خبرگزاری مهر - گروه استانها- طبق آمارهای ارائه شده، ۵۴ کاروانسرای تاریخی کشورمان در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد که یکی از آنها کاروانسرای کوهپایه است.
این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند که درباره ویژگی آنها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که «هیچ‌یک از آنها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.
در واقع کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بوده‌اند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید.
در معماری و توسعه کاروانسراهای پیش از اسلام، عصر ساسانی را باید یکی از ادوار مهم دانست. در این دوره به علت اقتصاد وسیع و گسترده، ایجاد راه‌ها و همچنین امنیت کاروانیان، اهمیت داشته است و در نتیجه، کاروانسراهای بسیار در مسیر جاده‌ها و گذرهای اصلی بنا شد.
کاروانسرای کوهپایه واقع در جاده اصفهان نائین به گفته معمرین روستا در بنا، کتیبه‌ای بوده است حاکی از احداث بنا به سال ۹۹۹ هجری قمری است. این بنا از کاروانسراهایی است که به دستور شاه عباس اول صفوی احداث شده است، این کاروانسرا مدتی پاسگاه ژاندارمری بوده و بخش‌های مختلف آن تقریباً سالم باقی مانده است.
در نمای خارجی کاروانسرا، چهار برج بلند گوشه‌ها و سه برج میانه اضلاع آشکار است. بر بالای این برج‌ها و در سراسر لبه بام، کنگره‌هایی با محل‌های تیراندازی تعبیه شده است که نشان از طراح حفاظت و دفاع از بنا را مد نظر داشته است.
گفته می‌شود که کاروانسرای کوهپایه به بخش خصوصی واگذار شده و کاربری اقامتی دارد و همچنین کاروانسراهای گز و مهیار نیز در آستانه واگذاری به بخش خصوصی هستند.
اهمیت کاروانسراها به اندازه‌ای است که بسیاری از صاحبنظران احداث و ایجاد آنها در ایران را پیروزی بزرگ معماری ایران می‌دانند و بر این باورند در هیچ جای دنیا کاربرد و ویژگی‌های خاص معماری این بناها را نمی‌توان دید.
شهر کوهپایه از هزاران سال گذشته مورد توجه ایران باستان قرار داشته و به واسطه قرارگیری در مسیر جاده ابریشم یکی از مراکز تبادلات تجاری بوده به همین دلیل در دوران صفویان و در زمان شاه‌عباس اول کاروانسرای عباسی احداث شده است. ین کاروانسرا در استان اصفهان و در ۷۵ کیلومتری شرق اصفهان کیلومتر ۶۰ جاده نائین و در شهر کوهپایه مرکز شهرستان کوهپایه واقع شده است و دارای ۲۵ اتاق بوده که طراحی و معماری اتاق‌ها زندگی دوران ایران باستان را تداعی می‌کند. اتاق‌های شاه‌نشین کاروانسرای کوهپایه اصفهان در طبقه اول واقع است که در گذشته محل استراحت شاه عباس بوده است.
به لحاظ اینکه شهر کوهپایه از هزاران سال گذشته مورد توجه ایران باستان قرار داشته و به واسطه قرارگیری در مسیر جاده ابریشم یکی از مراکز تبادلات تجاری بوده است به همین دلیل در دوران صفویان و در زمان شاه‌عباس اول کاروانسرای عباسی احداث شده است.
کاروانسرای عباسی تحت مالکیت اداره اوقاف است و در سال ۱۳۸۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان مرمت و بازسازی شده و در اختیار سرمایه‌گذار بخش خصوصی قرار گرفته و تبدیل به هتل سنتی شد.
روزانه گردشگران خارجی و داخلی زیادی از این بنای ارزشمند دیدن می‌کنند. این بنا به شماره ۲۶۹۸ در فهرست ثبت ملی قرار گرفت و در سال ۱۴۰۰ مورد بازدید ارزیاب و کارشناس یونسکو جهت ثبت جهانی قرار گرفت و در تلاش هستیم به زودی در فهرست ثبت جهانی قرار گیرد.