خبرگزاری مهر – گروه استانها – بهرام قربانپور: مناطق روستایی گیلان دارای اصالت و فرهنگ ناب و فراموش نشدنی است که هر کدام یک تاریخ، هویت و تمدن را به تصویر می‌کشد.
موقعیت‌های فرهنگی و تاریخی، اصالت، سنت، دست سازه‌ها، هنرهای دستی و ذوق‌های هنری برخاسته از دل روستاهای گیلان همانند پازلی خوش آب و رنگ با پیوست گیلانی متمدن، با اصالت و تاریخی را تشکیل می‌دهد.
قاسم آباد روستای ملی چادر شب بافی
در این گزارش بنا داریم شما را به یکی از این روستاهای خوش آب و هوا، تاریخی و متمدن ببریم که در آن لباس‌ها و نوع پوشش مردمان این سامان شهرت جهانی دارد، روستایی که قرار است صاحب نخستین موزه «نساجی» شمال کشور شود، آری نام این روستای پر رنگ و لعاب و با اصالت، «قاسم آباد» است.
قاسم آباد از روستاهای اصیل ایران، واقع در شرق گیلان و از توابع شهرستان رودسر است. «قاسم آباد» را با لباس و دامن محلی، صنایع دستی و طبیعت بکر آن می‌شناسند؛ روستایی که مناظر زیبا و دل فریبش چشم هر بیننده‌ای را به خود متحیر می‌کند.
قاسم آباد روستایی برای پیاده روی است. قدم زدن کنار رودخانه و جویبارهای متنوعی که از کنار شالیزارها و مزارع و باغات چای، پرتقال، کیوی و گذرهای جنگلی می‌گذرد، موقعیت ممتازی برای گردشگری روستایی فراهم کرده است. چشم اندازهای جنگل و دریا بر زیبایی‌های قاسم آباد افزوده است.
«قاسم آباد» به عنوان روستای ملی چادر شب بافی، دومین روستا پس از فشتکه خمام (با نشان ملی حصیر بافی) است که از گیلان به ثبت ملی رسیده است. نام قاسم آباد بواسطه لباس قاسم آبادی شهرتی جهانی دارد و پای ثابت جشنواره‌های بین المللی است.
«قاسم آباد» در کنار لباس‌های چین چین دار، رنگ به رنگ و گل دار؛ چای، برنج، پرتقال، نارنگی، نارنج، کیوی و… از صنایع دستی آن چادرشب از شهرت ویژه برخوردار است.
این روستا از توابع بخش چابکسر شهرستان رودسر بوده و در دهستان اوشیان واقع است و از دو بخش قاسم آباد علیا و قاسم آباد سفلی تشکیل شده است. بخش غربی قاسم‌آباد، موسوم به قاسم آباد علیا شامل محلاتی چون بندبن، جور محله، جیرمحله، کُرد محله، آغوزکله، روکو، ملکمیان، خانسر، توسکا محله و بیجارپس است و بخش شرقی آن، موسوم به قاسم‌آباد سفلی، شامل محلات چایخانسر، گالش محله، کلافه محله می‌باشد.
از مهمترین آثار باستانی قاسم آباد، قلعه «بندبن» است که از چشم انداز بسیار زیبا و منحصر به فردی برخوردار است.
نزدیکی قاسم آباد با دریا و همسایگی با جنگل، تأثیری مثبت در فرهنگ و ترکیبی از جذابیت‌های فرهنگی ایجاد کرده است که هر گردشگر و رهگذری را مجاب می‌کند تا چند صباحی را در این روستا سپری کند و از این جذابیت‌های طبیعی، فرهنگی و سنتی لذت ببرد.
چادری به وسعت تاریخ
از صنایع دستی مهم قاسم آباد می‌توان به چادر شب اشاره کرد، برای بافت این پارچه از دستگاه بافندگی که خود آن را می‌سازند استفاده می‌شود، در اصطلاح محلی به آن «دستگاه» می‌گویند.
چادرشب بافی، نوعی بافت پارچه محلی در طرح‌های شانه گل، قالی گل، گلیم گل، سرو گل، چهل چراغ، طرح پرند، بوته چرخ و طرح‌های دیگر است که از نخ‌های پنبه‌ای، پشم و ابریشمی بافته می‌شود، اکثر زنان هنگام شالی کاری چادرشب بر کمر خویش می‌بندند.
در روزگار جدید این نوع پارچه با کاربردهای جدید برای رو تختی و رومیزی، طراحی لباس‌های امروزی و … مورد استفاده قرار گرفته و در جهیزیه دختران قرار می‌گیرد. در سال ۱۳۹۶ این روستا نشان جغرافیایی چادرشب بافی را دریافت کرده است. این روستا که با لباس قاسم آبادی در طول قرن‌ها پر آوازه شده بود، با چادرشب بافی نیز به عنوان روستای ملی چادرشب بافی به ثبت رسید.
لباسی در قامت «قاسم آباد»
قاسم آباد را بیشتر با هنر و پوشش قاسم آبادی‌ها می‌شناسند. لباس و دامن قاسم آبادی که شهرت زیادی دارد، با دامن‌های چین چین و دور تا دور نوار دوزی شده رنگارنگ و بزرگ. هنوز هم خیاطان و زنان این روستا دامن‌های قاسم آبادی می‌دوزند و آن را به شهرهای دیگر می‌فرستند و حتی برای نمایشگاه‌های مختلف این لباس را آماده می‌کنند.
لباس قاسم آبادی که به دلیل تنوع رنگی زیاد و جذابیت بالا بسیار معروف است و نشانه‌هایی از این لباس در نقاط دیگر جلگه شرق گیلان نیز دیده می‌شود، از قدیمی ترین و اصیل‌ترین لباس‌های ایران و خاور است که در جشنواره‌های بین المللی مختلف مد و لباس، حائز جوایز ویژه شده است.
این لباس شامل یک روسری زیرین به نام (مندیل) است که به جای آن از کلاه نیز استفاده شده و با تعداد زیادی سکه در قسمت پیشانی تزئین می‌شود البته این کلاه مختص قاسم آباد نیست، جلیقه این لباس مانند جلیقه‌های دیگر بوده با فرق اینکه با سکه تزئین شده است.
پیراهن لباس قاسم آبادی تفاوت خاصی با پیراهن‌های نقاط مختلف گیلان دارد. دامن آن از پارچه ساده و یا گل دار که روی آن با فرم استانداردی نوار دوزی شده تشکیل می‌شود. البته این فرم نواردوزی در روستاهای مختلف متفاوت است و در واقع تکمیل دهنده لباس‌های مجلسی روستاهای همجوار قاسم آباد شده است.
در آخر روسری سفید توری نیز بر سر می‌کنند که به آن در زبان محلی «تور دسمال» می‌گویند. همچنین، مردان قاسم آبادی، با لباسی مرکب از پیراهن قرمز جگری و شلوار سیاه، در مسابقات کشتی گیله مردی شرکت می‌کنند. رقص قاسم آبادی که به همراه موسیقی ویژه این دیار شهرت فراوان یافته است، بخش عمده‌ای از شهرت ملی و بین المللی خود را مدیون چنین لباس فاخر و زیبایی است.
تنها موزه نساجی شمال کشور در قاسم آباد
«ولی جهانی» مدیر کل میراث فرهنگی گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: قاسم آباد از جمله روستاهای فاخر، با اصالت و تاریخی گیلان است که آوازه‌اش به آن سوی مرزها رسیده است.
وی با بیان اینکه روستاهای گیلان در بخش‌های مختلف دارای ویژگی خاص و منحصر هستند، افزود: «قاسم آباد» را بیشتر در نوع لباس محلی، چادر شب بافی، حصیربافی و همچنین برخی از جاذبه‌های تاریخی می‌شناسند.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان از بهره برداری فاز اول موزه نساجی شمال کشور در روستای جهانی قاسم آباد خبر داد و گفت: فاز اول موزه نساجی که تنها موزه نساجی شمال کشور است می‌تواند در شناخت صنعت نساجی گیلان نقش مهمی ایفا کند.
وی با اشاره به وجود حدود ۳۰ موزه در گیلان اضافه کرد: نیمی از موزه‌های گیلان طی دو سال اخیر به بهره‌برداری رسیده‌اند و در تلاش هستیم تعداد آن موزه‌ها را افزایش دهیم.
جهانی به نقش و اهمیت موزه‌ها در باز تعریف جذابیت‌های گردشگری و تاریخی گیلان اشاره کرد و افزود: احداث و یا احیا موزه‌ها می‌تواند در شناخت تاریخ، فرهنگ و تمدن و نیز معرفی جاذبه‌های گردشگری گیلان برای گردشگران، نقش مؤثری داشته باشد.
راه اندازی موزه خانه خلاقیت چادر شب
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان از راه اندازی موزه خانه خلاقیت چادر شب خبر داد و اضافه کرد: در خانه خلاقیت چادر شب روستای قاسم آباد محصولات چادر شب نشان داده می‌شود و هنرمندان صنایع دستی به صورت زنده به بافت چادرشب، پرداخته و محصولات خود را به فروش می‌رسانند.
جهانی با اشاره به اهمیت راه اندازی موزه نساجی در قاسم آباد بیان کرد: رشته‌های صنایع دستی و هنرهای سنتی در ۱۸ گروه هنرهایی مثل چادر شب، دارایی بافی، جاجیم بافی، قدک بافی و شال بافی از شاخه‌های نساجی سنتی محسوب می‌شوند.
وی با بیان اینکه «نساجی» ریسندگی یا بافندگی است، افزود: در این هنر برای تولید پارچه از دو مجموعه مجزا یعنی نخ و رشته‌ها (تار و پود) و یا با دستگاه‌های ۲ وردی یا ۴ وردی و یا ۸ وردی ساخته می‌شود و در این رشته از مواد اولیه مثل پشم و پنبه و نخ ابریشم و همچنین رنگرزی طبیعی استفاده می‌شود، که منجر به تولید پارچه که در زندگی مردم به صورت کاربردی برای دکوراسیون منزل و پوشاک و… کاربرد دارد.
نگهداری حدود ۲۰۰ قلم شیء و ادوات و آلات نساجی سنتی
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان از نگهداری حدود ۲۰۰ قلم شیء و ادوات و آلات نساجی سنتی در فاز نخست موزه نساجی خبر داد و اضافه کرد: این مجموعه به ابعاد ۲۰۰ متر مربع و زمینی به مساحت ۱۲۰۰ متر مربع در فاز نخست به بهره برداری رسید.
جهانی با اشاره به اهداف راه اندازی موزه نساجی در گیلان بیان کرد: حفظ و احیای رشته‌های منسوخ شده و در حال منسوخ مثل دارایی بافی، قدک بافی، ابریشم کشی سنتی، چادر شب بافی ابریشمی و جاجیم بافی از اهداف اصلی راه اندازی این موزه است.
وی با بیان اینکه راه اندازی موزه نساجی، «چادر شب بافی» قاسم آباد را به جهانی شدن نزدیک می‌کند، افزود: ایجاد این موزه کمکی به ایجاد اشتغال پایدار، رونق اقتصادی، ارز آوری و ایجاد زیر ساخت‌های عمرانی و جذب گردشگر داخلی و خارجی خواهد بود.
فعالیت ۱۰۰۰ هنرمند صنایع دستی در رودسر
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان با بیان اینکه شهرستان رودسر حدود ۱۰۰۰ هنرمند صنایع دستی و هنرهای سنتی دارد، گفت: حدود ۶۰۰ نفر از هنرمندان چادر شب باف هستند که بالغ بر ۸۰ درصد آنها در روستای قاسم آباد فعالیت می‌کنند.
جهانی از برپایی نمایشگاه محصولات صنایع دستی و هنرهای سنتی در جوار موزه نساجی خبر داد و اضافه کرد: بیش از ۴۰۰ میلیون تومان برای اجرای پروژه موزه نساجی در قاسم آباد هزینه شده که با افتتاح این موزه ۳ نفر به صورت مستقیم و ۱۵ نفر به صورت غیر مستقیم مشغول به کار می‌شوند و در آینده با افتتاح بازارچه صنایع دستی در حیا ت این اشتغال زایی بیشتر خواهد شد.
وی با اشاره به فعالیت ۲۷ هزار هنرمند در حوزه صنایع دستی و دست سازه‌های سنتی در گیلان افزود: طی شش ماه اول سال بیش از ۲۰ میلیارد تومان تسهیلات ارزان قیمت در اختیار هنرمندان گیلانی قرار گرفته است.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان با تقدیر از همراهی مسئولان استانی و محلی در راه اندازی موزه نساجی قاسم آباد بیان کرد: این موزه با مشارکت دهیاری پایین محله قاسم آباد علیا در داخل مدرسه متروکه که بعد از مرمت‌های لازم تبدیل به موزه نساجی سنتی شمال کشور شد.
جهانی با بیان اینکه بیش از نیمی از بانوان قاسم آبادی به شغل چادر بافی مشغول هستند، گفت: روستای جهانی قاسم آباد تنها روستا در کل کشور است که دارای ۲ موزه و یک موزه دیگر در دست اقدام دارد که به معرفی فرهنگ و تمدن، فرهنگ کشاورزی، میراث معنوی و … می‌پردازد.