خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - آذر مهدوان: تحولات اخیر غزه، سیاست واقعی بسیاری از کشورهای تأثیرگذار را مشخص کرده است؛ حمایت آشکار غرب از بمباران این منطقه توسط رژیم صهیونیستی و نبود اقدامی مؤثر از سوی برخی کشورهای عربی از جمله مسائلی است که نیاز به واکاوی بیشتری دارد.
در این میان سیاست ترکیه در مسئله فلسطین و رژیم صهیونیستی قابل تأمل است. بعد از جنگ غزه شاهد واکنش‌های تند مقامات آنکارا به خصوص شخص رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بوده ایم. تا جایی که اردوغان رژیم صهیونیستی را «گروه تروریستی» خطاب کرد. اما تمامی این واکنش‌ها صرفاً زبانی هستند و در عمل –تا به امروز- شاهد هیچ اقدامی نبوده ایم. برای نمونه انتقال نفت آذربایجان به سرزمین‌های اشغالی همچنان از بندر جیحون ترکیه ادامه دارد، از طرفی خلبانان رژیم صهیونیستی در حال آموزش در قونیه هستند. همچنین انتقال کشتی‌های تجاری از ترکیه به سرزمین‌های اشغالی نیز همچنان ادامه دارد تا جایی که روزانه ۷ کشتی تجاری از ترکیه راهی سرزمین‌های اشغالی می‌شوند.
اما سوال مهم این است که علی رغم رفتار و گفتار سیاسی متناقض دولت آنکارا، نگاه جامعه ترکیه نسبت به مسئله فلسطین چگونه است. آیا قشر ورزشی، هنری و جامعه مردمی ترکیه هم نگاه شأن نسب به مساله فلسطین همانند سیاست یک بام ودو هوای دولت آنکارا است؟
باید گفت که از روزهای آغازین جنگ در غزه، کشور ترکیه یکی از مراکز تجمعات و اعتراضات مردمی بوده است. در بسیاری از شهرهای مختلف ترکیه بعد از انتشار فراخوان‌های مختلف، مردم به طور خود جوش به خیابان‌ها آمده و واکنش خود را نسبت به ادامه جنگ غزه نشان دادند. در این میان بارها شاهد یورش مردم آدانا به خصوص بعد از حمله به بیمارستان المعمدانی به سمت پایگاه هوایی «اینجرلیک» و درخواست برای تعطیلی آن بودیم. (پایگاه هوایی اینجرلیک توسط آمریکا به عنوان عضوی از ناتو در سال ۱۹۵۲ تاسیس شد.)
همچنین به پیشنهاد رجب طیب اردوغان در استانبول میتینگ بزرگ حمایت از فلسطین برگزار شد که گفته می‌شود یک میلیون و پانصد هزار نفر در این میتینگ شرکت کردند. هر چند برخی از سیاستمداران دیگر احزاب و رسانه‌های اپوزیسیون این میتینگ ر ا صرفاً نمایشی خوانده و آن را با رفتار آنکارا در مقابل تل اویو در تضاد می‌دانند اما ازدحام جمعیت نشان می‌دهد که اکثریت جامعه ترکیه حامی آرمان‌های فلسطین است.
ضمن اینکه بارها شاهد حضور مردم و اعضای انجمن‌های مختلف بشر دوستانه ترکیه در مقابل سفارت رژیم صهیونیستی و کنسولگری آن بوده ایم. همچنین حضور معترضان در مقابل بندر اسکندرون و اعتراض به ارسال کشتی‌های تجاری به سرزمین‌های اشغالی جز رویدادهای مهم در ترکیه بعد از تحولات طوفان الاقصی بوده است.
درحالی که در شبکه‌های اجتماعی نیز شاهد حمایت کاربران ترک از فلسطین و عملیات طوفان الاقصی و انتقادهای شأن به روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی هستیم. حتی برخی از شهروندان ترک در حمایت از عملیات طوفان الاقصی راهپیمایی نیز کردند.
اما در این میان به غیر از شهروندان معمولی که در شبکه‌های اجتماعی نیز فعالیت می‌کنند سلبریتی های ترکیه نیز در مقابل این تحولات سکوت نکردند؛ جامعه ورزشی و هنری ترکیه جزو مهم‌ترین کاربران شبکه‌های اجتماعی در این کشور محسوب می‌شوند که معتقدند در مقابل هر تحول سیاسی و اجتماعی حق اظهار نظر، نه به عنوان سلبریتی بلکه به عنوان عضوی از جامعه ترکیه دارند. در همه جای دنیا هنرمندان و ورزشکاران تاثیرگذارترین قشر کشور محسوب می‌شوند که مردم، این افراد را همانند الگوی خود می‌دانند. ترکیه نیز از این امر مستثنی نیست. جامعه هنری و ورزشی ترکیه عموماً هنگام رویدادهای داخلی و بین المللی از طریق بسترهایی مانند اینستاگرام و ایکس (توئیتر) واکنش خود را نشان می‌دهند. در تحولات غزه نیز شاهد واکنش بسیاری از ورزشکاران و هنرمندان ترک بوده ایم.
برای نمونه «مسوت اوزیل» فوتبالیست ترکیه‌ای که قبلاً عضو تیم ملی آلمان بوده و بعد از بازی‌های جام جهانی ۲۰۱۸ به دلیل عکسی که با اردوغان گرفته بود ناچار به انصراف از تیم آلمان شد در حساب ایکس خود این چنین می‌نویسد:
"آیا منطقی در این دنیا وجود دارد که هر ساعت از روز بر روی افراد بیگناه، به ویژه کودکان کوچک بمب ریخته و آنها را بکشیم؟ مطلقاً نه!!! این یک کابوس کامل است - انسانیت کجاست، مردم؟ "
«کریم آک ترک اوغلو» بازیکن گالاتاسرای در استوری اینستاگرامش در واکنش به حملات اسرائیل اینچنین نوشته است: ما نمی‌توانیم سکوت کنیم چون کودکان، غیرنظامیان و هزاران انسان بیگناه در مقابل چشمان ما کشته می‌شوند. بمباران بیمارستان‌ها، مساجد و خانه‌ها غیرقابل قبول است. اگر اکنون سکوت کنم، وجدان من تا آخر عمرم در آرامش نخواهد بود، در برابر این قتل عام و ظلمی که سال هاست هرگز پایان نیافته سکوت نخواهم کرد.
البته نه صرفاً جامعه ورزشی بلکه طرفداران فوتبال نیز استادیوم‌ها را به عنوان بستری برای اعلام حمایت از فلسطین استفاده می‌کنند. برای مثال در جریان دربی بشیکتاش-گالاتاسرای در ۲۲ اکتبر، برخی از تماشاچیان با برافراشتن پرچم فلسطین اعتراضات خود را نسبت به حملات اسرائیل به غزه را نشان دادند.
«آردا توران» بازیکن سابق تیم ملی و تیم گالاتاسرای و سرمربی فعلی ایوپ اسپور در شبکه‌های اجتماعی به حملات اخیر اسرائیل به غزه اینچنین واکنش نشان داد: اسرائیل در حال کشتار غیرنظامیان است. تمام دنیا باید متحد شوند و صدای خود را در برابر این اقدام ظالمانه بلند کنند. هر کسی که امروز واکنشی نشان ندهد مسئول خواهد بود. هیچ انسانی نمی‌تواند این درد و این وحشیگری را تجربه کند.
در کنار جامعه ورزشی قشر هنری ترکیه نیز در مقابل بمباران غزه سکوت نکرد. «گلبن ارگن» مجری، خواننده و بازیگر مطرح ترکیه که بیشتر به دلیل مشارکتش در امور خیریه توانسته محبوبیت زیادی به دست آورد در در حساب ایکس اینچنین نوشته است: انسان‌های معصوم بی رحمانه در غزه کشته می‌شوند! زنان، کودکان، قطع برق، تأمین نشدن آب، گرسنگی، ترس، انفجار! لعنت بر اسرائیل. لعنت بر جهانی که علیه تروریسم سکوت می‌کند.
هالوک لونت خواننده شهیر ترکیه‌ای که او را بیشتر به عنوان فردی خیر می‌شناسند تحولات غزه را به جنگ هیروشیما تسبیه کرده و اینگونه می‌نویسد:
«گزارش ها حاکی از آن است که اسرائیل ۱.۵ برابر بیشتر از هیروشیما در غزه بمب ریخته است. شیاطین زمین! آنها بی وجدان هستند!»
همچنین هالوک لونت قرار است ۱۷ دسامبر برای حمایت از مردم غزه کنسرتی را در استانبول اجرا کند.
تارکان، سوپراستار ترکیه‌ای که مجموعاً در توئیتر و اینستاگرام ۱۰ میلیون فالور دارد با انتشار پستی در ایکس اینچنین واکنش نشان می‌دهد: بمباران‌های سنگین غزه ادامه دارد. غیرنظامیان و کودکان بی گناه کشته می‌شوند و جهان در سکوت به تماشای این وحشیگری می‌پردازد.
اینها فقط نمونه‌های کوچکی از واکنش سلبریتی های ترکیه نسبت به تحولات غزه است. واقعیت این است که بعد از حملات اسرائیل به نوار غزه علی رغم دو قطبی حاکم در جامعه ترکیه که برگرفته از نگاه اسلام گرایی ولائیکی است اما رویکرد مردم سرزمین ترکیه به مساله غزه از بعد حقوق انسانی بوده است. برای همین هم چه در میان کمالیست ها و چه در میان طیف حامی دولت اردوغان، همه یک صدا اعتراض خود را مطرح می‌کنند. اما مساله این است که در خصوص روابط تل آویو و آنکارا آنچنان واکنشی از سوی سلبریتی‌ها دیده نشده است. همانطور که در ابتدای گزارش عنوان شد مردم خود به صورت خودجوش شروع به تحریم کالاهای اسرائیلی و برگزاری اعتراضاتی در راستای قطع روابط دولت ترکیه با رژیم صهیونیستی کردند. در مساله غزه میان اقشار مختلف ترکیه شاهد همبستگی بوده ایم. اما در مورد روابط ترکیه و اسرائیل اتفاق نظر میان اقشار مختلف نیست زیرا برخی طرفدار قطع روابط آنکارا و تل آویو هستند. برخی هم اهمیتی به این روابط نمی‌دهند و تأکیدی بر ادامه و یا قطع این روابط ندارند.
برای درک بهتر واکنش مردم ترکیه به تحولات غزه فقط کافی است سری به ویدیوهایی که در کانال یوتیوب منتشر می‌شود بیاندازیم. کانال یوتیوب یکی از پلتفرم‌های محبوب در ترکیه محسوب می‌شود که بسیاری از روزنامه نگاران و افرادی که علاقمند به تولید محتوا در این کانال هستند. (با جستجوی عبارت Sokak röportajı می‌توانید برورزترین مصاحبه‌های خیابانی را در مورد رویدادهای داخلی و بین المللی مربوط به ترکیه را مشاهده کنید.)
معمولاً مردم ترکیه اهمیت زیادی به این دست مصاحبه‌ها می‌دهند حتی گاهی به دلیل اختلاف نظر میان مصاحبه شوندگان برخوردهای لفظی و گاهی فیزیکی ایجاد می‌شود. نمونه‌های مختلفی در یوتیوب در مورد جنگ غزه وجود دارد. مثلاً در یکی از ویدئو ها از شهروند ترک پرسیده می‌شود که آیا سربازان ترک برای دفاع از مردم فلسطین به غزه بروند؟ برخی از شهروندان که نگاه اسلامگرایی دارند طرفدار ورود ارتش به این مساله هستند اما در مقابل برخی از شهروندان به شدت مخالف چنین موضوعی هستند حتی معتقدند ابتدا رجب طیب اردوغان و پسرش به غزه بروند سپس سربازان ما.
البته در جامعه سیاسی ترکیه نیز یک اتفاق نظر در خصوص حمایت از مردم فلسطین وجود دارد. زیرا در روند حملات اسرائیل به غزه شاهد واکنش تند رهبران احزاب مختلف ترکیه بوده ایم.
دولت باغچلی رهبر حزب ملی گرای ترکیه گفته بود اگر حملات علیه غزه متوقف نشود و بمباران غیرنظامیان فلسطینی ادامه داشته باشد، دولت آنکارا باید سریعاً وارد عمل شود و با توجه به مسؤولیت تاریخی، انسانی و دینی خود، هر اقدامی را که لازم است، انجام دهد.
«تمل کاراملا اوغلو» رهبر حزب سعادت و «احمد داود اوغلو» رهبر حزب آینده ترکیه در آنکارا، پس از دیدار با سفیر فلسطین، از ملت مظلوم این کشور حمایت و از جنایات رژیم صهیونیستی اسرائیل انتقاد کرده بودند. از طرفی هر دو حزب بارها انتقادهای تندی علیه حزب عدالت و توسعه به دلیل روابطشان با رژیم صهیوینیستی مطرح کرده بودند. به عنوان نمونه داود اوغلو اخیراً در نشستی چنین گفته بود: رجب طیب اردوغان می‌گوید که ما به اسرائیل بدهکار نیستیم که مجبور باشیم از او حمایت کنید. اگر چه او می‌گوید ما بدهکار نیستیم اما همچنان کشتی‌های تجاری روزانه راهی اسرائیل می‌شود. او برای گول زدن مردم پروپاگاندا می‌کند. تا به امروز هیچ اقدامی از سوی حزب عدالت و توسعه صورت نگرفته است.
«اوزگور اوزل» رهبر جدید حزب جمهوری خواه ترکیه در سخنرانی در پارلمان ترک با اشاره سیاست اردوغان در مقابل غزه گفت که همه دنیا با در مقابل کشتار مردم غزه از سوی اسرائیل باستد. او حتی گفت که برای کمک به مردم فلسطین ابتکار عمل‌هایی برای رفتن به فلسطین دارند.
«سعید تورون» نماینده حزب جمهوری خواه خلق در پارلمان ترکیه در نطق خود در خصوص روابط ترکیه و اسرائیل اینچنین می‌گوید:
رجب طیب اردوغان اگر چه در خصوص حملات اسرائیل رفتاری انتقادی از خود به نمایش می‌گذارد اما هیچ اقدام عملی از سوی وی صورت نگرفته است. روابط ترکیه و اسرائیل در بسیاری از زمینه‌ها همچنان ادامه دارد. واکنش سیاستمداران ترکیه نشان می‌دهد احزاب مهم بزرگ ترکیه عملاً مخالف نوع رفتار سیاسی آنکارا در مقابل تل آویو هستند.