پیشرفت‌های بدیع فناورانه، طی سال‌های اخیر صنایع گوناگون را متحول ساخته و به شدت تحت تأثیر قرار داده است. به عبارت دیگر توسعه فناوری‌های نوظهور منجر به تحولات قابل‌توجهی در موقعیت و شرایط نیروی کار و همچنین مهارت‌های موردنیاز برای پیشرفت در بازار کار امروزی شده است. تحلیل متخصصان حاکی از آن است که فرایند اتوماسیون و دیجیتالی‌سازی صنایع، نقش‌های شغلی سنتی را تغییر داده و چالش‌ها و فرصت‌هایی را به‌صورت توأمان برای نیروی کار ایجاد کرده است که می‌توان با آگاهی از چالش‌ها و برنامه‌ریزی صحیح جهت استفاده از فرصت‌ها با موفقیت از این گذرگاه تاریخی عبور کرد. در این نوشتار کوتاه، برخی از ابعاد تأثیر تغییرات فناورانه بر نیروی انسانی و مهارت‌های موردنیاز برای موفقیت در چشم‌انداز شغلی در حال تحول امروز جهان را بررسی خواهیم کرد.
تغییرات فناورانه و اتوماسیون
یکی از مهم‌ترین تأثیرات تحولات فناورانه، ظهور اتوماسیون است. اتوماسیون شامل استفاده از فناوری و ماشین‌ها برای انجام وظایفی است که پیش‌تر انسان‌ها انجام می‌دادند. اتوماسیون چندین بار در تاریخ بشر موجب تحولات گوناگونی شده. اختراع ماشین بخار در انقلاب صنعتی و جایگزین‌شدن ماشین‌های چهارچرخ بجای کالسکه‌های قدیمی و ایجاد کارخانه‌ها و رشد صنایع باعث تحولات گوناگونی شده و در عصر حاضر فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و رباتیک و خودروهای خودکار بار دیگر جهان و مشاغل را دستخوش تحولات گوناگونی خواهند کرد. سازگاری با این تغییرات نیازمند شناخت فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات است. اتوماسیون در عصر حاضر منجر به کاهش تقاضا برای برخی مشاغل دستی و روتین شده است، زیرا ماشین‌ها می‌توانند آنها را با کارایی و دقت بیشتری انجام دهند. در نتیجه نیاز به نیروی انسانی در این حوزه‌ها کاهش‌یافته و منجر به جابه‌جایی شغلی برای برخی از کارگران شده است.
تأثیر تحولات فناورانه بر نیروی انسانی
ظهور و توسعه اتوماسیون منجر به کاهش نیاز به بسیاری از کارهای دستی در صنایع مختلف شده است. مشاغلی که شامل وظایف معمولی می‌شوند، مانند کار در خط مونتاژ یا ورود داده‌ها، به طور فزاینده‌ای خودکار شده‌اند و به همین دلیل نیاز به نیروی کار در این حوزه‌ها کم شده است و این کاهش تقاضا ادامه‌دار خواهد بود. این امر منجر به ازدست‌دادن شغل برای افرادی شده است که قبلاً در این مشاغل مشغول به کار بودند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که تغییرات فناورانه در حین اینکه حیات بعضی از مشاغل را با خطر مواجه کرده، فرصت‌های شغلی جدیدی را نیز در زمینه‌های نوظهور ایجاد کرده است که با شناخت این فرصت‌ها می‌توان آسیب‌های ناشی از پیشرفت‌های فناورانه را به حداقل رساند.
تأثیر تحولات فناورانه بر مهارت‌های شغلی
علاوه بر ایجاد تغییر در میزان نیاز و نقش نیروی انسانی در نتیجه ظهور اتوماسیون، این تحول فناورانه همچنین تأثیر قابل‌توجهی بر مهارت‌های موردنیاز در نیروی کار داشته است. از آنجایی که ماشین‌ها وظایف معمول را بر عهده می‌گیرند، تقاضای فزاینده‌ای برای نیروی کار با مهارت‌های فنی پیشرفته که توانایی سازگاری با تغییرات را داشته باشند، ایجاد شده است. مشاغلی که نیاز به تفکر انتقادی، حل مسئله، خلاقیت و تصمیم‌گیری‌های پیچیده دارند، به طور فزاینده‌ای ارزشمند می‌شوند. علاوه بر این، در چنین شرایطی برای مهارت‌هایی مانند تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، برنامه‌نویسی، سواد دیجیتال و امنیت سایبری تقاضای زیادی در بازار کار ایجاد می‌شود.
افزایش بهره‌وری و کارایی
یکی از تأثیرات مثبت تغییرات تکنولوژیکی بر نیروی انسانی افزایش کارایی و بهره‌وری در صنایع مختلف است. ادغام اتوماسیون در کسب‌وکارها، آنها را قادر می‌سازد که کارها را با سرعت بیشتر و خطاهای کمتری انجام دهند و همین امر در نهایت منجر به بهبود خروجی و کاهش هزینه‌های فعالیت اقتصادی می‌شود. این افزایش کارایی و بهره‌وری می‌تواند زمان محدود نیروی انسانی را آزاد کند تا بر روی وظایف پیچیده‌تر و باارزش افزوده بالاتر تمرکز کند و در نهایت منجر به ظهور و رشد نوآوری صنایع گوناگون خواهد شد.
جابه‌جایی شغل و مهارت مجدد
با وجود این که تغییر و تحولات فناورانه منجر به دگرگونی مشاغل در مناطق مختلف شده است، نیاز به آموزش مجدد مهارت‌های نوین و ارتقای مصادیق مهارت‌های فناورانه از جمله سواد دیجیتال و تعامل با هوش مصنوعی را نیز در نیروهای کار ایجاد کرده است. برای کارمندانی که تحت‌تأثیر تأثیر اتوماسیون، شغل خود را از دست داده‌اند، برنامه‌های آموزشی می‌تواند در راستای کسب مهارت‌های جدید مفید واقع شده و اقبال فضای کسب‌وکار را به آنها بازگرداند. با این اوصاف، دولت‌ها، مؤسسات آموزشی و کسب‌وکارها نقش مهمی در ارائه فرصت‌هایی برای کسب مهارت‌های مطابق نیاز بازار کار و حمایت از افراد در راستای انتقال به نقش‌های شغلی جدید و متناسب با شرایط تازه دارند.
فرصت‌های شغلی جدید و الزامات مهارتی
تغییرات بذیع ناشی از رشد فناوری همچنین فرصت‌های شغلی جدیدی را در زمینه‌های نوظهور ایجاد کرده است. صنایعی مانند هوش مصنوعی، رباتیک، علم داده و انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز روزافزونی به نیروهای متخصص در حوزه‌های مذکور به وجود آورده‌اند. در چنین شرایطی، کارکنانی که دارای مهارت‌های فنی لازم و سازگار با تغییرات هستند، می‌توانند از این فرصت‌ها استفاده کنند. علاوه بر این، مهارت‌های نرم؛ مانند ارتباطات، همکاری و سازگاری به طور فزاینده‌ای در نیروی کار منطبق با وضعیت جدید، حائز اهمیت هستند.
اهمیت سازگاری یادگیری مادام‌العمر
مهارت‌افزایی و دانش‌افزایی در جهان مدرن مختص به مدارس و دانشگاه‌ها نیست و افرادی که مدام در حال به‌روز کردن توانایی‌هایشان هستند قابلیت پیشرفت در این سیستم را دارند و برعکس افرادی که پویایی و پشتکار لازم را برای به روز شدن ندارند و سازمان‌ها و دولت‌هایی که برای مهارت‌افزایی افراد اهمیتی قائل نیستند از قافله این پیشرفت‌ها جا می‌مانند. به‌عبارت‌دیگر در جهانی که علم و تکنولوژی با سرعت سرسام‌آوری نسبت به گذشته در حال پیشروی به عرصه‌های گوناگون زیست انسان است، همراه شدن با این روند نیازمند بالا رفتن میزان سازگاری و انعطاف است. یادگیری مستمر و مهارت‌افزایی برای ماندن در این حلقه و یافتن جایگاهی مناسب در بازار کار امری اجتناب‌ناپذیر و ضروری است.
تحولات حوزه نیروی کار؛ بحرانی جهان‌شمول
مسئله تحولات نوآورانه، مختص به یک جامعه یا کشور خاص نیست و هر نقطه از جهان که در حال طی کردن مراتبی از دیجیتالی‌سازی است، تا حدودی با این معضل مواجه است. از همین روی، کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. افزایش به کارگیری فناوری‌های نوظهور در کسب و کارهای موجود و تأسیس روزافزون استارت اپ‌ها و کسب و کارهای مبتنی بر اقتصاد دیجیتال در ایران، مسئله تربیت متخصص و مهارت افزایی نیروی کار در راستای انطباق با تحولات فناورانه را برجسته ساخته است؛ امری که مستلزم تدوین سیاست‌های مناسب از سوی متولیان حوزه آموزش و اشتغال کشور است.