می‌کنیم ولی همه چیز در مرحله بررسی است.
پیگیری‌های خبرنگار مهر حاکی از این است که قرار بوده آذر و توران به مرکز بازپروری حیات وحش پارک ملی کلاه قاضی اصفهان که به تازگی افتتاح شده است، منتقل شوند اما این پیشنهاد هم قطعی نشده است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان نیز در این زمینه در پاسخ به خبرنگار مهر می‌گوید: موضوع انتقال یوزپلنگ به اصفهان قطعی نشده است.
تقویت حفاظت از یوز در دستور کار اصفهان
حسین اکبری با بیان اینکه زنده‌گیری از طبیعت در پروژه اصفهان نیست، خاطرنشان می‌کند: طرح تقویت حفاظت از زیستگاه‌های تاریخی یوزپلنگ آسیایی در اصفهان با تاکید بر حفاظت از یوز و تأمین نیازهای مختلف آن تدوین و حتی موضوع تکثیر یوز به عنوان یکی از راهکارها در این طرح دیده شده و قرار است بررسی‌ها و بازدیدهای کارشناسی بیشتری در مناطق استان انجام شود.
وی می‌افزاید: در حال ارائه این طرح به استانداری اصفهان هستیم تا تأمین اعتبار شود و بتوانیم اقداماتی در جهت تقویت حفاظت از یوز در زیستگاه‌های یوز و به ویژه گونه‌های کمیابِ همراه برای زنجیره غذایی پلنگ و یوزپلنگ داشته باشیم.
کهرم: با پروژه تکثیر یوز در اصفهان موافقم
تجربه‌های تلخ و ناموفق تکثیر در اسارت یوزپلنگ آسیایی در کشور طی سال‌های اخیر سبب شده که حالا تصمیم و طرح مطالعاتی اداره کل محیط‌زیست اصفهان و احتمال اضافه شدن منطقه‌ای جدید برای تکثیر یوز به غیر از پارک ملی توران، مورد تردید و نگرانی شماری از دوستداران حیات وحش و محیط‌زیست کشور قرار گیرد اما اسماعیل کهرم، بوم‌شناس به خبرنگار مهر می‌گوید: مهم این نیست که کجا این طرح انجام می‌شود مهم این است که چه کسی می‌خواهد این پروژه را انجام دهد. اگر می‌بینیم طرح‌هایی که برای تکثیر یوزپلنگ آسیایی در کشور تاکنون انجام شده موفق نبوده برای این است که به دست کسانی سپردند که اصلاً نمی‌دانند یوزپلنگ چیست و نه در مورد آن کار کرده‌اند.
عدم استفاده از روش‌های علمی و تجربه دیگران در خصوص پرورش یوز می‌تواند پروژه‌های تکثیر یوز را با شکست مواجه کند
وی می‌افزاید: سال‌ها گفتند می‌خواهند یوزپلنگ را تکثیر و در طبیعت رها کنند در حالی که وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم یوزپلنگی را یک نفر به اصطلاح متخصص بغل می‌کند، می‌چرخاند یا با آن بازی می‌کند؛ این حیوان را چگونه می‌خواهند در طبیعت رها کنند؟ معلوم است که اصلاً به فکر رها کردن در طبیعت نبوده و نمی‌دانیم چطور و با چه معیاری این افراد را انتخاب می‌کنند.
کهرم ادامه می‌دهد: سال‌ها پیش طرحی برای پرنده‌ای شکاری بنام کُندر کالیفرنیا داشتیم و برای اینکه این پرنده انسان نبیند تا بعدها در طبیعت رها شود با وسیله‌ای شبیه منقار پدر و مادر این پرنده به حیوان غذا می‌دادند که اصلاً انسان را نبیند اما توله یوزی که روی میز می‌گذاشتند و به آن غذا دادند چطور می‌خواستند در طبیعت رها کنند؟ از این رو هرکسی نمی‌تواند پرورش دهنده یوزپلنگ باشد.
این بوم شناس و فعال محیط‌زیست با اشاره به اینکه افراد متخصصی در زمینه تکثیر یوزپلنگ داریم، خاطرنشان می‌کند: می‌توان این یوزها را فردای تولد به دست فردی متخصص سپرد که توله به هیچ عنوان انسان نبیند و بعد هم در طبیعت رها کنند بدون اینکه تماسی با انسان داشته باشد.
وی می‌گوید: مهم نیست طرح تکثیر یوزپلنگ در کجا باشد در یک استودیو یا چند اتاق هم می‌توان این کار را کرد اما باید فردی کاردان و متخصص باشد که یوزپلنگ‌ها را به گونه‌ای پرورش دهند که وقتی به سن هفت ماهگی رسید در طبیعت رها کنند، کاری که در آفریقا اکنون انجام می‌شود و شکار کردن هم به آنها یاد می‌دهند و در طبیعت رها کرده و از آن نسل کِشی هم می‌کنند.
کهرم با بیان اینکه با پروژه یوزپلنگ در اصفهان موافقم، خاطرنشان می‌کند: اما باید برای تکثیر یوزپلنگ فردی متخصص به کار گرفته شود که حیوان را آنقدر منفرد پرورش دهد که زمانیکه در طبیعت رها شد، بتواند شکار و جفت گیری کند؛ مگر در آفریقا اینگونه یوزپلنگ را تکثیر نمی‌کنند؟ آفریقا که خشک‌تر از اصفهان ما است بنابراین مهم نیست کجای ایران طرح تکثیر اجرا شود اما بکارگیری افراد متخصص اهمیت دارد.
احیای یوز آسیایی مستلزم انتخاب افراد متخصص است
این بوم‌شناس اضافه می‌کند: انتخاب درست متخصصان برای پروژه اصفهان بسیار مهم است زیرا دنیا نگاه می‌کند و همان ابتدا اگر بدرستی اجرا نشود باعث شکست می‌شود. ایران با این عظمت و سابقه ۶۰ ساله در حوزه حفاظت حیات وحش یک نفر را ندارد که در زمینه یوز متخصص باشد اما باید بتوانیم اعمال کنیم و اگر کسی را نداریم می‌توان از متخصصان یوزپلنگ خارجی از آفریقا و یا انگلیس کمک گرفت و کارشناسان حیات وحش کشور در کنار آنها این تخصص‌را یاد بگیرند تا از آن پس به دست متخصصان ایرانی طرح تکثیر ادامه یابد.
محدودیت‌های داخلی و خارجی سبب شده سازمان محیط‌زیست نتواند از تجربه‌ها و حمایت‌های مالی بین‌المللی برای احیای یوزپلنگ آسیایی بهره‌مند شود و به دلیل استفاده از ظرفیت علمی دامپزشکی نتیجه پروژه‌های تکثیر یوز در اسارت موفقیت آمیز نبوده است.
استان اصفهان اگر چه طرحی را تحت عنوان تقویت حفاظت مناطق بالقوه حضور یوزپلنگ و بهبود شرایط زیستگاهی بویژه در پناهگاه حیات وحش عباس آباد دنبال می‌کند اما در بخشی از این طرح، برای تکثیر یوز برنامه‌ریزی کرده که با توجه به حساسیت‌ها و نگرانی‌های موجود می‌طلبد که در کنار اقدامات حفاظتی خود از ظرفیت‌های بین المللی برای این طرح کمک بگیرد.
بر اساس آمار سازمان حفاظت محیط‌زیست کمتر از ۳۰ قلاده یوزپلنگ در کشور وجود دارد.