خبرگزاری مهر، گروه استانها: مسجد از صدر اسلام جایگاه ویژه‌ای در میان مسلمانان پیدا کرد و علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت محسوب می‌شد، کم‌کم به محلی برای تحصیل و تدریس علوم دینی، شور و مشورت و مکانی برای حل مشکلات نیز بود.
مساجد در هر شهر و دیاری دارای ویژگی‌های خاصی است که نشان‌دهنده نوع معماری، اقلیم و فرهنگ مردمان آن دیار است، در میان آثار تاریخی کشورمان هم مساجد زیادی دیده می‌شود که دارای جایگاه ویژه است.
برخی از آن‌ها از گذشته‌های دور باقی‌مانده، برخی در دل‌سنگ‌ها و صخره‌ها ساخته شده و برخی دارای رنگ‌ها و تصاویر اسلیمی است.
هنرهای مردمان هر دیار را می‌توان در مساجد آن دیار هم یافت، سیستان و بلوچستان هم اگرچه در اقلیم گرم و خشک واقع شده، اما مساجد آن دارای رنگ‌های زیبایی است و نشان می‌دهد مردم این دیار زیبایی را در مساجد می‌بینند.
شمال تا جنوب این خطه پهناور، مساجد زیادی وجود دارد که برخی از آن‌ها گونه‌شناسی ویژه‌ای دارند و معماری اصیل اسلامی را با فرهنگ و اقلیم جنوب شرق کشور تلفیق می‌کنند.
با این تفاسیر یکی از فرصت‌هایی مهم گردشگری، توجه به ظرفیت مساجد و بناهای تاریخی معنوی است چرا که مساجد تاریخی مهد و جایگاه مهمی در توسعه گردشگری دینی داشته اند، از این حیث که می‌توانند ارزش‌های دینی و اعتقادی دوران‌های گذشته را به نسل‌های امروز منتقل کنند.
سیستان و بلوچستان دیار گلدسته‌ها
به گفته مدرس حوزه علمیه اهل‌سنت سیستان و بلوچستان، مساجد از قدیم پایگاه مردمی بودند که تمام تصمیمات کلان دینی و سیاسی و غیره در آن اتخاذ می‌شد، همان گونه که در دوران دفاع مقدس نقش پررنگی در پیروزی انقلاب داشتند و شاهد حرکات و هدایت‌های مردمی و همچنین برنامه‌ریزی برای دفاع از کشور و اعزام نیروها مؤثر بودند.
مولوی عبدالغنی دهانی با تأکید بر این مطلب که مساجد پایگاه حل مشکلات مردمی در تمامی عرصه‌ها به شمار می‌روند، افزود: هم اکنون شش هزار مسجد اهل‌سنت در سیستان و بلوچستان وجود دارد که حدود ۴۰۰ مسجد در زاهدان است و هر مسجد حداقل سه عضو هیئت‌امنا و یک خادم و پیش‌نماز دارد.
مسجد جامع شهر زرنج پایتخت صفاریان
مدیر امور فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه مساجد مرکز ثقل، هدایت و راهبری جامعه محسوب می‌شوند، اظهار کرد: سیستان و بلوچستان همانند سایر مناطق کشور دارای مساجد تاریخی، با قدمت طولانی است که همین امر نشان از حضور همیشگی و مستمر مساجد در زندگی مردم این استان دارد.
مهناز کوچکزایی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ۳۰ مرداد روز جهانی مساجد، بیان کرد: مساجد سیستان و بلوچستان نشأت گرفته از نوع اعتقادات و مذهب ساکنان این دیار بوده اند، در سیستان مسجد جامع شهر زرنج پایتخت امپراطوری صفاریان یکی از قدیمی‌ترین مساجد این خطه به مسجد آدینه هم مشهور بوده و به دستور یعقوب لیث صفاری در زرنج بنا شده است.
وی ادامه داد: مسجد جامع زرنج از بزرگ‌ترین مساجد با معماری بومی و سنتی در این منطقه است که الگوها و معماری آن اسلامی و برگرفته از معماری اشکانی و ساسانی بود و در بلوچستان مسجد دزک سراوان و فیض رحمان زاهدان از مساجد کهن استان هستند.
این مسئول با بیان اینکه مساجد ایرانی دارای قسمت‌های مختلف از جمله صحن، شبستان، رواق‌ها، مناره‌ها، دیوارهای اطراف، چله‌خانه‌ها، حوض‌خانه‌ها و وضوخانه‌ها هستند، افزود: در سیستان و بلوچستان چندگونه معماری مسجد شامل شبستانی، دو شبستانی، صحن و شبستان و رواق دیده می‌شود.
مسجد جامع دِزَک از جمله قدیمی‌ترین مساجد ایران
وی در ادامه مسجد جامع دِزَک در مرکز روستایی تاریخی شهرستان سراوان را یکی دیگر از مساجد با معماری بومی و سنتی عنوان کرد و گفت: با توجه‌به ویژگی‌های آرایه‌ها و مقایسه تطبیقی با مساجد قرون اولیه اسلام در ایران، می‌توان این بنا را از جمله قدیمی‌ترین مساجد ایران به شمار آورد.
به گفته کوچکزایی، این مسجد دارای شبستانی یک‌طبقه و صحن مرکزی است که رواق‌ها و شبستان‌هایی در اطراف آن قرار گرفته است.
وی تصریح کرد: مسجد جامع دزک سراوان در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۱۲ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده و توسط اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری سیستان و بلوچستان مرمت و حفاظت شده است.