خبرگزاری مهر، گروه استانها - حسین ترحمی*: مرمت و طراحی محله تاریخی تکیه سفید و چوب مسجد سمنان یکی از مهمترین موضوعاتی است که امروز در ساحت میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سمنان به آن تاکید می‌شود محله‌ای که روزگاری خیل عظیمی از انسان‌های سرشناس را در خود جای داده بود.
از قسمت‌های مهم محله اسفنجان سمنان محور تاریخی سراچه پاچنار تکیه سفید و چوب مسجد اشاره کرد. در این محور تاریخی شخصیت‌های برجسته کشور و استان سمنان زندگی می‌کردند. دکتر معتمد الاطبا به عنوان یکی از پزشکان معروف سمنان که از دارالفنون فارغ تحصیل شده بود و خاندان معتمدی هاشمی از نسل ایشان هستند که در سراچه تاریخی زندگی می‌کردند.
شهید حسن شاطری (حسام خوشنویس) که از شهدای بین‌المللی ایران هستند که مسئول بازسازی ایران در لبنان در جنگ سی و سه روزه بود. مرحوم صدر العلما که مدیر مدرسه مسعودیه تاریخی و مدرس حوزه صادقیه سمنان بود و در مسجد جامع سلطانی یا امام خمینی (ره) فعلی نماز می‌خواند همگی از ساکنان این برزن بودند.
پیمان یغمایی شاعر تاریخی شهر سمنان، نقیب شریعت پناهی شاعر تاریخی این شهر، شهیدان نیکو، نوروزی، اصلاحی و.. که از سرآمدان شهر سمنان هستند و حسن آقای معتمدی که از بزرگان این شهر بود همگی روزگاری در این نواحی می‌زیستند.
معماری منحصر به فرد
قلعه تاریخی پاچنار، آب انبار پاچنار خانه‌های خشتی زیبا اطراف این قلعه، تکیه سفید و آب انبار زیبای آن، بوم گردی خانه کاشیان باغ‌های زیبا و خانه‌های اعیانی اوایل قاجاری در دروازه چوب مسجد و برج افشاری تاریخی شهر سمنان در این محور قرار دارد. ضمن اینکه آب تاریخی سحر از سیستم تقسیم سنتی هزار ساله سمنان کماکان از جوی‌های این محور از کنار قلعه پاچنار عبور می‌کند.
از دیرباز، آب سحر که از استخر ناسار تأمین می‌گردید آدابی واقف برای آن در نظر گرفته بود نماز برپا می‌شد این آب از استخر ناسار سمنان به راستا بازار و بازار سمنان می‌رفت از آنجا به پاچنار و چوب مسجد می‌گذشت و آب انبار، حمام و دیگر ذخیره گاه‌ها را مملو از آب می‌کرد و جوی آب پاچنار کماکان جاری است.
حتی مطب تاریخی دکتر معتمد، خانه تاریخی دکتر رکن الدین معتمدی، فضل الله معتمدی خانه تاریخی پیمان یغمایی، خانه تاریخی شهید برادران نیکو، خانه تاریخی شهید اصلاحی، نقیب شریعت پناهی در این محور تاریخی واقع شده است.
انجمن مشروطه
جالب اینجاست که در پاچنار محل تشکیل انجمن مشروطه سمنان بود که آقای میرزا ابوطالب شریعت پناهی، صدیق الممالک، حاجی ناظم التجار، دکتر معتمد و… در این محل برگزار می‌شد پاچنار سابق چنارهای داشت که مردم معتقد بودند امام رضا (ع) از این محله عبور کرده و این چنارها تو خالی شده بود و مردم شمع برای گرفتن حاجت روشن می‌کردند.
متأسفانه به دلیل عدم توجه میراث فرهنگی به آثار تاریخی و کیفیت کم خدمات شهری بنا به بوم این محور تاریخی نارضایتی بین مردم وجود دارد. جداره سازی ها که می‌بایست توسط راه شهرسازی و شهرداری و میراث تأمین می‌گردید صورت نگرفته است.
به دلیل عدم استفاده مشاور مرمتگر صاحب تخصص در طراحی و آینده نگری این محل تاریخی شهرداری در این محله‌ها دخل و تصرف کالبدی کرده است و تخریب چندین آب انبار تاریخی و خانه‌های فاخر باید یک مشاور واجد شرایط برای مرمت و بهسازی این محله استفاده گردد.
بازدید پژوهشگران
طی بازدید توسط پژوهشگران فرهنگی کشور مانند استاد محمدعلی مخلصی، مهندس سمیه مراقی به اهمیت فرهنگی این محله تاریخی اشاره شد. آموزش اشتغال محلی و جامعه محلی، در آن محله تاریخی ضروری است دفاتر توسعه محلی و مشاوره‌ای در آن محله مستقر گردد. چند اداره فرهنگی شهری در این محور مستقر شود تا رفت و آمد ها صورت گیرد و رونق گیرد و نیازی به پارکینگ نیست چون نزدیک خیابان اصلی است.
از استانداری سمنان تقاضا می‌شود با توجه به برگزاری کنگره سه هزار شهید و با توجه به اینکه شهدای سر آمد کشور و استان مانند شهید شاطری، خالصی و تیم فوتبال آزادی از این محله هستند بودجه جداره سازی این محور هر چه سریع‌تر تأمین گردد. شهید خالصی در عملیات مرصاد نقش مهمی داشت تیم فوتبال آزادی که اکثر آنها شهید شدند یک تیم فوتبال سر آمد استانی از شهدای بنام سمنان بود.
خانه برادران شهید نیکو به عنوان خانه موزه تیم آزادی تملک و با همکاری بنیاد و سایر مراکز برج افشاری شهر و آثار تاریخی محله هر چه سریع ثبت شود جالب اینجاست که رستوران معروف بادگیر شهر سمنان چند قدمی این محله فرهنگی قرار دارد اما به دلیل عدم تابلو و معرفی درست این محور هیچ گردشگری به این محله سر نمی‌زند.
در حالی که قلعه مسکونی چند طبقه این قلعه و چندین شخصیت تاریخی ایران و آثار تاریخی مهم سمنان در این محله است. خلاصه هر چه سریع‌تر بودجه جداره سازی این محله تأمین گردد و محور تاریخی فرهنگی با استفاده از ظرفیت مشاوران مرمت بنا و اساتید ایجاد گرد تابلو گذاری میراثی فرهنگی گرد.
همچنین نیاز است که وام مرمتی که در وزارتخانه میراث و راه شهرسازی جدیداً تصویب و مصوب برای مرمت ساکنین بناهای تاریخی است پیگیری و پرداخت شود. با حفظ هویت محله‌های تاریخی و فرهنگی بتوانیم فرهنگ و هویت اسلامی نگهداری شود و در مقابل فرهنگ غرب، جوانان به فرهنگ بومی تشویق شوند که این از اهداف مهم انقلاب اسلامی ایران است.
*کنشگر حوزه میراث فرهنگی سمنان