خبرگزاری مهر، گروه سیاست - نفیسه عبدالهی: روابط ایران و لیبی از بدو انقلاب تاکنون شاهد فراز و نشیب‌هایی بوده است. در مقاطع مختلف چندی از عوامل باعث همگرایی و چندی باعث واگرایی در روابط تهران طرابلس شده بود.
لیبی یکی از پهناورترین کشورهای جهان اسلام است و گسترش روابط سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و این کشور بیشتر به دلیل اشتراکات دو کشور در مقابله با امپریالیسم بوده اما در مقاطعی از بازه‌های زمانی، برخی واگرایی‌ها تابع تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای بوده است. شاهد این مدعا حمایت لیبی از مواضع ایران در جنگ تحمیلی بود. هر چند جمهوری اسلامی هیچگاه بدهکار کسی نمانده و پس از جنگ برخی کمک‌های دولت وقت لیبی را با کمک‌های فنی مهندسی پاسخ داد.
با شروع بهار اسلامی در میان کشورهای عربی، لیبی دچار تحولات زیادی شد؛ شاید بتوان گفت بعد از سوریه بیشتر ناآرامی و جنگ داخلی در این کشور روی داد.
لیبی از سال ۲۰۱۱ و ساقط شدن حکومت مستقر این کشور، با مشکلاتی اعم از جنگ داخلی، عدم استقرار حکومت واحد و فراگیر و دخالت بیگانگان به خصوص ناتو درگیر بوده است. از همین رو در سال‌های اخیر از سطح روابط سیاسی و دیپلماتیک این کشور با بسیاری از کشورهای جهان کاسته شده است.
در لیبی برخی کشورها مداخلاتی داشته و دارند که موجب تداوم مشکلات این کشور نفت خیز شده است اما کشورمان همواره به دنبال برقراری صلح و ثبات در این کشور شمال آفریقا بوده است.
ماجرای خلع سلاح هسته‌ای قذافی که در واقع اعتماد او به غرب بود ولی بعد از خلع سلاح خودخواسته او و تحویل همه تجهیزات و پیشرفت‌های هسته‌ای به غرب در باد غرور کف زدن‌ها و تعریف‌های سران کشورهای غربی قرار گرفت؛ اما پس از شروع بهار اسلامی و عربی همه دوستان ظاهری و غربی قذافی نه تنها او را در بحران داخلی لیبی تنها گذاشتند بلکه بر آتش اختلافات داخلی این کشور بنزین ریخته و لیبی را به ته دره انداختند.
آغاز روابط تهران - طرابلس
ایران در سال‌های اخیر با توجه به تحولات داخلی در لیبی سفیر مقیم در طرابلس نداشت و «رئوف شیبانی» سفیر ایران در تونس به عنوان سفیر آکردیته مسئولیت امور دیپلماتیک ایران در لیبی را بر عهده داشت، اما چند ماه پیش اعلام کرد که قصد دارد سفارت خود در لیبی را بازگشایی کند؛ در همین راستا چندی پیش هیأت دیپلماتیکی را برای بازگشایی سفارت جمهوری اسلامی ایران به طرابلس اعزام کرد. همچنین از طرف ایران هیأتی دیپلماتیک به سرپرستی «عین‌الله سوری» به لیبی سفر کرده تا مقدمات بازگشایی مجدد سفارت ایران در طرابلس را فراهم کند.
پس از مدیریت ناآرامی‌های پاییز سال گذشته و حفظ اقتدار جمهوری اسلامی ایران در عرصه جهانی و بعد از ارتقا روابط ایران و عربستان و چند کشور مهم غرب آسیا اکنون دامنه گسترش روابط کشورها به خصوص دولت‌های اسلامی و عربی به ایران و تنش زدایی با کشورمان حال نوبت به گسترش روابط با لیبی رسیده است. دو کشور ایران و لیبی بعد از چندین سال در ماه‌های اخیر تصمیم به ارتقا روابط دو جانبه خود گرفته‌اند.
در همین چارچوب شاهد بودیم که لیبی سطح حضور دیپلماتیک خود در تهران را از کاردار به سفیر ارتقا داد و ۱۹ تیر بود که «علی جمعه حسن فضیل» سفیر جدید دولت لیبی در جمهوری اسلامی ایران استوارنامه خود را تقدیم حجت الاسلام سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشورمان کرد تا روابط دو کشور پس از سال‌ها رکود وارد وضعیتی متفاوت شود.
«علی جمعه حسن فضیل» از اینکه ملت لیبی همواره حامی انقلاب اسلامی ملت ایران بوده و افکار عمومی این کشور به ایران به عنوان یکی از حامیان واقعی جریان مقاومت نگاهی تقدیر آمیز دارند سخن گفته و خطاب به حجت الاسلام رئیسی ابراز داشته است: مردم در لیبی سپاسگزار تلاش‌های شما برای تقویت روابط منطقه‌ای هستند.
رئیس جمهور ایران نیز ضمن ابراز امیدواری برای برقراری ثبات و آرامش کامل در این کشور از «گسترش تعاملات با سرعت بیشتر» سخن گفته تا روابط ایران و این کشور آفریقایی وارد مرحله‌ای جدید شود.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره اعزام سفیر به لیبی اظهار داشت: در طول سالیان طولانی روابط خوبی بین دو کشور وجود داشته و پیوندهای بین دو ملت نیز بسیار عمیق و ریشه دار است. با توجه به شرایط لیبی در طول سال‌های گذشته و تحولات در داخل این کشور و بی ثباتی‌ها، تصمیم به خروج سفیر و کادر دیپلماتیک ایران از سفارت در طرابلس گرفته شد و طبیعتاً فعالیت سفارت ما در پایتخت متوقف شده بود.
وی افزود: در سال‌های اخیر سفیر ما در تونس به صورت غیر مقیم و ترددی در لیبی بود و مأموریت‌های دیپلماتیک را انجام می‌داد. با توجه به اهمیت و جایگاه لیبی و لزوم تقویت روابط دو کشور و ارتقای ثبات و امنیت در این کشور کمک کرد که روابط و فعالیت‌های نمایندگی‌های دیپلماتیک را به صورت مرحله‌ای به مسیر عادی و طبیعی برگردانیم. سفیر لیبی در تهران معرفی شد و استوارنامه خود را تسلیم رئیس جمهور کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: هیأت دیپلماتیک ایران نیز عازم طرابلس شده و با استقبال مقامات وزارت خارجه لیبی در محل سفارت مستقر شده و دیدار و گفت‌وگوی دوجانبه‌ای با مقامات لیبی در وزارت خارجه انجام شد. زمینه سازی برای ارتقای سطح هیأت دیپلماتیک ما در لیبی در حال انجام است. عملاً فعالیت سفارت ما در لیبی آغاز شده است و این روابط تقویت و ادامه خواهد یافت.
روز سه شنبه سوم مرداد «نجلاء المنقوش» وزیر خارجه و همکاریهای بین‌المللی لیبی که به دعوت همتای ایرانی خود به تهران سفر کرده با حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه دیدار کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان ضمن ابراز خرسندی از برقراری امنیت و ثبات در کشور لیبی، آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای گسترش روابط با کشور دوست، لیبی و کمک به بازسازی این کشور اعلام داشت.
رئیس دستگاه دیپلماسی در ادامه با تشریح جایگاه واقعی زن در ایران، از سیاست‌های دوگانه غرب و بهره برداری سیاسی از موضوع حقوق زنان انتقاد کرد.
امیرعبداللهیان همچنین در این دیدار اقدام اهانت آمیز سوئد و دانمارک در خصوص قرآن کریم را محکوم کرد و همبستگی و اتحاد کشورهای اسلامی در سطح جهان در این زمینه را بسیار با اهمیت دانست.
وزیر امور خارجه لیبی نیز در این دیدار با ابراز خرسندی از سفر به تهران، بعد از گذشت قریب به ۱۷ سال از سفر یک مقام عالی رتبه لیبیایی به کشورمان، اظهار داشت: این سفر بیانگر اراده دو کشور در جهت توسعه مناسبات فیمابین است.
در این دیدار طرفین در خصوص توسعه همکاریهای دو کشور در زمینه‌های مختلف از جمله فعال سازی کمیسیون عالی مشترک، تشکیل کمیته مشورت‌های سیاسی، تقویت روابط اقتصادی و تجاری، همکاریهای علمی و فناوری و برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی توافق کردند.
وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و لیبی با ابراز خرسندی از تحولات ماه‌های اخیر در روابط دو کشور از جمله ارتقای سطح نمایندگی دیپلماتیک لیبی در تهران به سطح سفیر، شروع فعالیت مجدد سفارت جمهوری اسلامی ایران در طرابلس و از سرگیری خط کشتیرانی میان دو کشور، عزم و اراده مقامات دو کشور برای گسترش روابط دوجانبه در حوزه‌های مختلف، به ویژه همکاریهای اقتصادی و تجاری را مورد تاکید قرار دادند و به طور مشترک اقدام اهانت آمیز به قرآن کریم را مردود دانستند.
لیبی یکی از حلقه‌های لازم و واجب برای ارتباط گیری با آفریقاست
جعفر قناد باشی در اینباره به خبرنگار مهر گفت: لیبی در حال حاضر در شرایط دولت سازی است و پس از حدود ۱۲ سال بی سرانجامی، اختلافات و درگیری‌های منطقه‌ای و همچنین وجود دو دولت مخالف در دو نقطه از لیبی، این کشور به سمت تشکیل یک دولت مرکزی، سراسری و دائمی پیش می‌رود.
وی با بیان اینکه لیبی از پهناورترین کشورهای جهان اسلام که این مؤلفه برای قدرت یک کشور مناسب است، ادامه داد: این کشور دارای منابع غنی نفت آفریقا و دارای یک ساحل بسیار مهمی در مدیترانه است که همه این موارد این کشور را به یک کشور کلیدی تبدیل کرده است.
سفیر سابق ایران در لیبی گفت: مردم لیبی در گذشته مواضع ضد صهیونیستی داشتند که این مواضع تاکنون حفظ شده است. هیچ بستری در لیبی برای رشد داعش بوجود نیامده یعنی افراط گرایی و یا غرب زدگی در این کشور وجود ندارد.
قنادباشی با بیان اینکه لیبی کشور مهم آفریقایی به شمار می‌رود یعنی در اتحادیه آفریقا جایگاه لیبی یک جایگاه خاصی است، تصریح کرد: لیبی در اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی هم دارای جایگاه ویژه‌ای است. بنابراین لیبی یکی از حلقه‌های لازم و واجب برای ارتباط‌گیری با آفریقاست.
وی افزود: سواحل لیبی در دریای مدیترانه می‌تواند مورد استفاده کشتیرانی ما قرار گیرد. همچنین در عرصه نفت و گاز در دفاع از حقوق کشورهای واردکننده و صادر کننده نفت هدف مناسبی برای ما باشد.
قنادباشی نقش لیبی در گرایشات سیاسی کشورهای غرب آفریقا را پررنگ دانست و بیان کرد: لیبی نفوذ خوبی در کشورهای غرب آفریقا دارد.
سفیر سابق ایران در لیبی گفت: جمهوری اسلامی از ابتدای پیروزی انقلاب تلاش کرد که با کشور لیبی روابط خوبی داشته باشد زیرا مردم این کشور مسلمان هستند و نسبت به مسائل جهان اسلام به‌ویژه فلسطین حساسیت بیشتری دارند.
وی کشور لیبی را یکی از مخالفان صهیونیست و حامی مردم فلسطین دانست و افزود: مواضع ملت لیبی نسبت به جهان اسلام باعث نزدیکی بیشتر بین دو کشور شد اما از دوران قذافی و با توجه به چرخش این رژیم به سمت غرب برای تثبیت موقعیت خود، روابط ایران با دولت لیبی به حداقل رسید.
سفیر سابق ایران در لیبی سقوط قذافی را سرآغاز تلاش مردم این کشور برای روی کار آوردن دولت جدید در لیبی اعلام کرد و گفت: جمهوری اسلامی همواره تلاش کرده است که با همه گروه‌های سیاسی این کشور ارتباط برقرار کند، حتی هنگامی که دو دولت در لیبی تشکیل شد، سیاست ایران این بود که خواست مردم لیبی را اصلی‌ترین محور و جهت‌گیری خود برای آینده این کشور اعلام کند.
رویکرد دولت جدید لیبی ترمیم مناسبات با جمهوری اسلامی ایران است
حسن هانی زاده در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به سفر وزیر خارجه لیبی به ایران، اظهار داشت: سفر وزیر خارجه لیبی به ایران بعد از سقوط رژیم محمد قزافی برای نخستین بار است که انجام می‌شود که نشانه رویکرد دولت جدید لیبی برای ترمیم مناسبات خود با جمهوری اسلامی ایران است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه لیبی از سال ۲۰۱۲ درگیر یک جنگ داخلی و اختلافات میان حکمرانان در این کشور بعد از قزافی بود لذا یکسری مشکلات در مناسبات ایران و لیبی بوجود آمد.
کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در دوران قزافی (دیکتاتور سابق لیبی) نفوذ فوق العاده‌ای در این کشور و بهترین مناسبات را با دولت قزافی داشت، عنوان کرد: پس از حوادث لیبی حضور ایران در این کشور به دلیل ناامنی‌هایی که بر این کشور حاکم شد، تأثیر خود را از دست داد.
هانی زاده افزود: سفر وزیر خارجه لیبی به تهران می‌تواند فضای تعامل جدیدی میان ایران و کشورهای شمال آفریقا بوجود آورد.
کارشناس سیاست خارجی افزود: لیبی یکی از کشورهای تأثیرگذار شمال آفریقاست که از سرگیری مناسبات میان دو کشور می‌تواند فضای مناسبات بهتری میان ایران – مصر و ایران تونس هم ایجاد کند.