خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-زینب حسینی روش: امروز سالگرد رحلت پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) است. خداوند متعال در قرآن کریم از فضائل اجتماعی پیامبر اسلام (ص)، که در ارتباط و تعامل ایشان با اعضای جامعه ظهور و بروز می‌یافت، مانند حسن خلق، صبوری، عفو و گذشت، مدارا و مهربانی، مشورت، مسولیت‌پذیری، امانت‌داری، صداقت و بسیاری از فضائل دیگر خبر داده است.
در بررسی روابط اجتماعی پیامبر اکرم بعد از هجرت و شیوه تبلیغی آن حضرت با حجت الاسلام والمسلمین سید محمد باقر علم الهدی تولیت مرکز حوزوی آموزش عالی قاسم بن الحسن (ع) به گفتگو پرداختیم که حاصل آن تقدیم می‌شود:
حجت الاسلام والمسلمین سید محمد باقر علم الهدی در گفتگو با خبرنگار مهر، در زمینه روابط اجتماعی پیامبر اکرم بعد از هجرت اظهار داشت: از مهمترین محورهایی که در اصول حاکم بر روابط اجتماعی پیامبر بعد از هجرت می‌توان نام برد بحث طراحی حکومت اسلامی و تأسیس یک سیستم در راستای زندگانی مرفه و قانونمند برای جامعه انسانی است.
وی افزود: وقتی نظم و انتظام در زندگانی انسانی شکل بگیرد به طبع انسان‌ها روز به روز به سعادت مورد توقع نزدیک تر می‌شوند لذا این مهم با شعارهای عدالت محورانه و احقاق حق و به همراه اقامه فرایض و حدود و همچنین احیای ارزش‌های انسانی به مدد انسان‌ها آمده تا انسان‌ها را از ظلمت به سمت نور دعوت کند و پیامبر رحمت پرچم دار این جریان ارزشمند و تأثیر گذار جامعه بشری در طول تاریخ است.
علم الهدی اضافه کرد: از این رو تنظیم رفتارهای انسان در ادبیات رفتاری پیامبر رحمت در سر لوحه برنامه‌های حکومتی ایشان قرار داشته است زیرا دین اسلام به عنوان آخرین دین الهی و پیامبر نیز به عنوان خاتم رسولان نقش تعیین کننده و تأثیر گذاری در تنظیم روابط اجتماعی ایفا می‌کرد خصوصاً اگر بخواهیم به روابط اجتماعی ایشان اخلاق را نیز اضافه کنیم می‌توان به یک تنظیم روابط اجتماعی بر مبنای اخلاق دینی برسیم.
تولیت مرکز حوزوی آموزش عالی قاسم بن الحسن (ع) ادامه داد: وقتی از اخلاق دینی سخن به میان می‌آید در اصل سخن از ایثار، عفو، گذشت، گذشت از حقوق مسلم انسان‌ها و … نیز هست و در این زمینه می‌طلبد پیامبر اکرم یک زندگی بسیار ارزشمند همراه با کرامت و عزت انسانی را برای بشریت طراحی و ارائه و به ارمغان بیاورد و پیامبر رحمت این مهم را به خوبی انجام دادند.
وی با بیان آیه‌ای از آیات قرآن کریم گفت: قرآن کریم می‌فرماید ای پیامبر اگر تو یک انسان سخت گیر، درشت خوی و بی گذشت بودی هر آینه مردم از کنار تو پراکنده می‌شدند؛ از این رو پیامبر با عفو و به نمایش گذاشتن گذشت خیلی از اصول مسائل اجتماعی و تنظیم اصول ارتباطی جامعه بشری را ساماندهی کردند. آن گونه که در تاریخ نقل شده است نمونه‌های بسیار زیادی آمده که پیامبر از حق مسلم خویش می‌گذشتند و از انسان‌های جاهل که از روی جهالت و نادانی ایشان را مورد آماج رفتارهای زشت خود قرار می‌دادند، می‌گذشتند. همین عفو و گذشت حضرت باعث می‌شد که دل مردم نسبت به دین و شریعت نرم شود و در برابر ارزش‌های دینی متواضع شوند.
علم الهدی گره گشایی از کار مردم و دستگیری از مستمندان را از جمله اصول ارزشی سیره اجتماعی حضرت برشمرد و بیان داشت: در زندگی پیامبر اکرم گره گشایی از کار مردم و دستگیری از مستمندان سایه افکنده بود و مردم به خاطر همین اخلاق به سمت حضرت روی می‌آوردند و با ایشان نشست و برخاست داشتند. در تاریخ آمده است شخصی به نام عدی بن حاتم در سال نهم هجری از لشکر اسلام شکست خورد و مجبور شد به سمت شام فرار کند اما بعد از چندی توسط خواهرش به مدینه می‌آید و در مسجد پیامبر به محضر حضرت شرف یاب می‌شود و حضرت او را به منزل خود دعوت می‌کند.
تولیت مرکز حوزوی آموزش عالی قاسم بن الحسن (ع) ادامه داد: عدی تا قبل از این یکی از دشمنان پیامبر به شمار می‌رفت و او به مدینه آمده بود تا بداند چگونه می‌تواند با پیامبر تعامل داشته باشد. وقتی حضرت ایشان را به منزل دعوت کرد در بین مسیر با پیر زنی مواجه شدند که آن پیر زن نزد پیامبر آمد و یک سری مسائل و حوائجی را با ایشان در میان گذاشت پیامبر نیز مدت زیادی به سخنان آن پیر زن گوش دادند؛ عدی در این زمینه می‌گوید من وقتی این صحنه را مشاهده کردم با خود گفتم به خدا قسم این رسم و سبک زندگی سلطانی نیست، روش پادشاهان این نیست که برای گره گشایی از مشکل یک پیرزن تا این اندازه معطل شوند بلکه نهایتاً به دیگران می‌گویند و آنها کار را انجام می‌دهند، او می‌گوید من دیدم پیامبر خودش معطل شده و برای حل مشکل این پیر زن خودش برنامه‌ریزی کرد. در این هنگام با مشاهده تواضع پیامبر یک روزنه امیدی در دلم ایجاد شد.
وی افزود: به هر حال سخنان پیامبر با پیر زن تمام شد و بعد هر دو به سمت منزل حرکت کردند عدی می‌گوید وقتی وارد منزل ایشان شدم گمانم این بود که حضرت یک خانه سلطنتی داشته باشد اما بر خلاف تصور و باورم وارد یک منزل ساده و اتاقی شدم که در آن اتاق فرش نداشت و گوشه آن حصیری از لیفه خرما وجود داشت که پیامبر مرا بر روی آن حصیر نشاند و خود بر روی زمین نشست و در کمال احترام مرا مورد اکرام قرار داد. این رفتار پیامبر در من تأثیر گذاشت به گونه‌ای که در برابر عمل و رفتار حضرت خود باخته شدم و دیگر لازم نبود کسی برای من دلیل و برهان بیاورد و بگوید ایشان پیامبر خدا هستند از این رو به حضرت ایمان آوردم.
علم الهدی بیان کرد: حضرت در مواجهه با عدی بن حاتم چند کار ارزشی انجام دادند نخست کرامت از دست رفته یک انسان مستضعف و سالمند را به خودش برگرداند و دیگر اینکه عدی بن حاتم از دشمنان پیامبر بود اما حضرت ایشان را به منزل خود دعوت و از او با احترام پذیرایی می‌کند به گونه‌ای که او را بر روی لیفه می‌نشاند و خود بر زمین می‌نشیند تا کرامت این انسان و اخلاق دینی را به او نشان دهد.
تولیت مرکز حوزوی آموزش عالی قاسم بن الحسن (ع) یکی دیگر از رفتارهای پیامبر را عدالت محوری خواند و گفت: یکی دیگر از رفتارهای پیامبر عدالت محوری حضرت است که قرآن کریم به نقل از پیامبر می‌فرماید من مأمور شدم و به من سفارش شد تا در هر حال به عدالت رفتار کنم؛ در جامعه‌ای که رهبرش عدالت را سر لوحه کار خود قرار دهد طبیعی است که مردم آن جامعه نسبت به دین و گزاره‌های دینی بسیار علاقمند و با آن همراه می‌شوند. پیامبر این اصل عدالت را تا جایی پیش می‌برند که امام صادق نقل می‌کنند پیامبر اکرم وقتی مشغول سخنرانی می‌شدند و برای مردم حرف می‌زدند حتی در نگاه کردن نیز عدالت را رعایت می‌کردند و به تمام مخاطبان به صورت یکسان نگاه می‌کردند.
علم الهدی با بیان اینکه زندگی پیامبر بر پایه محبت و رأفت اسلامی بود گفت: اصل دیگر زندگانی پیامبر بر پایه محبت و رأفت اسلامی بود قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید ای پیامبر اگر تو انسان سخت گیری بودی مردم از اطراف تو پراکنده می‌شدند؛ در تاریخ آمده روزی یک عرب خشن و تند خویی نزد پیامبر آمد و با ادبیاتی سخیف درخواستی از حضرت کرد و پیامبر آن مقدار پولی که به همراه داشتند تقدیم آن عرب بادیه نشین کردند اما آن عرب راضی نشد و با دشنام و تند خویی بیشتری از حضرت درخواست پول بیشتر کرد این رفتار عرب، اصحاب را تحت تأثیر قرار داد و آنان برای ادب کردن او از جای بلند شدند که در این هنگام پیامبر مانع این کار شدند و فرمودند اگر بیشتر پول می‌خواهی باید با من به سمت منزل بیایی تا پول مورد نیاز را در اختیار تو قرار دهم.
وی افزود: این مرد عرب همراه پیامبر به سمت منزل روانه شد و وقتی به منزل رسیدند و آن عرب ساده زیستی و صفای منزل حضرت را مشاهده کرد بسیار خوشحال شد و از حضرت بابت هدایا تشکر کرد. در تاریخ آمده که این عرب به سمت اصحاب پیامبر برگشت و در مقابل همان اصحاب مجدد از رسول خدا تشکر و از ایشان بابت رفتار زشتی که داشت عذر خواهی کرد. سپس پیامبر به اصحاب فرمودند ببینید اگر من شما را آزاد گذاشته بودم شما این عرب را می‌زدید و چه بسا باعث قتل او می شدید و او در حالی که مشرک بود از دنیا می‌رفت اما من این انسان را آوردم مورد تکریم قرار دادم و مسلمان شد و اکنون بر امت پیامبر یک نفر اضافه شده است ضمن اینکه دست شما نیز به خون این مرد آلوده نشد.
تولیت مرکز حوزوی آموزش عالی قاسم بن الحسن (ع) ادامه داد: این سیره پیامبر در جذب مشرکان به اسلام بسیار تأثیر گذار بوده و باعث استحکام هر چه بیشتر ساختار ذهنی مردم نسبت به ارزش‌ها و اقدامات و تعاملات و روابط اجتماعی امت پیامبر می‌شده است.