خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه- فاطمه علی آبادی: چند سال است که تقدیر و گرامیداشت پیرغلامان اهل بیت از مداحان، شاعران و دست اندرکاران هیئات به یکی از برنامه‌های ثابت نهادهای فرهنگی و دینی تبدیل شده است. در این اقدام شایسته همواره بنیاد دعبل پیشگام بوده است. بنیاد علمی فرهنگی و آموزشی دعبل نهادی حمایتی، خدماتی و غیرانتفاعی است که با هدف تحقق دستور مقام معظم رهبری مبنی بر حمایت مادی و معنوی از جامعه ستایشگران و ذاکران اهل بیت در سال ۱۳۸۴ تأسیس شد. بر همین اساس و در راستای این رسالت، بنیاد دعبل خزاعی همزمان با فرا رسیدن ماه محرم به ۲۰۰ میاندار برگزیده و پیشکسوت نشان «حبیب» اهدا کرد که این اقدام یک اتفاق ویژه هنری و فرهنگی به شمار می‌رفت. میاندارانی که از آنها تجلیل شد همگی بیش از ۶۵ سال سن داشتند و اکثراً از هیأت‌های قدیمی و مشهور کشور انتخاب شده بودند.
به همین منظور میزگردی با حضور، امیر مقدسیان قائم مقام بنیاد دعبل خزاعی، رضا محمدی هنرمند و شاعر اهل بیت علیهم السلام و حسن مجیدیان مدیر روابط عمومی بنیاد دعبل خزاعی در خبرگزاری مهر برگزار شد که حاصل آن تقدیم مخاطبان می‌شود:
*رسالت بنیاد دعبل چیست و این بنیاد قرار است کدام یک از کارهای روی زمین مانده در حوزه هیئات را مدیریت کند؟
مقدسیان: بنیاد دعبل خزاعی در راستای منویات رهبر معظم انقلاب بر اساس درخواستی از سوی پیر غلامان و پیشکسوتان عزیزمان جهت حمایت مادی و معنوی از آنها و بیشتر در موضوع درمان ایجاد شد. سال ۸۵ طبق دستوری که رهبر معظم انقلاب به سازمان تبلیغات اسلامی دادند، برای حمایت از باارزش‌ترین افراد که در باورها و اعتقادات اسلامی و دینی مردم بیشترین نقش را دارند ساز و کار چنین مؤسسه‌ای بنا نهاده شد.
از همان سال‌ها حمایت و تکریم ستایشگران و شاعران آئینی شکل گرفت؛ با انتصاب حجت الاسلام محمد قمی به ریاست سازمان تبلیغات اسلامی از سال ۱۳۹۷ رسالت بنیاد دعبل مقداری تغییر پیدا کرد؛ دایره افرادی که باید به آنها خدمات ارائه شود گسترش یافت و افزون بر شاعران و مداحان آئینی، کل ارکان هیأت را نیز در برگرفت، یعنی دایره افراد خدمات گیرنده ما به فعالان فرهنگی نیز گسترش پیدا کرد. در کل بنیاد دعبل مرکز جامع خدمات به ارکان هیأت از مداحان و ستایشگران تا برگزارکنندگان آن اختصاص یافت. ضمن اینکه غیر از خدمات حمایتی دایره خدمات در حوزه درمانی یا کمک معیشتی گسترش پیدا کرد که این مهم در سامانه خدمات که به تازگی رونمایی شده قابل رؤیت است و پیشکسوتان و ارکان هیئت می‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند. یکی از محورها و راهبردهای بنیاد که مرتبط با وظایف سازمان تبلیغات اسلامی است برگزاری یادواره‌ها و رویدادهای مردمی و تخصصی به منظور تبلیغ و ترویج ارزش‌ها و سنت‌های دینی و اسلامی است که در طول سال برگزار می‌شود یکی از وظایف آن نیز توجه همه جانبه پیشکسوتان و بزرگان به جامعه مخاطبان است.
از رسالت‌های دیرینه بنیاد دعبل خزاعی تجلیل و تکریم از پیشکسوتان است که این برنامه از سال گذشته پیش از ماه محرم با عنوان «یک عمر نوکری» آغاز شده است که امسال به نام «مقام مجنون» تغییر نام پیدا کرد. سال گذشته از ناظمان هیأت تجلیل شد و امسال از پیر غلامان میاندار سراسر کشور تجلیل به عمل آمد. امسال این رویداد به مدت ۱۰ روز صورت گرفت که در تهران با تجلیل از ۱۳ میاندار هیأت آغاز شد و در کل کشور ۲۰۰ نفر از پیشکسوتان مورد تکریم و تعظیم قرار گرفتند. بر همین اساس در استان‌های مختلف نماینده‌های بنیاد با حضور در منزل پیر غلامان، آنها را تکریم و نشان حبیب را به آن بزرگواران تقدیم کردند. این نشان با دستان هنرمند رضا محمدی طراحی شد.
*گزینش‌ها چگونه صورت گرفته است؟
مقدسیان: بیشتر پیر غلامان میاندار که بالای ۶۵ سال سن داشتند و بعضاً از هیأت‌های شاخص و ریشه دار استان‌ها بودند انتخاب شدند و نمایندگی‌های بنیاد با کمک سازمان تبلیغات اسلامی آن بزرگواران را شناسایی و مورد تکریم و تجلیل قرار دادند.
*و چرا میانداران؟
مقدسیان: میانداری یکی از اقدامات مهم هیأت‌های مذهبی و به عبارتی سبب انسجام هیأت است که این سنت میانداری را شاید هیأت‌های جدید به خوبی درک نکرده اند. اما میاندار با توجه به تجربه و سنی که دارد نظم هیأت در دست اوست و پل ارتباطی بین برگزارکننده و مستمع محسوب می‌شود بنابراین در هیأت نقش اصلی را میاندار بر عهده دارد. بنابراین ملاک انتخاب سن بالا و قدمت هیئت بوده است.
*از نشان حبیب بگویید و اینکه چرا نام حبیب به این نشان اختصاص پیدا کرد؟
محمدی: وقتی در جلسات این بحث مطرح شد که از میانداران هیأت‌های حسینی تقدیر شود یکی از شرایط انتخاب میانداران سن و آن هم بالای ۶۵ سال تعیین شد که خود یک عمر می‌شود. انتخاب نام بر اساس واقعه عاشورا همه بر روی نام حبیب اتفاق نظر مشترک داشتند چرا که ایشان به غیر از اینکه در محضر سیدالشهدا (ع)، امام حسن (ع) و امیر مؤمنان امام علی (ع) بودند قدمت چشمگیری نسبت به افراد دیگر دارند، با انتخاب حبیب شرایط سنی حائز شد. پس از آن به این پرداختیم که غیر از رابطه دوستی ایشان با حضرت آیا کار ویژه دیگری هم در رابطه وی با اباعبدالله الحسین (ع) بوده است یا خیر! در نامه‌ای از حضرت به حبیب؛ ایشان را فقیه خطاب می‌کنند که وقتی امام به یکی بگوید فقیه، مساله کمی نیست.
یکی دیگر از موضوعات مهم و قابل توجه در مورد حبیب، سکان داری ایشان از جناح راست لشکر سیدالشهدا (ع) است؛ با توجه به اینکه سن ایشان ۷۵ به بالا است، سردار لشکری در آن سن و شرایط کار خطیری است که حضرت این امر را در بحبوحه نبرد به ایشان می‌سپارد.
موضوع ویژه دیگر درباره حبیب این است که وقتی حضرت زینب (س) شنیدند که جناب حبیب آمده است خوشحال شدند و به او سلام رساندند این اتفاق کم رخ می‌دهد؛ حضرت صدیقه سلام الله وقتی به سلمان سلام می‌رسانند نشان از مقام جناب سلمان است. اینجا حضرت زینب (ع) به حبیب سلام رساندند. اتفاق ویژه دیگری اینجا رقم خورد؛ یعنی ما مجاب شدیم که شرایط سنی حائز شده است. حالا جناب حبیب چند کار ویژه داشتند.
پس از آن به این رسیدیم که چه المانی درباره حبیب باشد و این ارتباط چگونه دیده شود. به نامه‌ای که حضرت امام حسین (ع) به حبیب نوشتند رسیدیم، گویا که شروع این وصل آخر که جاودانه بود از حضرت بوده است؛ بنابراین باید این را به گونه‌ای نشان می‌دادیم. این اتصالی که گسستنی نیست و جدا نخواهد شد این وصل جاودانه خواهد ماند. بحث سازه حجمی مطرح شد و اتفاقات مختلفی رخ داد تا اینکه به نام جناب حبیب و سیدالشهدا (ع) رسیدیم.
ما در عالم اسلام از سمت راست به نوشتن اقدام می‌کنیم. در نشان حبیب از سمت راست نوشتن نامه سیدالشهدا (ع) شروع شده و حبیب بن مظاهر به این نامه پاسخ داده است و این جریان پویایی که ما گوشه نداریم این انحناها در عالم هنر نشان از پویایی بیشتر دارد که این پویایی ۱۴۰۰ سال ادامه داشته است و ادامه خواهد داشت، گویا امام حبیب را به شکل مستقل و خاص دوست داشتند. حبیب در مسیر محبت به حضرت سیدالشهدا (ع) یک بار هم پیش از کربلا جان داده است در کربلا برای دومین بار جان می‌دهد. این رفت و برگشت باید دیده می‌شد، به جز اسم این مساله را در المان دیگری نمی‌توانستیم پیاده کنیم.
*چرا این سازه طلایی طراحی شد؟
محمدی: به نکته مهمی اشاره کردید. درست‌ترین حالت هر چیزی به لحاظ فرم ابعاد طلایی دارد، همه مکاتب در تاریخ هنر اعتقاد دارند که ابعاد طلایی جز تعلیمات زمینی نیست و اعتقاد دارند که خداوند در بخش‌های مختلف آن را تعلیم داده است، خداوند در قرآن می‌فرماید کشتی‌سازی را من به نوح یاد دادم، سد سازی و زره سازی را من یاد دادم؛ یعنی صنعت را با منشأ آسمانی می‌دانند. یکی از اشارات صریح در قرآن دستور ساخت خانه کعبه است که عربستان در نقطه طلایی کره زمین، مکه در نقطه طلایی عربستان و کعبه در نقطه طلایی مکه قرار دارد. در ابعاد این سازه از نقطه طلایی استفاده شده است.
بنده معمولاً در کارها به ابعاد طلایی توجه می‌کنم اما در این کار بیشتر به گردش محبت توجه کردم. تعجب می‌کردم که امام معصوم (ع) با آن تعابیر بلند به یک غیر معصوم نامه بنویسد. این رابطه محبت عجیب بود. پس از اجرا بدون اینکه محاسبه‌ای انجام دهم ابعاد طلایی خود اجرا شد و ترجیح دادیم که با فلز باشد چراکه اثر شخصیت بهتری پیدا می‌کند ترکیب فلز با چوب یک ترکیب قدیمی است. رنگ آن را ترجیح دادیم طلا باشد زیرا طلا در عالم هنر طبع گرمی دارد. گرمای محبت دوطرفه حبیب و امام حسین (ع) مثل حاج قاسم و مهندس ابومهدی، محبت متفاوتی در مراودات آنها دیده می‌شود. محبت آنها داغ‌تر از محبت آنها نسبت به سایرین بوده است.
*طراحی نشان حبیب چقدر زمان برد؟
مجیدیان: حدود یک ماه.
اما اجرا، نوشتن و ساخت نشان حبیب هنر استاد بود. ما دو جلسه فقط درباره نام آن بحث می‌کردیم که چرا حبیب باشد. به عنوان مثال از خود سوال می‌کردیم که اگر مراسمی داشتیم که از خانم‌ها تجلیل شود می‌توانیم نشان حبیب را بدهیم. در جلسات تلاش خود را کردیم اما این حبیب بود که خود را به ما نشان داد و دست ما را گرفت، در اجرای کارگاهی گزینه‌های زیادی داشتیم و کار سختی‌ها، مشکلات و مسائل خود را داشت و باید به موقع آماده می‌شد بر همین اساس تا دیر وقت در کارگاه بودیم و کار می‌کردیم، ما بسیار تلاش کردیم که کار نفیس باشد، جالب است که کار چنان خوب شد که اولین کسی که نشان حبیب را از کوره درآورد بی‌اختیار آن را بوسید یعنی گویا ظاهراً آن اتفاق در دست ما نبود.
پیر غلامان عزیز بنیاد دعبل را خانه خود می‌دانند و گاهی خود بر این امر اعتراف دارند، این پیوند پیر غلامان با بنیاد ایجاب می‌کند که حتماً یک ارتباط خوبی با موضوع خدمت بنیاد به پیر غلامان داشته باشند، نکته دیگر اینکه ما بسیار تلاش کردیم وجهه هنری این رویداد رعایت شود؛ معمولاً باید اینگونه باشد که دستگاه سیدالشهدا (ع) با همه اموراتی که به آن مربوط می‌شود حتماً از هنر بهره ببرد و در آن بی سلیقگی نباشد. ما سعی کردیم در یک عیار و استاندارد خوب بدون اسراف و تبذیر برنامه را جلو ببریم.
ما می‌توانستیم یک تندیس ساده تهیه کنیم و یک رویداد بسیار عادی برگزار کنیم اما چون مساله مربوط به دستگاه سیدالشهدا (ع) است تلاش شد که به نام خود رویداد که برگرفته از یکی از غزلیات جناب حافظ است وجهه هنری و عیار رویداد را رعایت کرده باشیم.
محمدی: در خارج وقتی جایزه اسکار می‌دهند تنها تندیس حجمی را تقدیم می‌کنند، ما برای اولین بار سنجاق سینه آن را تهیه کردیم که توسط پیر غلام دیگری به سینه شخص الصاق شود و در مجالس مختلف با خود آن را ببرد. این سنجاق سینه حالت پیکسل بوده اما شکل برجسته‌ای دارد.
مجیدیان: نکته آخر اینکه رویداد «مقام مجنون» بخشی از کار است که هر سال اجرا می‌شود اما بنیاد برای تکریم و پاسداشت پیشکسوتان شاخص یعنی کسانی که در جریان ستایشگری کشور استوانه‌های این جریان محسوب می‌شوند برنامه ویژه دارد که در آینده رونمایی می‌شود. همچنین پیش از ایام فاطمیه همانند همین تجلیل را از خانم‌ها خواهیم داشت که سال گذشته نام آن «مادران فاطمی» بود امسال شاید عنوان آن تغییر کند. ما خودمان را در این جریان که مانند چشمه، جاری است پیش می‌رویم و سعی می‌کنیم در سطوح مختلف این کار انجام شود.
مقدسیان: در جریان رسالت تا امروز برخی رسانه‌های وجود داشته که این مغناطیس را تا اینجا آورده است بخشی از این رسانه‌ها مادران و پدران بودند که در روایت است که اگر محبت ما اهل بیت در دل شما وجود دارد مادران و پدران خود را دعا کنید، این میراث درباره آیندگان در دست ما امانت است این کار ظرفیت کشوری و بین‌المللی شدن را دارد ما هیأتی هستیم که بزرگ‌تر و و پیر غلامی داریم که می‌توانیم آن را تکریم و تقدیر کنیم هدیه‌ای که داده می‌شود حاشیه است این مهم است که نشان بدهیم که ما به فکر شما هستیم. در کل حبیب شخصیت بین‌المللی است و مختص ایران نیست. هرکس برای عاشورا در سراسر عالم تبلیغ می‌کند می‌تواند این نشان به او اهدا شود.
محمدی: این نشان می‌تواند بین‌المللی باشد و قطعاً یکی از برنامه‌های بنیاد این است که پیشکسوتان و پیر غلامان را جهانی ببیند و صرفاً مختص به ایران نباشد در چشم اندازهای دوساله یا سه ساله آینده این مهم در نظر گرفته خواهد شد.