خبرگزاری مهر - گروه استانها- سید محمود الهام بخش*: شعر فارسی از همان بدو پیدایش از نظر پراکندگی جغرافیایی، گستره‌ای فراگیر داشته است، اهل ذوق از رهگذر مهاجرت به مراکز پیدایش همه دانش‌ها، فنون و هنرها می‌شتافتند و پس از کسب توش و توان به زادبوم خود بازمی‌گشتند و خود عامل نشر و تعلیم آن می‌شدند.
در این میان نقش دربارها هم بسیار چشمگیر بود که در آنها شاعران، ادیبان و دانشمندان به هم می‌رسیدند و تبادل تجربه می‌کردند. یزد نیز در بیشتر ادوار تاریخی شاعران، ادیبان، مورخان، دانشمندان و حتی دولت‌مردان و سیاست‌مدارانی داشته که از آموختن دانش و کسب تجربه و خلق آثار چه در غربت و چه در همین دیار استقبال می‌کردند.
ارادت به اهل بیت پیامبر (ص) و ستایش شخصیت‌های تاریخ ساز عالم اسلام همچون حضرت علی (ع)، حضرت امام حسین (ع) و نیز تحلیل، شرح و وصف رویدادهای زمان آنها همواره در شعر شاعران فارسی گوی و نیز سخنوران یزدی‌تبار حضور داشته است.
اشعار عاشورایی از حیث لحن و ساختار و نیز از حیث کاربرد انواع گوناگونی دارند، گاه شاعر اثری کلاسیک و سنتی پدید می‌آورد که بازگو کننده قریحه او و پرداخت به موضوع مدح یا مرثیه‌سالار شهیدان است.
گاه برای خطیب و واعظ شهر ابیاتی تدارک می‌کند تا به آواز در آغاز مجالس روضه‌خوانی سیدالشهدا ادا کنند. اینگونه اشعار علاوه بر زبان ساده و مضمون پردازی صمیمی و سهل، از حیث موسیقایی نیز روانی، روشنی و سهولت خاصی دارند.
باید از سکته‌های وزنی و تعقیدهای لفظی و معنوی دور باشند تا هم خواننده و هم مخاطب بتوانند از آنها بهره ببرند. بیشتر قالب‌ها هم برای این هدف به کار گرفته می‌شدند ولی بیشتر غزل، مثنوی و قطعه خودنمایی می‌کردند.
آثاری هم هستند که بیشتر لحن مرثیه، روایت و گاه مناجات و توسل دارند و برای ادا کردن به صورت نوحه‌های آهنگین سروده شده‌اند. آهنگی که ضرب‌های آن را با نواختن دست به سینه از سوی مستمعان زمینه‌سازی می‌کردند.
این دسته از اشعار کاملاً موسیقایی و نظیر ترانه‌ها و نغمه‌های مجلسی بودند و گاه نیز درهمان قالب شعر کلاسیک با اندک تصرف و از جمله مستزاد و بحر طویل شدن جلوه می‌کردند.
ابیات و منظومه‌هایی هم هستند که بر علم‌ها، علامت‌ها و هیأت‌های عزاداری و نیز کتیبه‌ها، دیوارنوشته‌ها و گچ‌بری‌ها، تکیه‌ها و مجالس نقش می‌بستند و علی‌القاعده باید شاه بیت و شاهکار بوده و مقبولیت عام داشته باشند.
شاعران یزدی تبار در تمام این عرصه‌ها آثاری عرضه کرده‌اند که نمونه‌هایی از آنها باقی مانده و در دسترس عموم است اما متأسفانه بسیاری از تعلق‌ها، تملک‌ها و انتسابات به دلیل اخلاص خاصی که در مراسم محرم جریان دارد، ناشناس و نامعلوم مانده است.
امروزه به برکت رواج چاپ و نشر و دنیای ارتباطات، رایانه و شبکه جهانی اینترنت راه برای نشر، رواج، شناخت و مقایسه آثار هموار و زمینه گسترش شعر عاشورایی در همه جا و از جمله در این دیار که اهتمام خاصی به مراسم محرم، عزاداری و تعزیه در آن رواج دارد، فراهم شده است.
شاعر و عضو هیأت علمی دانشگاه یزد