به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس مؤسسه ISC گفت: مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، به عنوان «قلب و مغز علم و فناوری کشور» وظیفه سنجش و پایش عملکرد علمی ایران و دیگر کشورهای اسلامی را بر پایه تحلیل‌های علم سنجی به عهده دارد، هر ساله آخرین یافته‌های علم سنجی برگرفته از منابع و مراجع معتبر مختلف را تحلیل و گزارش می‌کند، تا از این رهگذر ضمن آگاهی بخشی درباره عملکرد علمی کشور و آخرین تحولات آن، اطلاعات مفیدی را در اختیار مدیران و متولیان علم و فناوری کشور برای برنامه ریزی و سیاستگذاری در راستای تشویق و تقویت نقاط قوت و چاره‌اندیشی برای رفع کاستی‌ها و چالش‌ها فراهم کند.
فاضل زاده گفت: یکی از این گزارش‌ها، بر پایه آخرین یافته‌های پروژه مشترک الزویر و گروهی از پژوهشگران دانشگاه استنفورد که به «فهرست دانشگاه استنفورد» معروف شده است انجام می‌شود. این گروه در چند سال اخیر، با تحلیل داده‌های پایگاه اسکوپس بر اساس روش شناسی ویژه ای، اقدام به شناسایی و ارائه فهرستی از پژوهشگران پراستناد برتر جهان در یک پایگاه اطلاعاتی کرده اند.
وی افزود: روش شناسی ابداع شده، مبتنی بر مجموعه‌ای از سنجه های استنادی استاندارد شده برای ارزیابی تأثیر استنادی پژوهشگران در رشته‌ها و حوزه‌های علمی مختلف است. آنان با ترکیب این سنجه ها، شاخصی به نام «شاخص استنادی مرکب» را ابداع و در مقاله سال ۲۰۱۶ خود معرفی و محاسبه کرده اند. این شاخص مبتنی بر تعداد استنادات دریافتی، جایگاه (الگوی هم-نویسندگی) و شاخص هرش نویسندگان است.
وی گفت: خوشبختانه بمنظور قدردانی از پژوهشگران پر استناد یک و دو درصد فعال در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال گذشته با تدبیر دکتر زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، حمایت مالی جهت پرداخت پژوهانه تشویقی صورت گرفته است و در سال جاری نیز تداوم خواهد شد.
رئیس مؤسسه ISC گفت: تازه‌ترین بروزرسانی این پایگاه در مهرماه ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) منتشر شده است. این فهرست، عملکرد استنادی نویسندگان را به ازای بروندادهای پژوهشی منتشر شده آنان در بازه زمانی ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۲ در ۲۲ حوزه موضوعی اصلی و ۱۷۴ حوزه فرعی تحلیل کرده و بر این اساس، نویسندگانی را که در زمره پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر جهان قرار گرفته اند معرفی کرده است.
شایان یادآوری است این پایگاه در هر نسخه، دو فهرست از پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر جهان را منتشر می‌کند. تفاوت این دو فهرست در بازه زمانی استنادهای تحلیل شده است: در یکی از فهرست‌های اعلام شده، بازه زمانی استنادهای دریافتی یک ساله است و در فهرست دیگر، بازه زمانی استنادهای دریافتی از سال ۱۹۹۶ به بعد در نظر گرفته می‌شود.
در این گزارش فهرست پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر ایران بر اساس عملکرد استنادی یکساله آمده است.
روند حضور ایرانیان در فهرست پژوهشگران پراستناد برتر جهان و کشورهای اسلامی
فاضل زاده افزود: در فهرست منتشر شده بر اساس عملکرد استنادی یکساله در سال ۲۰۲۲، تعداد ۲۱۳۸ پژوهشگر با وابستگی سازمانی جمهوری اسلامی ایران در میان تعداد کل ۲۱۰.۱۹۸ پژوهشگر بین‌المللی حضور دارند.
نمودار شماره ۱، روند رشد فراوانی پژوهشگران ایرانی پراستناد دو درصد برتر جهان بر اساس عملکرد استنادی یکساله را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود، شمار پژوهشگران پراستناد ایرانی در این پایگاه روندی رو به رشد داشته است. شمار پژوهشگران در ایرانی در سال ۲۰۲۲ (۲۱۳۸) نسبت به سال ۲۰۲۲ (۱۹۴۱) ۱۵/۱۰ درصد افزایش داشته است.
نمودار ۱: فراوانی پژوهشگران ایرانی پراستناد دو درصد جهان بر اساس عملکرد استنادی یکساله
نمودار ۲ تعداد پژوهشگران دو درصد ۲۰ کشورهای اسلامی پیشرو را نشان می‌دهد. کشور جمهوری اسلامی ایران رتبه نخست را از به لحاظ تعداد پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر در میان کشورهای اسلامی به خود اختصاص داده است و کشورهای ترکیه و عربستان به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
نمودار ۲: فراوانی پژوهشگران پراستناد دو درصد کشورهای اسلامی بر اساس عملکرد استنادی یکساله
سهم نهادهای علم و فناوری کشور از پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر جهان
رئیس مؤسسه ISC بیان کرد: جدول یک وضعیت کلی پژوهشگران پراستناد ایرانی را به نمایش می‌گذارد. همانگونه که مشاهده می‌شود، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بیشترین سهم را از پژوهشگران پراستناد ایرانی (۶۸/۵۱ درصد) را به خود اختصاص داده است.
جدول ۱: توزیع فراوانی پژوهشگران پراستناد در وابستگی‌های سازمانی کلان
در جدول ۲، سهم هر دانشگاه از پژوهشگران پراستناد ایرانی در فهرست دو درصد برتر جهان بر اساس عملکرد استنادی یکساله در سال ۲۰۲۲ ارائه شده است. همانطور که ملاحظه می‌شود دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران به ترتیب دارای بیشترین تعداد پژوهشگر پراستناد دو درصد هستند.
حائز اهمیت است که آمار زیر بر اساس وابستگی اصلی سازمان اصلی بوده است، به این ترتیب که پژوهشگران مربوط به مراکز، مؤسسات، پژوهشکده‌ها و یا بیمارستان‌هایی که واحد مستقلی به شمار نمی آیند بلکه زیرمجموعه یک دانشگاه مادر هستند، زیر نام دانشگاه مربوطه شمارش شده است.
جدول ۲. سهم دانشگاه‌های کشور از پژوهشگران پراستناد دو درصد دنیا در بازه استناد دریافتی یکساله
پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر کشور به تفکیک حوزه موضوعی
فاضل زاده گفت: در جدول ۳ تعداد پژوهشگران پراستناد کشور در فهرست پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر جهان به تفکیک حوزه موضوعی بر اساس نتایج سال ۲۰۲۲ مشاهده می‌شود. همانطور که مشاهده می‌شود، چهار حوزه موضوعی پزشکی بالینی، مهندسی، شیمی و فناوری‌های راهبردی (هوش مصنوعی، نانو، فرایندهای ساخت پیشرفته و…) به ترتیب رتبه‌های یک تا چهار را در میان رشته‌های موضوعی به لحاظ فراوانی پژوهشگران پراستناد کسب کرده اند.
جدول ۳. فراوانی و سهم پژوهشگران پراستناد دو درصد کشور به تفکیک حوزه موضوعی