خبرگزاری مهر، گروه استانها؛ سولماز نعمتی: امروزه شعر آئینی خیلی از اصالت و رسالتش دور شده است و به همین علت شاعر عاشورایی و آئینی باید محقق باشد و مسائل مربوط به وقایع و اتفاقات دین، مذهب، مکتب و نهضت عاشورا را موشکافانه و متفکرانه تحقیق و بررسی کند.
شعر آئینی در ادبیات فارسی از پیشینه‌ای گسترده و سابقه‌ای غنی و پربار برخوردار است. در دیوان اشعار بهترین و برجسته‌ترین شاعران ما از دیرباز می‌توان شعرهای درخشانی در مدح و منقبت ائمه اطهار (ع) یا توحید و معرفت یافت.
«غفور رجبی اردبیلی» متخلص به «فاخر» از شاعران موفق اردبیل است که فعالیت‌های چشمگیری در زمینه سرودن اشعار آئینی دارد. وی در هیئت‌های محلات اردبیل فعالیت‌های مذهبی دارد و موفق به کسب مدال هیئت پر افتخار عاشقان ظهور شده است.
برای آشنایی بیشتر با این شاعر خوش ذوق گفت‌وگویی انجام داده‌ایم و از اولین اتفاقی که منجر به شعر گفتن می‌شود شروع کردیم که در ادامه این گفتگوی صمیمی را ملاحظه می‌کنید.
*به نظر شما مهم‌ترین دلیل برای شاعر شدن چیست؟
۱۲ یا ۱۳ سالم بود که اولین شعرم را سرودم، ولی به طور رسمی تقریباً از سال ۱۳۷۸ سرودن اشعار آئینی را شروع کرده‌ام، اولین اتفاق برای سرودن شعر کشف طبیعت پاک است که می‌توان گفت همان قریحه و ذوق شاعرانه است که اگر نباشد شعری تولید نخواهد شد. این قریحه و ذوق است که می‌خواهد از بهترین کلمات بهترین جملات در بهترین مکان و زمان را بسازد تا مخاطبانش از سخنان موزون و آهنگین و مقفی او که از اعماق وجودش جاری و ساری می‌شود، متأثر شده و لذت ببرند.
*یک شاعر آئینی چه بایدها و نبایدهایی را باید در شعر خود از لحاظ فرم، زبان و محتوا رعایت کند؟
شاعر آئینی موظف است در ایجاد فرم و ساختار اثرش از بهترین صنایع ادبی از جمله؛ زبان، محتوا و موسیقی استفاده کند. شاعر باید در اشعارش از پشتوانه غنی فکری و اعتقادی و محتواهای مؤثری برخوردار باشد تا اثرش تأثیر گذار، جاودانه و ماندگار باشد.
*از نظر شما چه کمبودهایی در شعر آئینی معاصر وجود دارد و چه موضوعاتی امروز مغفول مانده و شاعران کمتر به آن می‌پردازند؟
به نظر من امروزه شعر آئینی خیلی از اصالت و رسالتش دور شده است. شاعر عاشورایی و آئینی باید محقق باشد و مسائل مربوط به وقایع و اتفاقات دین، مذهب، مکتب و نهضت عاشورا را موشکافانه و متفکرانه تحقیق و بررسی کند.
شاعر عاشورایی باید بداند که اثر او در جامعه تأثیر گذار است و در ایجاد فرهنگ در جوامع مذهبی نقش بسزایی دارد. شاعر عاشورایی نباید دیکته‌نویس دیگران باشد و باید مستقل فکر کند، زیرا نه تنها در شعر زبان مردم هست بلکه بلندگوی اهل بیت (س) نیز هست.
بزرگترین کمبودی که من در اشعار عاشورایی می‌بینم توحید است، امروز شعر برای ابراز احساسات و گریاندن مخاطب سروده می‌شود و اثری از توحید در آن نمی‌بینیم چون متأسفانه این اشعار به سفارش مداحان سروده می‌شود.
*چه تمایزی بین شعر آئینی و شعر متعهد وجود دارد و آیان می‌توان هر شعر آئینی را همان شعر متعهد دانست؟
به نظر من زمانی شعر متعهد سروده می‌شود که شاعر در مورد مسئله‌ای متعهد است، محتوایی را در شعر بیاورد و از آن محتوا و قالب خارج نشود و این در شعر آئینی هم به وفور اتفاق می‌افتد. ولی نمی‌توان گفت کل اشعار آئینی شعر متعهد هست چون زمانی شاعر متعهد می‌شود که موضوع و محتوایی را بسراید که باطناً به آن ایمان دارد.
*فرق بین شعر و نظم چیست و مداح چگونه بفهمد اثری را که می‌خواند شعر است یا نظم؟
همانگونه که گفته شده نثر فرم و ظاهر یک متن و زبان است و نویسنده به رعایت قوانین و دستورات نگارش اکتفا می‌کند، اما در نظم شاعر تلاش می‌کند فراتر از دستورات، شعر را از شکل ظاهری به اعماق برساند و شعر سخنی است که شاعر با خیال پردازی موزون و مقفی می‌سازد.
شعر از دانش، فهم و ادراک بالایی برخوردار است. در کل زبان شعر بسیار پرمحتوا، دقیق‌تر و عالی‌تر از زبان نثر هست و شنونده را به تفکر وادار می‌کند.
شعر و نثر تفاوت‌های زیادی دارند؛ به عنوان مثال در نثر نویسنده مجبور نیست از صنایع بدیع و بیان استفاده کند و می‌تواند از کلمات راحت‌تری استفاده کند، ولی در شعر اینگونه نیست. وظیفه شعر نظم ضمن رساندن هدف و پیام باید متنش لذت‌بخش و تأثیرگذار باشد.
در کل نظم پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد که نثر ندارد و تفاوت‌های بیشتری بین نظم و نثر وجود دارد که از حوصله بحث خارج است، اما یک مداح که هنرش رساندن پیام شعر مخصوصاً اشعار عاشورایی و آئینی است، باید در تشخیص نظم و نثر کوشا باشد.
*عکس‌العمل مخاطب و به خصوص جوانان در برابر اشعار مذهبی چیست؟
از آنجایی که سواد عمومی جامعه بسیار بالا رفته است، مخصوصاً جوانان مشتاق‌تر و محققانه تر مسائل عاشورا و حواشی آن‌را تعقیب می‌کنند، امروز سرودن شعر و حتی خطابه و روضه خواندن خیلی سخت‌تر شده است. دیگر آن زمان گذشته که برای گریاندن مخاطب به هر دری بزنی تا به ظاهر نتیجه بگیری و امروز جامعه بیشتر از پیش تشنه آگاهی و عروج فکری شده است.
جوان امروز می‌خواهد قهرمان واقعی دین آئینش را در اوج کمالات انسانی توحیدی ببیند. من وقتی جوانان محقق و متفکر را می‌بینم که با سوالات عالمانه، خالصانه و محققانه خود چطور می‌خواهند به معرفت واقعه کربلا و عاشورا و عاشوراییان برسند خیلی خوشحال می‌شوم و می‌بالم به راهی که انتخاب کرده‌ام و خود را موظف میدانم در راستای آرمان‌های ارباب شهیدان بیشتر مطالعه و تحقیق کنم، زیرا ما وظیفه سنگینی برگردن داریم و نباید ساده بگذریم.
*توصیه شما به شعرای جوان و یا افرادی که می‌خواهند پا در عرصه شعر مذهبی بگذارند چیست؟
بنده در جایگاهی نیستم که توصیه کنم خودم تشنه توصیه و نصیحت بزرگان و اساتید این مکتب باعظمت هستم. فقط تنها عرضم به جوانان تحقیق احترام به بزرگان و استفاده از اساتید معزز و معظم این آستان است.
*کمی درباره پیشینه شعر آئینی صحبت کنید.
ما گذشته بسیار درخشانی در ارتباط با شعر آئینی داریم. گرچه متأسفانه در طول تاریخ برای حفظ اثرهای بزرگان شعر اهتمام ویژه ورزیده نشده است ولیکن از اثرهایی که به دست ما رسیده معلوم می‌شود شعر آئینی در گذشته از مفاهیم و محتوای بسیار عمیق و عالی عرفانی برخوردار بوده است و عالمانه و دانشمندانه تر سروده شده‌اند.
*شاعران اردبیلی در عرصه شعر آئینی چه جایگاهی دارند؟
شکی نیست که اردبیل خواستگاه شعر آئینی هست به واسطه وجود حکومت‌های مذهبی در ادوار گذشته و مخصوصاً عنایات خاصه حضرات معصومین (ع) خاصه مولا علی (ع) و حضرت زهرا (س) که به این خاک و به این مردم که عاشقان اهل بیت (ع) هستند دارند. به همین دلیل شاعران اردبیل سرآمد شعرای آئینی هستند.
چنانکه رهبر معظم انقلاب در بیانات خود فرمودند تاج الشعرای (مرحوم استاد یحیوی اردبیلی) شما را اگر می‌فهمیدند تاج الشعرای ایران بود.
*حرف ناگفته‌ای دارید؟
عاشورا برای ما گنجینه‌هایی به ارث گذاشته است که ما وظیفه داریم از آنها به نحو احسن و اکمل استفاده کنیم و به نسل‌های آینده برسانیم و سخن با ارباب قلم هست. ما وظیفه داریم کتاب‌هایی که از گذشته در دست داریم پالایش کنیم و با قرآن تطبیق کنیم. ما شنیده‌ایم که حضرت زینب (س) در بزم عبیدالله بن زیاد چطور با یک جمله کربلا و حسین و یارانش را معرفی کردند.
ما وظیفه داریم تعریف مرگ از زبان حضرت قاسم (ع) را که به احلی من العسل اشاره می‌کند را در دنیا منتشر کنیم. رسالت ما رسالت انبیاست و وظیفه ما سنگین‌تر هست و در حقیقت ما کارمان با کلمات هست چرا که کلمات قدرت چشمگیری در تشکیل آینده دارد.