خبرگزاری مهر – گروه استانها – مریم سرلک: یلدا یا همان «شب چله»، شبی است که در فرهنگ ایرانی‌ها به عنوان طولانی‌ترین شب سال شناخته می‌شود. بر اساس باور ایرانیان در این شب تیره و طولانی باید با نیروی خیر به استقبال نور و روشنایی برویم.
در این شب روح تمایل به شکست تاریکی و ضعف دارد و جسم برای پیروزی روح بیدار می‌ماند، در این شب انسان به ارزش نور و روشنایی پی می‌برد و یاد می‌گیرد که همه مشکلات و تیرگی‌های زندگی را با آتش عشق برطرف کرده و به مسیر روشن متمرکز شود و به سوی خوشبختی برود.
یلدا شبی است که در دل شبانگاه تاریک و سرمست، نور امید و عشق در دل همه ما درخشیده و حس آشتی و اتحاد را برای همه به ارمغان می‌آورد. در این شب در کنار خانواده و عزیزانمان جمع شده، دلخوشی را به اشتراک می‌گذاریم. سفره یلدا به همراه زینت‌ها و برکات نورانی، هر کسی را به خود جذب می‌کند تا فاصله بین ما محو شده و صمیمیت و احساس اتحاد را بهتر درک کنیم. در شب یلدا در عشق و احساس بین خانواده و دوستانمان چنان غرق می‌شویم که زندگی بدون آنها غیر قابل تصور می‌شود.
شادکامی مأموریت آئین‌های ایرانی
اصفهان پژوه و استاد دانشگاه در خصوص اهمیت شب یلدا در فرهنگ ایرانیان اظهار داشت: شب یلدا یکی از از مهم‌ترین جشن‌های ایرانیان در ابتدای زمستان است، فلسفه و مأموریت و هدف بسیاری از جشن‌های ایرانیان شادکامی است.
وی با بیان اینکه شب یلدا به خاطر ماهیت ویژه‌ای که در فرهنگ ایرانیان دارد از اهمیت بالایی برخوردار است، افزود: بخشی از آداب و رسوم مربوط به شب یلدا در بسیاری از استانها مشابه است اما اصفهان رسومات ویژه‌ای در این شب دارد.
این اصفهان پژوه ادامه داد: کتاب‌ها و منابع زیادی در خصوص آداب و رسوم مردم اصفهان موجود نیست، و پدران مادران وظیفه انتقال این آداب و رسوم به شکل سینه به سینه را داشتند.
کشانی گفت: در اصفهان شب یلدا با دو عنوان چله بزرگ و چله کوچک تعبیر شده است که چله بزرگ از آخرین روز آذرماه تا دی ماه تا ۱۰ بهمن ماه نام گرفته شده است و چله کوچک از ۱۰ بهمن تا ۳۰ بهمن بوده است.
وی ادامه داد: یلدا یک واژه سریانی به معنای تولد و زایش است و بلندترین و تاریک‌ترین شب سال عنوان شده است. یکی از رسومات مردم اصفهان در شب یلدا مراسم خوش آمدگویی نام داشته و نماد خورشید بوده است و هندوانه تجلی خورشید بوده است که در این شب روی سفره ایرانیان قرار می‌گرفته بوده است که در آن شب چله را به دو قسمت عمو چله و چله زری تقسیم کرده بودند، مردم اصفهان طبق این آئین تمام وسایل از جمله رختخواب لباس و سایر وسایل زندگی خود را در فضای باز قرار می‌دادند و منتظر می‌شدند که شب چله فرابرسد و به آن خوش آمد بگویند.
این اصفهان پژوه بیان داشت: آداب و رسوم مخصوص شب یلدا که در اصفهان هم برگزار می‌شود بردن هدایا برای نوع عروسان است شیرینی لباس گرم ی نو عروس‌ها برده می‌شود و این شب برای نو عروسان یک شب به خصوص است.
وی گفت: اقلیم جغرافیایی ایران تغییر کرده است اما در گذشته در چنین روزهایی ایران میزبان برف بوده است که به دنبال آن کرسی به عنوان یک مرکز گردهمایی در خانه‌های ایرانیان به ویژه در شب یلدا مورد توجه بوده است، سفره شب چله روی کرسی قرار می‌گرفته است.
کشانی از خوراک های ویژه شب یلدا در گذشته نام برد و گفت: ترکیب برنجک و شاهدانه تحت عنوان «چل اسمه» خوراکی ویژه اصفهانی‌ها در شب یلدا بوده است، همچنین آش چغندر و آش کدو حلوایی هم از خوراک‌های ویژه اصفهانی‌ها در این شب است.
وی ادامه داد: مادربزرگ‌ها اصلی‌ترین منبع تاریخی آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان هستند.
سبک زندگی مجازی ما را از اصالت دور کرده است
وی در ادامه در بیان علل بی توجهی به آئین‌های ملی از سوی جوانان گفت: شب یلدا شب دورهمی است اما رقیب سرسخت آن فضای مجازی است، تکنولوژی علاوه بر دستاوردهای زیادی که داشته، یک نوع بیماری به نام نوموفوبیا به معنی بدون گوشی هراسی نیز به همراه خود آورده است. یلدا دیگر شب خاطره انگیزی برای ما نیست به خاطر اینکه هر کدام از ما در دنیای متفاوت خود هستیم.
کشانی افزود: در شب یلدا بعضی از مردم به ویژه جوانان به جای دورهمی و شرکت در مراسم‌های این شب، سعی در نمایاندن تصویری کاذب و آواتاری از خود هستند که در اصطلاح به آن زندگی شیشه‌ای می‌گویند.
وی تغییر سبک زندگی گرایش به زندگی مجازی در جوانان را از مهم‌ترین عوامل دوری از آداب و رسوم دانست و گفت: طی تحقیقات انجام گرفته گفتگوی مؤثر به کمتر از ۱۲ دقیقه در طول شبانه روز رسیده است، در حقیقت سبک زندگی مجازی ما را از اصالت خود دور کرده است.
با زنده نگاه داشتن آئین‌ها بر تهاجم فرهنگی غلبه می‌کنیم
محمد حسین ریاحی، استاد تاریخ، فرهنگ و تمدن دانشگاه اصفهان در خصوص شب یلدا و آئین‌های مختص به این شب اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دست آورده‌ای یک تاریخ غنی و عمیق که خوشبختانه ما نیز از آن بهره مند هستیم داشتن ویژگی‌های متعدد و یک جامعیت قابل ستایش است.
وی افزود: تاریخ فرهنگ و تمدن ایران که نه تنها قلمرو فعلی ایران را در بر می‌گیرد بلکه به جز فلات ایران قسمت‌های از سرزمین‌های شرق را شامل می‌شود همیشه از سنت‌های دیر پا بهره مند بوده است و این سنت‌ها و آئین‌ها ریشه در ویژگی‌های والا و معنوی و جامعه ایرانی از گذشته تا به حال دارد.
وی بیان داشت: تهاجم اقوام و همچنین مشکلاتی که بر سر راه مردم این سرزمین در ادوار مختلف به وجود آمده است هیچکدام نتوانسته‌اند مانع این شکوه دیرین شود.
وی ادامه داد: جشن‌ها و آئین‌های ملی میهنی یک مرتبه به دست نیامده‌اند بلکه در هزاره‌های قبلی نیز بوده‌اند و هنوز هم در بسیاری از مناطق سرزمین ما و سرزمین‌های فارسی‌زبان همسایه، مثل افغانستان و تاجیکستان و بخشی از هند و پاکستان و عمدتاً آسیای میانه و حتی قسمت‌هایی از چین این آئین‌ها پابرجا هستند.
ریاحی بیان داشت: یلدا آخرین شب پاییز و در واقع طلوع فردایی است که زمستان است و مردم شب خفتگی را بیدار می‌مانند و اهریمنی که سیاهی طولانی را از ما خواسته است می زدایند و به گرما و به نور و حرارت در برابر جهل و ظلمت پاسخ نه می‌گویند و یک روز جدید را آغاز می‌کنند.
وی با بیان اینکه یلدا شب طولانی رکود است که رفته رفته از سرما رو به گرما و روشنایی روز و زایش خورشید حرکت می‌کند گفت: آغاز دی در فرهنگ‌های مختلف جشن گرفته می‌شده است که طبق متون گذشته در ایران باستان حدود ۴ جشن در این ایام برگزار می‌شده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: شعرای ما هم از یلدا نام برده‌اند شعر «به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا» از اشعار سنایی در وصف یلدا و تقارن آن با سال نو میلادی و میلاد مسیح است.
وی ادامه داد: یلدا یک انقلاب جوی است که به سمت گرما می‌رود، ایرانیان از گذشته‌های دور با زراعت و طبیعت ارتباط فوق العاده‌ای داشتند و عمده مردم اشتغال به کشاورزی داشتند.
ریاحی با تأکید بر اهمیت یلدا در آثار برخی دانشمندان و شعرا بیان داشت: شاعران زلف یار را از سیاهی و درازی به یلدا تشبیه کردند، ابوریحان در کتاب «آثار الباقیه» ذکر می‌کند پادشاهان در روز پس از شب یلدا با کشاورزان و برزگران ملاقات می‌کنند و می‌گوید قوام دنیا به کارهایی است که به دست شما انجام می‌شود.
سنت‌های ما بر محور اخلاق بنا شده‌اند
وی با بیان اینکه یلدا، شب زایش خورشید و مهر و به عقیده برخی میترا است گفت: زنده نگاه داشتن آئین‌های باستانی به ما هویت می‌بخشد، حتی می‌تواند جلوی تهاجم‌های فرهنگی را بگیرد. اگر ایرانیان موفق شدند زبان فارسی، سنت‌های دیرین و در کنار آن فرهنگ ارزشمند معنوی را زنده نگاه دارند، به دلیل این بود نه تنها سنت‌های ارزشمندی که می‌تواند برای انسان‌ها و جوامع مثمر ثمر باشد منافاتی با روح معنویت ندارد حتی برخی از این آئین‌ها مقوم آن هم هستند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا زنده نگاه داشتن آئین‌های مختلف در اصفهان منافاتی با هم دارند گفت: سنت‌های دیرپای ما همگی با محوریت اخلاق، ارزش و معنویت بنا شده است و اگر عملی با اخلاق و سنت‌های ما منافات داشته باشد و دچار افراط و تفریط شود، مذموم است.
وی گفت: یلدا شبی برای زنده نگاه داشتن صله رحم، هم نشینی و همبستگی خانواده‌ها است شبی که روابط انسانی مستحکم‌تر شود.