به گزارش خبرنگار مهر، انتخاب رشته تحصیلی برای دانش آموزانی که می‌خواهند بین دبیرستان و هنرستان یا بین تجربی و انسانی یکی را انتخاب کنند؛ همواره از موضوعات مهمی است که پیش از آغاز سال تحصیلی، دانش آموزان پایه نهم را حسابی به خود مشغول می‌کند.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم بر موضوع هدایت تحصیلی تاکید می‌کند به طوری که دانش آموزان باید طبق ساحت‌های شش گانه تربیتی همزمان با آموزش نظری مهارتی هم یاد بگیرند. از سوی دیگر در تمام مناطق کشور لازم است به همه رشته‌های تحصیلی با توجه به نیازهای منطقه به میزان مناسب توجه شود.
در این راستا نظام آموزشی موظف است همزمان با توجه به استعدادها و علاقه‌مندی دانش آموز، به توازن دانش آموز در هر یک از رشته‌های تحصیلی هم توجه کند و در هر شهر یا شهرستان با توجه به میزان نیاز آن، دانش آموز مورد نیاز را به رشته مربوطه هدایت کند.
در سال‌های اخیر موضوع هدایت تحصیلی و توازن رشته‌ای موضوعی چالش بر انگیز هم بوده است. جذابیت پزشکی و دندانپزشکی و عدم وجود بازار کار مناسب برای برخی از رشته‌های مهندسی موجب شده تا دانش آموزان از رشته تجربی بیشتر استقبال کنند.
با این حال استقبال دانش آموزان از رشته‌های فنی در چند سال اخیر بیشتر شده است و وزارت آموزش و پرورش هم تلاش می‌کند حداقل ۴۵ درصد دانش‌آموزان وارد رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش شوند.
هدف دوره اول متوسطه هویت یابی است
عباس سلطانیان مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری معاونت آموزش متوسطه آموزش و پرورش، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: ساختار دوره‌های تحصیلی مطابق سند تحول بنیادین در حالت کلی به دو دوره تحصیلی ابتدایی و متوسطه تفکیک می‌شود و هر کدام از این دوره‌ها خود به دو دوره سه ساله تقسیم می‌شوند. دوره اول ابتدایی که شامل پایه‌های اول، دوم و سوم بوده و دوره دوم ابتدایی که شامل پایه‌های چهارم، پنجم و ششم است.
وی با بیان اینکه هدف اصلی دوره اول متوسطه هویت یابی و آگاهی بخشی به دانش آموزان است، گفت: نظام آموزشی در نظر دارد در این دوره به دانش آموزان برای شناخت خود کمک کند. شناخت علایق و توانمندی‌ها باید در این دوره صورت گیرد تا دانش آموزان بتوانند مناسب‌ترین شاخه و رشته تحصیلی خود را در متوسطه دوم انتخاب کنند. در دوره دوم متوسطه هم دانش آموزان بین سه شاخه نظری، فنی و حرفه‌ای و کاردانش تقسیم می‌شوند. در پایه نهم در آخرین پایه دوره اول متوسطه دانش آموزان فرایند هدایت تحصیلی را باید پشت سر بگذارند.
مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری خاطر نشان کرد: نظام آموزشی مکلف بود تا پایان برنامه ششم توسعه، ۵۰ درصد از دانش آموزان را به سمت رشته‌های مهارتی جذب کند و این هدف‌گذاری در برنامه هفتم توسعه ۴۵ درصد می‌باشد. همچنین بر اساس قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش شاخه‌های نظری هم به گونه‌ای اداره شود که دانش آموزان رشته‌های نظری هم در طول دوران تحصیل با حداقل یک مهارت آشنا شوند.
لزوم توسعه متوازن هر چهار رشته تحصیلی در دوره دوم متوسطه
وی با اشاره به لزوم توسعه متوازن رشته‌های نظری گفت: دانش آموزانی که علاقمندی بالایی به مهارت آموزی دارند باید وارد هنرستان‌ها شوند و همزمان توسعه متوازنی بین ۴ رشته ریاضی فیزیک، علوم تجربی، ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف سلامی صورت گیرد.
سلطانیان گفت: ۱۲ هزار و ۱۵۱ دبیرستان در کشور فعال است که تنوع بسیار زیادی هم دارند. مدارس دولتی، غیر دولتی و استعدادهای درخشان، شاهد، نمونه دولتی …از انواع مدارس متوسطه نظری می‌باشند. همچنین بیش از ۸۵ هزار کلاس درس در شاخه نظری در خدمت دانش آموزان هستند و بیش از یک میلیون و هشتصد هزار دانش آموز در شاخه نظری تحصیل می‌کنند.
مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری افزود: این تعداد دانش آموز باید برای انتخاب رشته با توجه به آگاهی و شناختی که از علایق، توانمندی‌های خود پیدا می‌کنند باید با انواع حرف و مشاغل موجود در محیط پیرامون خود آشنا شوند و بر اساس نیاز کشور وارد رشته‌های تحصیلی شوند. اگر در آموزش و پرورش توازنی در انتخاب رشته وجود نداشته باشد، مشکل تورم آماری برخی رشته‌ها مانند علوم تجربی به کنکور و دانشگاه‌ها هم کشیده می‌شود. برای امسال به ویژه به صورت ویژه بررسی کردیم و انتخاب رشته را در استان‌ها رصد کردیم که انتخاب رشته در سال گذشته در استان‌ها چگونه بوده است. هر استان در کدام رشته‌ها می‌تواند توسعه پیدا کند و از طرفی هر استان با توجه به امکاناتی که دارد در چه رشته‌هایی باید محدودتر اقدام به پذیرش دانش آموز کند. بازار کار و اشتغال رشته‌ها در هر استان چگونه است. وضع اشتغال هر استان یکی از فاکتورهای بسیار مهم در تصمیم گیری‌ها در خصوص انتخاب رشته است.
سلطانیان در تشریح تعداد دانش آموزان حاضر در هر یک از رشته‌های تحصیلی گفت: در مجموع در دوره دوم متوسطه، در سه رشته نظری؛ رشته ریاضی ۱۵.۴۱ درصد از دانش‌آموزان را به خود اختصاص داد. در رشته تجربی ۳۷.۷۵ و در رشته انسانی ۰۴. ۴۶ و در رشته علوم و معارف اسلامی ۷۶.۰ از دانش آموزان تحصیل کردند.
افزایش علاقه مندان به رشته انسانی
وی با بیان اینکه در چند سال اخیر توانستیم روند رو به رشد تعداد دانش آموزانی را که رشته تجربی را برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کنند متوقف کرده و کاهش دهیم؛ گفت: در سال‌های قبل بیشترین تعداد شرکت کنندگان در کنکور سراسری از دانش آموزان رشته تجربی بودند اما تا چند سال آینده این تغییر خواهد یافت و به سمت رشته انسانی خواهد رفت.
مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه گفت: متأسفانه روند توسعه و توجه به رشته ریاضی از سال ۱۳۹۱ روندی کاهشی داشته است. علی رغم اینکه همه می‌دانند به رشته ریاضی به عنوان یکی از رشته‌های علوم پایه، باید توجه بیشتری داشته باشیم، اما این رشته در سال‌های اخیر روندی کاهشی داشته است. خوشبختانه در دو سال اخیر با برنامه‌ریزی‌هایی که داشتیم شاهد رشد تعداد دانش آموزان رشته ریاضی فیزیک بودیم و ورود دانش آموز به رشته ریاضی در حال افزایش است.
سلطانیان با اشاره به اینکه فقط در سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ نسبت به سال پیش از آن، تعداد دانش آموزان در رشته ریاضی ۱.۷۴ افزایش یافت. گفت: برای امسال با توجه به انعقاد تفاهم نامه و هدف‌گذاری شاخه‌ای و رشته‌ای که با استان‌ها داشتیم و با آموزش‌هایی که به آنان داده شد تلاش خواهیم کرد تا به لحاظ کمی و کیفی افزایش حدود دو درصدی را برای سال تحصیلی پیش رو در رشته ریاضی شاهد باشیم.
سلطانیان افزود: در رشته انسانی هم قطعاً به دنبال این هستیم که تعداد دانش آموزان متناسب با نیازهای کشور باشد. در بحث توازن و هدایت تحصیلی در قدم اول، ما به دنبال آن هستیم که تعداد دانش آموزان فنی و حرفه‌ای و کاردانش را افزایش دهیم و تعداد دانش آموزان رشته‌های نظری کاهش یابد. به طوری که حداقل ۴۵ درصد دانش آموزان در رشته‌های مهارتی تحصیل کنند در حالی که فعلاً ۳۹.۷۳ درصد در هنرستان‌ها مشغول به مهارت آموزی هستند. درصورت تأمین منابع لازم (فضا، تجهیزات، نیروی انسانی) می‌توانیم تا پایان برنامه هفتم به عدد ۴۵ درصد دست یابیم.
سلطانیان در پاسخ به این سوال که با چه راهبرد و اقداماتی اهداف خود را در توسعه متوازن و هدایت تحصیلی پیگیری و محقق خواهید کرد گفت: در ماده ۱ هدایت تحصیلی تعریفی که از هدایت تحصیلی شده این است که این فرایند ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش آموزان است برای اینکه دانش آموزان آگاهی لازم را پیدا کنند و با علایق، توانمندی‌ها و محدودیت‌های خود آشنا شوند و مشاغل موجود در جامعه را بشناسند. بر اساس این آگاهی که به دست آورده‌اند به صورت کاملاً انتخابی و آگاهانه مناسب‌ترین مسیر تحصیلی و شغلی را انتخاب کنند.
آشنایی با مشاغل و رشته‌های تحصیلی در دوره اول متوسطه
مدیرکل دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری خاطر نشان کرد: لذا کاری که ما امروز در آموزش و پرورش انجام می‌دهیم این است که در دوره اول متوسطه یعنی در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم، آموزش‌های لازم را برای شناخت ظرفیت و مشاغل موجود در جامعه و محیط منطقه دانش آموز به او می‌دهیم و او را ضمن هویت یابی، با آینده‌های شغلی و تحصیلی آشنا می‌کنیم. برنامه‌هایی توسط مشاور مدرسه تهیه می‌شود که پس از تأیید در شورای مدرسه اجرایی خواهد شد. یکی از این برنامه‌ها بازدید از مراکز صنعتی، مراکز علمی و مراکز پژوهشی است که دانش آموزان در قالب اردوهای علمی و پژوهشی از این مراکز بازدید می‌کنند. آشنایی با کارخانجات و صنایعی که در شهر محل سکونت شأن فعال هستند از همین موارد است. این بازدیدها یکی از برنامه‌های ما برای هدایت تحصیلی است. در هفته مشاغل هم نمایشگاه‌های مختلفی ایجاد شده و در آن‌ها تلاش می‌شود دانش آموزان با مهارت‌های منطقه محل سکونت خود آشنا شوند، دعوت از فارغ التحصیلان برتر و برگزیدگان ممتاز کنکور در سال‌های قبل نیز از دیگر برنامه‌های خلاقانه‌ای است که به انتخاب رشته بهتر دانش آموزان کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه تمام تلاش نظام آموزشی آگاهی بخشی در رابطه با حرف و مشاغل است؛ افزود: طبیعی است برنامه‌هایی که خلاقانه و ابتکاری هستند بیشتر مؤثر خواهند بود. ما در این مسیر به دنبال این هستیم که مانند بسیاری از کشورهای دنیا بخش کمتری از دانش آموزان وارد شاخه‌های نظری شوند و متناسب با نیازهای کشور مهارت بیاموزند.
تلاش برای رشد دو درصدی تعداد دانش آموزان رشته ریاضی
سلطانیان با اشاره به مشکلات کنکور برای دانش آموزان گفت: وضع کنکور نشان می‌دهد که بیش از یک میلیون و صد هزار دانش آموز متقاضی ورود به مؤسسات آموزشی عالی کشور هستند. بسیاری از این افراد پشت سد کنکور باقی می‌مانند که اگر مهارتی را آموزش ندیده باشند قطعاً در ادامه زندگی دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند وارد بازار کار شوند. بر اساس واقعیت‌های موجود و با هدف گذاری که سال گذشته داشتیم تعداد دانش آموزان در رشته ریاضی ۱.۷۴ درصد افزایش یافت. تمام تلاش خود را خواهیم کرد که برای سال آینده ۲ درصد تعداد دانش آموزانی که این عدد در پایان برنامه حداقل به ۲۲ درصد برسد.