خبرگزاری مهر، گروه استانها: قزوین به واسطه قرارگیری در مسیر کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب کشور همواره جایگاهی مهم در تاریخ این کشور داشته است. چه آن روزی که رضاخان از آقابابا در قزوین به سمت تهران حرکت کرد و چه آن روزی که رضاخان برای کودتا بر علیه قاجار شب را در قزوین به صبح رساند، قزوین همواره نقش مهمی در تاریخ این خاک و کشور داشته است.
اما این روزها مخصوصاً ۲۲ شهریور یادآور یک روز تلخ دیگر در تاریخ قزوین است. روزی که گراند هتل این شهر میزبان ضیافت اشغالگران روس و انگلیس بود.
ایران حلقه ارتباطی روس و انگلیس
«محمدحسن سلیمانی» پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ۸۲ سال پیش، سحرگاه بیست و دوم ژوئن سال ۱۹۴۱ مصادف با یکم تیرماه ۱۳۲۰ نیروی زمینی ارتش آلمان، حمله گسترده خود را به شوروی در طول جبهه‌ای که از دریای بالتیک تا دریای سیاه وسعت داشت، آغاز کرد.
وی افزود: آغاز این تهاجم، ایران را به صورت حلقه ارتباطی بین انگلستان و روسیه درآورد و دولت ایران که در موقعیت حساسی قرار گرفته بود، سعی کرد تا سیاست بی‌طرفی را که همزمان با آغاز جنگ دوم جهانی اتخاذ کرده بود، همچنان حفظ کند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران بیان کرد: یادداشت مشترک انگلستان و شوروی به ایران در خصوص اخراج اتباع آلمان از کشور که حالت اولتیماتوم نیمه رسمی داشت، با این هدف به دولت ایران تسلیم شده بود که با رد آن و یا عدم ارسال جواب از سوی ایران و در عدم نتیجه اخراج آلمانی‌ها از کشور، عذر موجهی برای متفقین فراهم آورد تا بتوانند ایران را اشغال نموده و طرح‌های خود را به مرحله اجرا درآورند.
آغاز تجاوز به خاک ایران
وی تاکید کرد: سرانجام در سپیده دم سوم شهریور ۱۳۲۰ نمایندگان سیاسی دولت‌های شوروی و انگلستان در تهران، به منزل علی منصور نخست‌وزیر وقت ایران رفتند و هر کدام با تسلیم یادداشتی به او، توسل دولت‌های خود را به نیروی نظامی بر علیه ایران اعلام کردند.
سلیمانی بیان کرد: در همان لحظاتی که نمایندگان سیاسی این کشورها در منزل نخست‌وزیر مشغول مذاکره بودند، نیروهای نظامی این دو کشور، تجاوز خود را به مرزهای ایران شروع کردند. نیروی هوایی شوروی به بمباران شهرهای بی دفاع ایران از جمله قزوین و… پرداخت و یگان‌های زمینی و موتوریزه آن کشور نیز از طریق جلفا به سمت تبریز سرازیر شدند. در خوزستان قوای انگلیس به بنادر شاهپور و خرمشهر حمله بردند و کشتی‌های جنگی ایران را غافلگیر نمودند. نیروی هوایی انگلیس، اهواز را بمباران کرده و ستون دیگری از نیروهای انگلیسی از قصر شیرین به سوی کرمانشاه به حرکت درآمدند.
ارتش تاب مقاومت ندارد
وی تصریح کرد: با تجاوز قوای انگلیس و شوروی از جنوب و شمال به کشور، به جز مقاومت پراکنده بی اثر چند روزه از ارتش رضا شاه که هزینه سنگین ایجاد آن را مردم متحمل شده بودند، چیزی دیده نشد و با در هم شکستن ستون فقرات این ارتش، کشور به اشغال ارتش شوروی و انگلیس درآمد و امرای ارشد ارتش از مهلکه گریختند و پس از سه روز، دولت ایران تصمیم خود مبنی بر ترک مقاومت را به اطلاع سفرای کشورهای اشغالگر رساند.
پژوهشگر تاریخ معاصر ایران عنوان کرد: روز هشتم شهریور سال ۱۳۲۰ دولت فروغی در تهران حکومت نظامی اعلام کرد و در روز ۲۵ شهریور، هنگامی‌که قوای روس و انگلیس وارد پایتخت شدند و تهران را اشغال کردند، رضاشاه بی درنگ تن به استعفا داد و عازم بندرعباس شد.
ضیافت دردناک در قزوین
وی اضافه کرد: در طول حدود چهار سال اشغال ایران توسط قوای متجاوز متفقین، فجایع بسیاری روی داد و آثار و پیامدهای فاجعه بار دوره اشغال ایران، تا سالیان طولانی بر زندگی مردم ایران سایه انداخت اما در این میان، شاید برای مردم قزوین دردناک‌ترین واقعه، ضیافت فرماندهان قوای اشغالگر انگلیسی و روسی در گراند هتل قزوین به بهانه اشغال سریع ایران بود.
سلیمانی تصریح کرد: بیست و دوم شهریورماه ۱۳۲۰ در پی الحاق نیروهای انگلیسی به نیروهای روسی در قزوین اشغال شده، فرماندهان نظامی اشغالگران از نیروهای خود را حومه این شهر سان دیدند و سپس در گراند هتل قزوین که در روزهای نخست تصرف شهر به مقر فرماندهی ژنرال واسیلی نوویکوف فرمانده نیروهای اشغالگر ارتش سرخ شوروی در ایران تبدیل شده بود، با برپایی ضیافت پیروزی! به میگساری پرداختند.
پایان یک دیکتاتور
وی گفت: در فیلم و عکسی که از این رویداد تلخ و دردناک باقی مانده، ژنرال اسلیم فرمانده نیروهای اشغالگر انگلیسی در ناحیه مرکزی ایران، ژنرال واسیلی نوویکوف فرمانده نیروهای اشغالگر ارتش سرخ شوروی در ایران و ژنرال آیزل وود دستیار ارشد عملیاتی اشغالگران انگلیسی و… حضور دارند و با خنده‌های مستانه خود، از رفتن دیکتاتوری خبر می‌دهند که تنها سه روز پس از این ضیافت، هنگامی که ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ تهران به اشغال نیروهای انگلیسی و روسی درآمد، به جای مقاومت، تن به استعفا داد و راهی تبعیدگاه خود شد.
به گزارش مهر، رضا شاه پهلوی در حالی ذلیلانه و تحقیر شده از کشور خارج شد که ۲۱ سال پیش از آن، در حالی که فرمانده نیروهای قزاق بود و پس از شکست در گیلان، در قزوین زمین گیر شده بود، ۱۰ بهمن ۱۲۹۹ در گراند هتل با ژنرال ادموند آیرونساید فرمانده نیروهای اشغالگر انگلیسی در ایران در جریان جنگ جهانی اول ملاقات کرد و در این ملاقات سِّری نطفه کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ بسته شد. کودتایی که پس از چهار سال، به براندازی حکومت قاجار و روی کار آمدن برنامه ریزی شده حکومت پهلوی توسط انگلیسی‌ها انجامید.
سرانجام دست نشانده انگلیسی‌ها در ایران، همان گونه که توسط آنان روی کار آمده بود، به دستور هم آنان از ایران رفت و سه سال بعد، چهارم مرداد ۱۳۲۳ در تبعیدگاه خود، شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی درگذشت.