خبرگزاری مهر، گروه استانها: معدن بوکسیت تاش نزدیک به یک دهه با پاک تراشی، چهره شاهوار این کانون آب ساز و حیات بخش را دگرگون کرد. شاهواری که امروز در پی معدن کاری‌های بی پروا، با تهدیدات جدی روبرو شده است مهمترین تهدید در شاهوار منابع آبی هستند چرا که شاهوار بزرگترین منبع تأمین آب دشت بسطام و شمال شرق استان سمنان است زیرا این کوه بلندترین قله شرق البرز محسوب می‌شود.
دیگر مخاطراتی که شاهوار را تهدید می‌کند تخریب پوشش گیاهی، خاک و فرسایش است و سومین تهدید نیز کوچانده شدن حیات وحش و نابودی حیات در شاهوار و رمیدن گله‌های کل و بز و خرس و… به مزارع مردم در پایین دست یعنی تاش و نگارمن و امیریه و… که سبب شده تا مردم و کنش گران محیط زیست نگرانی‌های بسیاری داشته باشند.
مخاطرات تخریب
دیگر مخاطره و نگرانی درباره شاهوار تغییر و تشدید گرادیان هوا است اختلاف دمای روز و شب که به بیابانی شدن منطقه‌ای کمک می‌کند که همین حالا هم دچار تنش آبی است و مردم همچنان پاسخ این پرسش را نگرفته‌اند که چطور می‌شود در شهری که ۲۰۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب دارد، این چنین با منابع آبی بازی می‌شود.
از جمله دیگر مخاطراتی که شاهرود و دشت بسطام را تهدید می‌کند، دامن زدن به فرونشست با کاهش منابع آبی است که این روزها به وضوح در حال تبدیل شدن به بحران است و شرایط آن را در منطقه بسطام و روستاهای آن می‌توان دید.
حالا یک بار دیگر نماینده شاهرود و میامی در مجلس و امامان جمعه پنج شهر شهرستان شاهرود درباره تخریب شاهوار واکنش نشان داده‌اند این بار هم در مکاتبه‌ای تأثیر گذار در ادامه نامه نگاری‌های خود به شورای تأمین استان سمنان و ابراز نگرانی‌هایی که دقیقاً همان نکات مردم شهرستان شاهرود و دشت بسطام محسوب می‌شود.
نگرانی مردم
در این نامه به شماره ۵۰۸۷ مورخ چهارم مهرماه ۱۴۰۲ که علی اصغر خانی نماینده شاهرود و میامی در مجلس، حجت الاسلام عباس امینی امام جمعه شاهرود، حجت الاسلام سید علی رضوی نسب امام جمعه بسطام، حجت الاسلام حامد اصلانی امام جمعه مجن، حجت الاسلام محمد احمدی امام جمعه بی ارجمند و حجت الاسلام مهدی خوش کلام امام جمعه کلاته خیج آن را امضا کرده‌اند، می‌خوانیم:
«ریاست محترم شورای تأمین استان سمنان احتراماً نظر به گزارشات عدیده مردمی و مطالبه‌گران محیط زیست همچنین گوناگونی و حجم بالای مکاتبات صورت گرفته در ساختار دولتی با گردش کار طولانی قبل از فعالیت معدن بوکسیت حین و سال‌های پس از تعطیلی در شرایط کنونی که خیل عظیمی از مردم موثران ائمه جمعه و جماعت به واسطه گمانه‌هایی مبنی بر بازگشایی و شروع به کار آن مکاتبات عدیده‌ای را به دفتر اینجانب و قوه قضائیه ارسال کردند که عمده دلایل آنان نگرانی از تأمین آب شرب و کشاورزی حفظ محیط زیست و عواقب ناشی از تخریب و عدم توجه به حیات وحش همچنین تبعات ناشی از حذف و نامتعادل سازی فضای رشد گونه‌های گیاهی رعایت قوانین و الزامات مربوط به ثبت ملی اثر طبیعی ارزشمند می‌باشد.
در این راستا به اطلاع می‌رساند طی بررسی به عمل آمده از مجموع مکاتبات مطالبات اعتراضات و تنش‌های اجتماعی تاکنون چند نکته حائز اهمیت که در صدر آن می‌بایست همگان به ویژه حاکمیت اعتنای شدید به آن داشته باشد پدیده خطرناک فرونشست و تبعات آن است که بحران آن را در سطح بین‌المللی چهار میلی‌متر اعلام و متأسفانه در کشور ما و در نقاطی به ۱۴۰ برابر رسیده است.
فرونشست زمین
اطلس فرونشست در شهرستان شاهرود و بخش بستان تعداد زیادی از روستاها را تهدید که متأسفانه در روستاهایی از جمله قلعه نو خرقان، قلعه محمد آقا، کلامو، قلعه آقا عبدالله و نمد مال ۱۴ تا ۱۵ سانتی‌متر در سال اندازه‌گیری شده است شدت نگرانی در بخش بسطام، صحرای جلالی که در پهنه خود قریب به ۲۰ جای عمیق شرب شهر شاهرود رویان و شش روستا را تأمین می‌نماید در این تهدید قرار گرفته است.
متأسفانه شکاف‌های ایجاد شده ناشی از افت شدید سطح آب سفره‌های زیرزمینی و پدیده غیر قابل برگشت تحکیم و تراکم شدن آبرفت‌های ریزدانه‌ای می‌باشد پر واضح است مهمترین دلیل کاهش آب شش رودخانه و تعداد قابل توجه قنوات تأمین آب شرب و کشاورزی دامنه شاهوار در طول سال‌های گذشته ناشی از مداخله انسانی در طبیعت یا تخریب محیط زیست به بهانه تأمین مواد اولیه یک واحد صنعتی خارج از استان صورت پذیرفته است که خسارات آن متوجه مهمترین ذخیره‌گاه تأمین آب مردم منطقه گردیده است.
به دلیل آشفتگی اقلیم باید انتظار این را داشت که تخریب ناشی از برداشت معدن بوکسیت و دپوی ۹۰ درصدی باطل حاصل از برداشت در محدوده تحت اثر احتمال بسیار زیاد سیلاب و خسارات سنگین به حیات مردم در بخش بستان و شهر شاهرود و بخش مرکزی فاجعه انسانی را به دنبال خواهد داشت.
تخریب‌ها زیاد است
جناب آقای استاندار علاوه بر خلاصه مطالب فوق اثرات تخریب بر بیشترین تمرکز حیات وحش و انواع گیاهان درجه یک با ارزش در منطقه از دیگر انی‌ها می‌باشد احداث جاده با طول ۲۰ کیلومتر و عرض ۱۲ تا ۲۰ متر در بکرترین منطقه مستعد پوشش گیاهی و فعالیت آتشباری آنچنان به حیات وحش آسیب رسانیده که باعث جابجایی حیوانات به بخش‌های پایین دست و آسیب جدی به مزارع کشاورزی همجوار با شاهوار گردیده که هزینه مادی و تنش‌های اجتماعی آن نیز غیر قابل جبران می‌باشد.
تکرار تأسف به خاطر برداشت‌های روباز و سطحی که بخش وسیعی از کوهستان را در بر گرفته این تصور را در مردم شهرستان به وجود آورد که احتمالاً رفتارهای عمدی در تخریب شاهوار به عنوان تنفس گاه مردم این دیار وجود داشته است و دیر زمان نخواهد بود که ساکنین این منطقه از دلایل اصلی تنش در ادامه بحران آب را ناشی از تصمیمات بی‌پایه و اثر زیاده خواهی مسئولان می‌دانند و متأسفانه منافع کوتاه را به عناصر اصلی حیات مردم منطقه برتر دانسته‌اند.
در پایان ذکر این نکته لازم است که شاهوار ثبت ملی شده است و این کوهستان پربازدید کننده از گردشگر در مطالبات ملی طبیعت دوستان هم قرار دارد لذا به منظور ساماندهی وضع موجود جبران و اصلاح بخشی از تخریب‌های صورت پذیرفته و پاسخگویی به نسل آینده شایسته است این مهم در دستور کار فعالیت جنابعالی قرار گرفته و اقدامات لازم را در سطح ملی و حوزه استانی برای تعطیلی و پایان دادن به فعالیت معدن بوکسیت معمول دارید موجب امتنان است به منظور پاسخگویی به مردم شاهرود از نتیجه اقدامات اطلاع رسانی لازم به عمل آید»
امید افزایی
این نخستین نامه نگاری برای تعیین تکلیف شاهوار در شاهرود نیست اما شاید یکی از مهمترین آنها باشد چرا که پنج امام جمعه و نماینده شاهرود و میامی به نمایندگی از تمام مردم این شهرستان آن را امضا کرده‌اند و این نشان می‌دهد که شاهوار نه یک دغدغه صرفاً محیط زیستی بلکه دغدغه و نگرانی آحاد مردم از کشاورز، روحانی، دانشجو، کسبه، کارگر تا مسئولان ارشد شهرستانی است زیرا حرف و سخن اصلی در شاهوار، مقوله مهم آب است.
اما اهمیت این دست نامه‌ها و پیگیری‌ها در چیست؟ یک کنشگر اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه پیگیری‌های مرتبط با شاهوار نشان می‌دهد که مسئولان دغدغه‌های مردم را بازگو می‌کنند و این یک نوع امید افزایی نسبت به رفع دغدغه‌های مردم و همچنین تحقق مطالبه گری خواهد بود.
علیرضا معصومی با بیان اینکه در نامه نماینده و ائمه جمعه شهرستان شاهرود نیز قید شده که آنقدر بی توجهی‌ها نسبت به منابع آبی و محیط زیست شهرستان شاهرود صورت گرفته که مردم شاید به این باور رسیده باشند که اراده‌ای برای بهبود شرایط وجود ندارد، ابراز کرد: لابی‌ها و اقداماتی که در گذشته صورت گرفت علیرغم تمام مطالبات مردم، متأسفانه باعث شد تا یک ناامیدی در شهرستان شاهرود ایجاد شود.
وی با بیان اینکه امروز شاهد هستیم که هم دولت و مشخصاً سازمان محیط زیست و هم نمایندگان مجلس و حتی دستگاه قضائی به موضوع شاهوار ورود خوبی دارند و این همان نکته‌ای است که امید را در دل مردم زنده می‌کند، افزود: نمی‌توان از یک سو شعار امید افزایی داد و از سوی دیگر بدون در نظر گرفتن مطالبات مردم درست خلاف جهت خواست و اراده عمومی تصمیم گرفت.
گوش زد کردن مطالبات
این کارشناس مسائل اجتماعی با بیان اینکه کمترین فایده نامه‌ها این است که یک اهمیت موضوع مورد مطالبه مردم به مسئولان استانی و ملی گوشزد می‌شود و در ثانی مردم نسبت به پیگیری‌ها امیدوار تر خواهند شد، ابراز کرد: در کنار تمام این موارد، موضوعاتی مانند منابع آبی، حیات وحش، ذخیره گاه زیستی و گیاهی و… نیز وجود دارد که کارشناسان این امر درباره آن بارها اظهار نظر کرده‌اند.
حسینی یک کارمند اسبق محیط زیست نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه نامه نگاری‌هایی در این سطح همواره در سیستم اداری مؤثر خواهند بود چرا که نمی‌توان نسبت به آن بی تفاوت بود، گفت: یکی از بهترین راهکارهایی که می‌توان یک مطالبه مردمی را تحقق بخشید، پیگیری است در نتیجه این نوع نامه نگاری‌ها می‌تواند در پیگیری موضوعات بسیار مؤثر باشد.
وی با بیان اینکه شاهوار به لحاظ تأمین آب شرب و کشاورزی مورد نیاز شهرستان شاهرود به خصوص منطقه بسطام حائز اهمیت است، ابراز کرد: یکی از مهمترین موضوعاتی که این نامه نگاری‌ها و پیگیری مسئولان صورت می‌دهد این است که شاهوار به مثابه مطالبه جدی و اصولی مردم محسوب می‌شود در حالی که برخی قصد دارند تا آن را در سطح دغدغه چند فرد محیط زیستی آن هم از روی شکم سیری و با دغدغه چهارپایان و خرس و نهایتاً چند درخت اورس جلوه دهند.
مطالبه مردمی
این صاحب نظر مسائل محیط زیستی بیان کرد: این موضوع از دیرباز بوده که هر کجا مطالبه محیط زیستی مطرح می‌شود جریان حاکم قصد دارد آن را دست خوش وهن سازد و آن را کم کند در نتیجه یک نگاهی به حوزه محیط زیست متأسفانه نهادینه شد که دوست داران طبیعت همگی جوان، بی تجربه، شکم سیر، مرفه بی درد و کسانی هستند که طبیعت را فقط برای کوهنوردی و تفریح می‌خواهند در صورتی که این تنها حربه‌ای برای خنثی کردن مطالبات مردم در حوزه‌های محیط زیستی بود.
حسینی بیان کرد: امضای نامه مطالبه شاهوار توسط نماینده مردم در مجلس و ائمه جمعه نشان می‌دهد که مطالبه گری مردم در حوزه شاهوار، مطالبه حیات، آب، فرسایش، منابع آب کشاورزی و شرب، خاک، محیط زیست، گونه‌های نادر جانوری و گیاهی و… و در یک کلام، مطالبه‌ای برای جمیع جهات است. و لذا بسیار اهمیت دارد.
هفته گذشته رئیس سازمان محیط زیست طی نامه‌ای مخالفت علنی خود را با ادامه معدن کاری در شاهوار اعلام کرد حالا باید دید که با این پیگیری‌ها و این اظهار نگرانی‌ها آیا دولتمردان با یک دهه مطالبه مردم شاهرود و استان سمنان همراه خواهند شد؟!