خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه- عصمت علی آبادی: امروز سالگرد شهادت یازدهمین اختر تابناک آسمان ولایت امام حسن عسکری علیه السلام است. طبق منابع اسلامی یکی از فعالیت‌های مهم حضرت عسکری (ع)، زمینه‌سازی ایشان برای آگاهی شیعیان از چگونگی دوران غیبت و نحوه رابطه با حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه) بود. در فضیلت و شناخت مهدی موعود (عج) احادیث فراوانی وجود دارد که از پیامبرخدا (ص) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) صادر شده است اما تأکید حضرت عسکری (س) بر این امر تأثیر بسزایی داشت. تدبیر امام حسن عسکری (ع) سبب شد شیعیان علاوه بر آن‌که با آثار و برکات ولی خدا در غیبت آشنا شوند، از معارف مهدویت نیز به بهترین شکل ممکن آگاهی یابند. تمثیل‌های امام عسکری (علیه‌السلام) در مورد مهدی موعود و توضیح ویژگی‌های بارز فرزند بزرگوار خود با استناد به آیات قرآن، حجت را برای همگان تمام کرد.
دوران امامت امام حسن عسکری علیه‌السلام روزگار حساسی بود. حاکمان مستبد عباسی به خوبی آگاهی داشتند که شیعه در انتظار امامی است که از آن با عنوان قائم و منجی یاد می‌شود، چراکه سال‌ها قبل امام صادق علیه‌السلام خطاب به گروهی که خدمت ایشان رفته بودند، چنین فرموده بود که بنی‌امیه و بنی عباس وقتی فهمیدند زوال قدرتشان به دست قائم آل محمد است، شمشیرشان را برای کشتن او به کار بستند. به علت فشارهای روز افزون عباسیان بر امامان معصوم و آزار و شکنجه آنان و نیز آماده نبودن جامعه برای پذیرش امامت امام مهدی (ع)، مشیّت الهی چنین تعلق گرفت که آخرین وصی پیامبر (ص) و ائمه (علیهم السلام)، حضرت مهدی موعود (ع) در غیبت فرو رود؛ تا وجود مقدسش از گزند حوادث زمان، مصون بماند، در فرصت مناسبی به میان مردم بیایند و مردم از وجود پرفروغ آن امام بهره‌مند شوند.
طبیعی است که مردم و جامعه باید آمادگی‌های لازم را پیدا می‌کردند تا موضوع غیبت امام را بپذیرند و دچار سردرگمی و انحراف در دین نشوند. از این رو، امام عسکری (ع)، با انجام اقداماتی حکیمانه، در مسیر زمینه سازی و آماده کردن مردم برای پذیرش امر مهم غیبت امام دوازدهم (حضرت مهدی (ع)) قدم‌های بسیار مؤثری برداشتند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیه السلام هر کدام به گونه‌ای به این امر خطیر پرداخته‌اند. تا جایی که ده‌ها حدیث از ناحیه پیامبر اعظم (ص) درباره قیام قائم آل محمد (ص) وارد شده است و از ائمه (ع) نیز اخبار بسیاری در این باب وارد شده است. اما نقش امام عسکری علیه السلام در زمینه سازی غیبت فرزندشان بی بدیل است. چون امر غیبت درباره ائمه (ع) دیگر پیشینه نداشته و مختص به حضرت حجت علیه السلام است و درک و فهم این مسئله برای همگان چندان سهل و آسان نیست.
بر همین اساس برای آشنایی بیشتر با اقدامات امام حسن عسکری و آماده سازی شیعیان برای عصر غیبت با حجت الاسلام نصوری معاون آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) به گفتگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن تقدیم می‌شود:
حجت الاسلام نصوری معاون آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص وضعیت دوران امام حسن عسکری (ع) گفت: می‌طلبد با یک رویکرد تاریخی به دوران امام حسن عسکری نگاه شود؛ بر این اساس وقتی به اقدامات خوبی که حضرت در آن دوران انجام دادند نگاه می‌کنیم به عمق وضعیت دوران سیاسی امام حسن عسکری پی می‌بریم.
وی افزود: در آن دوران حکومت خلفای عباسی از بغداد به سامرا منتقل شد تا بتوانند به نوعی امامان معصوم و شیعیان ایشان را مدیریت کنند از این رو امام را تا حدی تحت فشار قرار دادند تا جایی حضرت به دستور خلفای عباسی مجبور بود روزهای دوشنبه و پنجشنبه از منزل خارج و به دارالخلافه برود و اعلام حضور کند تا حکام بدانند که حضرت در سامرا است. امام یازدهم در طول عمر مبارکشان حتی یک بار هم از سامرا خارج نشدند و عملاً در تبعید و حبس بودند.
نصوری ادامه داد: از طرفی فتنه‌ها و آشوب‌ها در دوران امام حسن عسکری بسیار است و آشوب‌های زیادی در بغداد و سامرا و همچنین فتنه‌های خوارج و قیام‌های زیاد علویان اتفاق افتاد. همین‌ها باعث شد دولت عباسی امام را تحت نظر قرار دهد و اجازه ندهد شیعیان رشد و ترقی کنند.
معاون آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) بیان کرد: حتی از نظر اوضاع اجتماعی عباسیان انسان‌هایی بودند که به دنبال فضای عیاشی و جشن‌های غیر متعارف زیادی بودند اما در دوران متوکل مشی فکری حکام تغییر کرد در اینجا است که فضای تفکیک عقاید رخ می‌دهد همین فضا را وقتی در زمان عباسیان نگاه می‌کنیم شیعیان را می‌بینیم. شیعیان در این دوره از نظر فکری وضعیت مناسبی داشتند و برعکس حاکمان مخالف، شاگردان خوبی بخصوص از دوران امام صادق به بعد تربیت شدند و آنها در پی روشنگری و در برابر فرقه‌ها و انحرافات مانند صوفیه، واقفیه، گروه‌های غلات و غیره ایستادند و به مقابله پرداختند.
وی افزود: امام حسن عسکری وقتی این فضا را مشاهده کرد از یک طرف باید شیعیان را حفظ می‌کرد و از طرف دیگر باید به مراقبت از فرزند خویش می‌پرداخت همچنین از سویی باید اثبات می‌کرد که امام زمان فرزند خویش است. بر این اساس وقتی با یک نگاه اجتماعی و سیاسی به دوران امام حسن عسکری نگاه می‌شود می‌بینیم که مسؤولیت امام بسیار دشوار است و به این سادگی نیست که حضرت بتواند این مساله را در جامعه مدیریت کند.
نصوری با بیان اینکه امام حسن عسکری برای اینکه مردم را برای ورود به دوران غیبت آماده کنند ارتباط خودشان را با آنان کم کردند گفت: حضرت در ابتدای این امر ارتباط خودشان را به صورت مستقیم کم کردند و در این هنگام شیعیان را به وکلای خویش ارجاع می‌دادند. امام وکلای زیادی داشتند و هر وکیلی را که معرفی می‌کردند شیعیان را نیز به ایشان ارجاع می‌دادند. حتی در آن دوران حضرت برخی از کتب فقهی و روایی را تأیید می‌کرد؛ همه این اقدامات نشان از آماده سازی شیعه برای ورود به دوران جدیدی با عنوان عصر غیبت بود.
معاون آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) ادامه داد: امام حسن عسکری در دوران خویش از روش تقیه بهره می‌بردند؛ تقیه به معنای بیکاری نیست بلکه مراد پنهان کاری است و این یک نوع روش مبارزه محسوب می‌شد. امام از طریق این روش به شاگردان خویش آموزش می‌دادند که بتوانند از روش تقیه برای حفظ شیعه در دوران غیبت بهره ببرند و در عین حال معارف و مسائل اعتقادی را رشد دهند.
وی اضافه کرد: اقدام دیگری که حضرت برای آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت انجام دادند گسترش سازمان وکالت بود. سازمان وکالت از زمان امام صادق طراحی شد. در دوران امام حسن عسکری دامنه شیعیان گسترده شده بود به گونه که در آفریقا و مناطق گسترده‌ای از ایران و عراق و شامات شیعیان بودند از این رو نیاز به وکلایی بود که از جانب امام تعیین شده باشند تا به سوالات و پرسش‌های اعتقادی مردم پاسخ دهند.
نصوری ادامه داد: حضرت از طریق همین سازمان وکالت هم با دشمنان و مخالفان خویش به مناظره می‌پرداخت و هم موقوفات و نذوراتی که در اختیار داشتند را جهت دهی و مدیریت می‌کردند. امام برای انجام این اقدامات سازمان وکالت را بسیار گسترش دادند.
معاون آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری با این اقدامات توانستند در آن فضای خفقان مردم را برای ورود به عصر غیبت آماده کنند تا شیعیان در عصر غیبت از یک ثبات و آرامش خاصی بهره مند باشند و فرقه فرقه نشوند.