ابوالفتح مؤمن در گفتگو با خبرنگار مهر با نگاهی به شهریورماه سال ۱۳۱۸ اظهار کرد: جنگ جهانی دوم در نخستین روز سپتامبر ۱۹۳۹ م مصادف با دهم شهریور ۱۳۱۸ ش با حمله نظامی قوای آلمان هیتلری به لهستان آغاز شد.
وی افزود: پیروزی‌های پیاپی آلمان نازی در این جنگ، انگلیس و شوروی را بر آن داشت تا با یکدیگر متحد گشته و علیه این دشمن مشترک و نیرومند وارد جنگ شوند اما ایران از همان روزهای آغاز جنگ در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۱۸، اعلام بی‌طرفی کرد.
مورخ همدانی ادامه داد: با اینکه ایران اعلام بی‌طرفی کرده بود اما آشکارا برای آلمان نازی آرزوی پیروزی می‌کرد؛ زیرا آلمان به عمده‌ترین طرف تجاری ایران تبدیل شده بود و از سوی دیگر آلمان‌ها تبلیغات گسترده‌ای را درباره برتری نژاد آریایی راه انداخته بودند.
مؤمن یادآور شد: از سویی دیگر، ایرانیان به سبب دخالت‌های بسیار روسیه و انگلیس در امور داخلی کشور، از این روند دل خوشی نداشتند و متفقین نیز از این احساس نفرت آگاه بودند و از سویی، نگران پیش روی آلمان به سوی خلیج فارس از طریق مصر و عراق و بسته شدن کانال سوئز نیز بودند در نتیجه تصمیم گرفتند از راه‌های ارتباطی ایران که بعدها «پل پیروزی» لقب گرفت، برای رساندن مهمات و قوای کمکی به شوروی استفاده کنند.
وی با بیان اینکه با این روند بود که ایران را اشغال کردند، در پاسخ به اینکه ورود و اقامت نیروی بیگانه در شهر همدان چه عواقب و مشکلاتی را برای مردم به وجود آورد و مردم چه واکنشی نشان دادند؟، گفت: متفقین حملات خود را به ایران آغاز کردند و در مدت زمان کوتاهی، بسیاری از شهرهای ایران را به تصرف خود درآوردند که یکی از شهرهایی که در این دوران به اشغال نظامی متفقین درآمد، شهر همدان بود.
این مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر ادامه داد: شهر همدان به خاطر موقعیت سوق‌الجیشی خاص خود در غرب کشور به سرعت مورد توجه نیروهای متفقین قرار گرفت.
مؤمن یادآور شد: در ادامه، استعفای رضاخان و خروج وی از کشور را شاهد بودیم که در این روزها، واکنش مردم همدان نیز جای تأمل دارد.
وی در تشریح این موضوع گفت: واکنش مردم همدان به دو شکل متبلور شد به نوعی که هم خوشحال از این بودند که سایه بیدادگری رضاخان از سر آنها کم شده است و هم به دلیل اشغال شهرشان به دست نیروهای بیگانه احساس ناراحتی می‌کردند که البته، این ناراحتی بعد از بروز عواقب حضور نیروهای بیگانه در شهر همچون قحطی، گرانی، بیماری‌های مختلف و … تشدید شد.
مدارس علمیه همدان حیات دوباره ای گرفتند
این مورخ همدانی با اشاره به روزهای همدان در دورانی که در اشغال به سر می‌برد، اضافه کرد: سقوط رضاخان برای مردم همدان، نویدبخش حیات تازه ای بود. آنها با وجود همه تنگناهای مادی می‌توانستند آزادانه به فعالیت‌های معنوی خود بپردازند و دیگر کسی بر روح و روان آنها حکم فرمایی نمی‌کرد.
وی ادامه داد: مراسم مذهبی همچون عزاداری محرم و … که ممنوع شده بود، آزاد اعلام شد و قانون کشف حجاب که با زور سرنیزه اجرا می‌شد، اختیاری شد که در ادامه این روند، بسیاری از کسانی که از شهر همدان مهاجرت کرده بودند، بازگشتند.
مؤمن یادآور شد: مدارس علمیه همدان نیز حیات دوباره ای گرفتند.
وی با اشاره به اینکه نیروهای متفقین تا اواخر سال ۱۳۲۴ شمسی در همدان و منطقه حضور داشتند؛ اظهار کرد: آنها با توجه به موقعیت استراتژی ایران و سهولت کمک رسانی به شوروی از این طریق، کشور را اشغال کردند تا هم مانع نفوذ آلمان‌ها در ایران و منطقه خاورمیانه شوند و هم با کمک‌های فراوان به ماشین جنگی شوروی، نیروهای آلمانی را از پیشروی در شوروی و دستیابی به قفقاز باز دارند.