خبرگزاری مهر - گروه بین الملل: بیست و سوم شهریورماه سال جاری هیئتی از انصارالله به همراه نمایندگانی از مسقط فرودگاه صنعا را به مقصد ریاض ترک کردند تا نخستین سفر فرستادگان رسمی انصارالله به عربستان را از شروع بحران یمن رقم بزنند.
محمد عبدالسلام رئیس هیئت مذاکره‌کننده انصارالله در یک بیانیه مطبوعاتی پیش از خروج از صنعا اعلام کرد که هدف از این سفر حل اختلافات از طریق مذاکرات مرتبط به پرونده‌های بشردوستانه و امور اقتصادی در جهت دستیابی به یک راه‌حل سیاسی جامع است.
انصارالله مطالبات واضحی داشته و پیش‌بینی می‌شود در مذاکراتی که در طول سفر جدید انجام می‌گیرد نیز دررابطه‌با پرداخت درآمدهای نفت و گاز، رفع محاصره بندر حدیده، بازگشایی فرودگاه صنعا، پرداخت حقوق کارکنان دولت انصارالله و نیز آزادسازی اسرا تبادل نظر صورت گیرد. پرونده‌هایی که در صورت توافق منجر به آتش‌بس و در غیر این صورت سبب به‌کارگیری راه‌حل نظامی توسط طرفین درگیر خواهد شد.
سفر هیئت نمایندگان انصارالله به ریاض در ادامه رویدادهای زنجیره‌واری است که از سال‌های ابتدایی بحران یمن آغاز و تاکنون تداوم داشته و هدف از آن جلوگیری از خسارات و تلفات بیشتر و در نهایت پایان بخشیدن به جنگ یمن است.
مروری بر توافقات پیشین
۱- چند ماه پس از آغاز جنگ یمن، سازمان ملل متحد در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۴، قطعنامه ۲۲۱۶ را به تصویب رساند. بر اساس این قطعنامه سازمان ملل از طرف‌های یمنی درگیر در جنگ خواسته بود تا به خشونت پیان دهند، همچنین از انصارالله خواسته شده بود از تمام مناطقی که در جریان درگیری‌های جدید تصرف کرده بود عقب‌نشینی کرده و اقداماتی که منحصراً در اختیار دولت قانونی یمن است را کنترل بگذارد. پیشنهاد صلحی که طبیعتاً به دلیل منطبق بر واقعیت نبودن راه به جایی نبرد.
۲- اوایل مهرماه سال ۱۳۹۸، انصارالله صدها اسیر یمنی و عربستانی را به‌صورت یک‌جانبه آزاد کرد تا فرایند تبادل اسرایی که از جانب نهادهای بین‌المللی برنامه‌ریزی‌شده و به‌آرامی در جریان بود را سرعت بخشد. یک ماه بعد انصارالله ابتکار صلحی ارائه داد که بر اساس آن متعهد می‌شد از مرزهای عربستان به عمق ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر عقب‌نشینی کند. در مقابل از عربستان خواسته بود تا حمایت از ارتش یمن را متوقف کرده و متعهد به تأمین هزینه‌های لازم برای بازسازی زیرساخت‌های ویران شده یمن در جنگ شود. باوجودآنکه ارائه این ابتکار قدم مهمی در پایه‌گذاری فرایند شکل‌گیری مذاکرات میان انصارالله و ریاض بود به آتش‌بس منجر نشد.
۳- در فروردین‌ماه سال ۱۴۰۰ و پس از آنکه عربستان از شکست انصارالله ناامید شد یک ابتکار صلح با مفاد جدید ارائه داد. بر اساس این ابتکار آتش‌بس کامل تحت کنترل سازمان ملل باید صورت می‌گرفت، فرودگاه صنعا در برخی جهات بازگشایی می‌شد، بخشی از محاصره بندر حدیده برداشته می‌شد، تأمین سوخت و کمک‌های بشردوستانه به شمال یمن ازسرگرفته می‌شد. این ابتکار نیز به‌تنهایی آتش‌بس را به دنبال نداشت؛ اما گام مهمی برای توافقات بعدی به‌حساب می‌آید.
۴- فروردین‌ماه سال ۱۴۰۱ با تلاش‌های عمان، سازمان ملل و نیز به‌واسطه تمایل ریاض و انصارالله به پایان جنگ، آتش‌بسی دوماهه در یمن برقرار شد. این آتش‌بس در خردادماه و نیز مردادماه تمدید شده و تا دهم مهرماه تداوم یافت. مجدداً با واسطه‌گری عمان در اواسط بهمن، آتش‌بس با همان شرایط قبلی برقرار گردید.
۵- در فروردین‌ماه سال جاری یکی از توافقات تبادل اسرا میان انصارالله و ریاض با موفقیت انجام پذیرفت و ۱۳ اسیر یمنی با یک اسیر عربستانی در فرودگاه صنعا مبادله شدند.
۶- در اواخر فروردین‌ماه سال جاری هیئتی متشکل از نمایندگان ریاض و مسقط به صنعا سفر کردند و طی مذاکراتی آتش‌بس میان طرفین تمدید شد.
۷- سفر هیئت انصارالله به ریاض نیز تازه‌ترین رویداد در جهت حل سیاسی بحران یمن به‌حساب می‌آید.
چشم‌انداز جنگ یمن؛ صلح یا تداوم بحران؟
هم‌زمانی عوامل مختلفی که همگی محرک برقراری صلح محسوب می‌شوند پایان بحران یمن را از هر زمانی محتمل‌تر کرده است. عربستان پس از تدوین سیاست‌های اخیر در اوپک و نیز توسعة آرامکو به دنبال تداوم صادرات نفت بوده و امنیت شرط لازم برای انتقال انرژی محسوب می‌شود؛ لذا ریاض به‌ویژه طی دو سال اخیر تمرکز ویژه‌ای بر حل پرونده‌های منطقه‌ای خود و بهبود روابط با همسایگان داشته است.
از طرفی، به نظر می‌رسد ولیعهد جوان سعودی قصد دارد بودجه‌های سنگینی را که در جریان حمایت از دولت مستعفی یمن هزینه می‌شود به توسعه زیرساخت‌های کشور عربستان اختصاص داده و از این طریق برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در رقابت با قطر و امارت باز نماند.
بحران یمن همچنین هزینه‌های اخلاقی بسیاری برای ریاض در برداشته؛ بحران انسانی در یمن از نظر گستردگی در جهان کم‌نظیر است، به‌تازگی ۹۸ نهاد بین‌المللی در بیانیه‌ای خواستار افزایش بودجه برای ادامه کمک به بیش از ۱۷ میلیون شهروند یمن شدند که از ناامنی غذایی رنج می‌برند. این مسئله به علاوة آلودگی شهرهای یمن با مین‌ها و مواد منفجره که تا سال‌ها تهدیدی جدی برای امنیت شهروندان به‌حساب می‌آید وضعیت یمن را به فاجعه‌ای تمام‌عیار تبدیل نموده است.
در چنین شرایطی انگشت اتهام بسیاری از دولت‌های غربی از جمله دولت آمریکا به ریاست، جوبایدن به سمت عربستان است و ریاض برای اصلاح چهره بین‌المللی خود مایل است بحران یمن را پایان بخشد. عادی‌سازی روابط عربستان با تهران نیز برقراری صلح در یمن را تسهیل خواهد کرد.
مسئلة مهم دیگری که باید موردتوجه قرار گیرد میانجی‌گری موفقی است که عمان به‌خوبی از عهده آن برآمده است. درحالی‌که جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا از سفر هیئت نمایندگان انصارالله به ریاض استقبال و ادعا کرده ایالات متحده مفتخر است که از تلاش‌ها برای برقراری صلح حمایت می‌کند، نمایندگان انصارالله معتقدند آمریکا و سازمان ملل هیچ نقشی در زمینه‌سازی برای مذاکرات صلح نداشته و این فرایند توسط عمان تسهیلگری شده است.
عمان علاوه بر تجربه و شهرتی که در زمینه میانجی‌گری منطقه‌ای دارد، به دلیل دارابودن مرز مشترک با یمن سعی در آن دارد تا از یک سو مانع انتقال بحران یمن به درون مرزهای خود شده و از سوی دیگر از تداوم بی‌ثباتی در یمن که منجر به فعالیت گروه‌های تروریستی و افراطی خواهد شد جلوگیری کند.
به هر روی به نظر می‌رسد قطعه‌های دومینوی صلح در یمن به‌خوبی چیده شده و باتوجه‌به گرایش به آتش‌بس از جانب دو طرف درگیر در بحران، برقراری آتش‌بس دائمی چندان بعید به نظر نمی‌رسد.
هدی یوسفی- کارشناس مسائل خاورمیانه