به گزارش خبرگزاری مهر، آیین اختتامیه «سومین دوره جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی» دیروز سه‌شنبه ۲۶ دی در تالار رودکی برگزار شد.
در ابتدای این‌برنامه غلامعلی حدادعادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سخنان خود را با یادی از مرحوم کریم مجتهدی، اندیشمند تازه‌درگذشته، آغاز کرد و گفت: دکتر مجتهدی توجه خاص به تاریخ ورود فلسفه غرب به ایران داشتند. مرحوم علی دوانی نیز از معدود روحانیونی بود که ضرورت مستندسازی انقلاب را درک کرد. به خاطر دارم سال ۱۳۴۱ نخستین کتابی که مجموعه اعلامیه‌های امام را در آن زمان گردآورده بود، توسط آقای دوانی کار شد. شاید اگر ایشان جمع نمی‌کرد این منابع به دست ما نمی‌رسید.
وی افزود: تاریخنگاری در ایران ضعیف است و این نتیجه ضعف علوم انسانی به طور کلی است. در تاریخنگاری صاحب هیچ مکتبی نیستیم. کارهای پراکنده زیاد شده، اما آیا یک بینش یا روش فلسفی درباره تاریخ حاکم است؟ عشق و علاقه وجود دارد، اما در زمینه مطالعات نظری در باب روش تاریخنگاری و فلسفه تاریخ ضعیف هستیم. میراث سنتی ما در تاریخنگاری بیشتر درباره فتح‌نامه‌ها یا وقایع‌نگاری‌هاست. در دوران قاجار جهشی در وقایع‌نگاری و سفرنامه پدید آمد که بی‌سابقه بود. یکی از منابع مهم برای شناخت دوره قاجار که می‌تواند نوری بر دوره بعد بتاباند اسناد به جا مانده از همین خاطرات و وقایع‌نگاری‌هاست.
حدادعادل ادامه داد: انقلاب اسلامی بزرگترین حادثه‌ای است که در عمر ما در ایران رخ داده است. تاریخنگاری انقلاب ظرفیتی متناسب با انقلاب نداشته است. بُعد انقلاب از نمود آن بسیار بیشتر بوده است. تاریخنگاری آیینه‌ای کوچکی است درباره منظره‌ای بزرگ. حوادثی که از شروع قیام تا پانزده خرداد و از فاصله پانزده خرداد تا سال ۵۶ که موج نهایی پیروزی انقلاب بود، رخ دادند، بسیار مهم‌اند وهمه باید تدوین شوند. مقام معظم رهبری یک بار در تبیین روش دشمن در مقابل انقلاب از دوگانه تحریم و تحریف نام بردند. گویی دشمن یک قیچی دو تیغه برای ریشه انقلاب در دست دارد.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگری از سخنان خود خاطراتی از شکنجه در ساواک را روایت کرد و گفت: آیا تعجب‌آورتر از این چیزی هست که پرویز ثابتی مدعی بشود در ساواک شکنجه نبود؟! روز دوم شهریور ۱۳۵۰ من که معلم دانشگاه ملی بودم ساعت یک بعد از ظهر آمدم تا وارد منزلم بشوم، من را دستگیر کردند. شبی که در اوین گذارندم به خاطر نبود جا در محلی که بازجویی صورت می‌گرفت پتو انداختند و همانجا خوابیدم. شاهد بودم که پرویز ثابتی پشت میزی چند متر دورتر نشسته بود و بازجویان دستگیرشدگان را شلاق می‌زدند. ثابتی به بازجویان دستور می‌داد که چه کسانی باید دستگیر شوند. من تا صبح شاهد فریاد کسانی بودم که زیر شکنجه بودند.
حدادعادل افزود: در خاطرات اسدالله علم می‌خوانیم که به شاه می‌گوید عفو بین‌الملل بازرس فرستاده است و با زندانیان مصاحبه کرده است. آنها گزارش داده‌اند که سی درصد زندانیان هنوز آثار شکنجه بر بدنشان مشهود است. شاه در جواب به علم گفت که نگران نباش و به ما قول دادند که این را علنی نکنند. درباره باقی مسائل نیز تحریف وجود دارد. در مدیریت باید بر تاریخنگاری سرمایه‌گذاری کنیم. دانش‌آموزان علوم انسانی رشته حقوق را بر تاریخ ترجیح می‌دهند زیرا فکر می‌کنند که جذب بازار کار نمی‌شوند و کار تاریخی اهمیت ندارد. موضوع دوم این است که باید تا دیر نشده در همه استان‌ها همت کرد تا تاریخ انقلاب در آن مناطق نوشته شود. همچنین باید کتابخانه‌ای مرکزی، خاص تاریخ انقلاب اسلامی به وجود آید که از قبل از ۱۵ خرداد به همه زبان‌ها، انواع منابع را جمع‌آوردی کند. باید از این مجموعه اسناد کتاب‌هایی در سطوح مختلف فکری نوشته شود.
اگر ننویسیم دیگران می‌نویسند
موسی حقانی رییس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در آیین پایانی «سومین دوره جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی» گفت: انقلاب اسلامی مهمترین رخداد تاریخ ماست و از روز اول شاهدیم که در حوزه تاریخنگاری چه موافق و چه مخالف مشغول نوشتن تاریخ شدند. امام خمینی (ره) توجه ویژه‌ای به تاریخ داشتند و دغدغه‌هایی را درباره تاریخنگاری مطرح می‌کردند. فی‌المثل فرمودند که اگر شما ننویسید دیگران خواهند نوشت. به همین دلیل از همان روزهای اول شاهد تاریخنگاری هستیم.
وی افزود: تا به امروز با کمک اسناد و مصاحبه با افراد بیش از ۳ هزار اثر از سوی چندین مرکز تاریخنگاری منتشر شده است. تلاش مراکز و مورخان گسترده است والحمدلله با انگیزه کار می‌کنند. انقلاب اسلامی واقعه مهمی است و از سال ۵۷ تاریخ ایران با نام انقلاب شناخته شده و می‌شود. برای این دوره از نهضت امام خمینی (ره) که با نام انقلاب مردمی از آن یاد می‌شود، باید تاریخنگاری شایسته‌ای داشته باشیم. جوایزی چون جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی یکی از مشوق‌ها برای بزرگانی است که در این حوزه فعال هستند.
حقانی ادامه داد: بسیاری از اسناد پیش از انقلاب در دسترس نبودند و خوشبختانه امروز محققان با مراجعه به اسناد، تاریخ مستند تهیه می‌کنند. ما باید هم افراد و هم آثار را معرفی کنیم تا نویسندگان بدانند که به آنها توجه می‌شود. در این جوایز بیشتر جنبه معنوی مورد توجه است و مبنا تحقیقاتی است که مکتوب می‌شود و در اختیار مخاطب قرار می‌گیردو در این دوره فضای مجازی هم مدنظر قرار گرفته است. دبیرخانه جایزه ۲۲۰ اثر دریافت کرد و تصمیم گرفت مستندها و فیلم‌های تاریخی را نیز مدنظر قرار دهد. «کلیات»، «خاطرات، زندگینامه و شرح‌حال‌نویسی»، «مستندنگاری»، «تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی»، «تاریخ شفاهی» و «اسناد و پژوهش‌های اسنادی» نیز بخش‌های این جایزه را دربرمی‌گیرد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی سعی دارد حافظه تاریحی مردم را ارتقا دهد، گفت: در حوزه فضای مجازی تاکید ما تشویق کسانی است که در فضای مجازی نقش واسطه را عمل می‌کنند. سعی داریم حافظه تاریخی مردم را ارتقا بدهیم. ایرانی‌ها حافظه تاریخی‌شان کوتاه است. امروز ۵۵ میلیون نفر از جمعیت کشور انقلاب اسلامی را تجربه نکرده‌اند لازم است با شخصیت‌های دوران انقلاب و قبل و بعد از انقلاب آشنا شوند و چرایی و چگونگی انقلاب تشریح شود. کشور ما در وسط معرکه‌های جهان قرار گرفته است و این تجربه‌ها می‌تواند به ما کمک کند. در بیانیه گام دوم انقلاب رهبر معظم انقلاب فرمودند جوانان با تاریخ معاصر آشنا شوند. آموختن تاریخ جنبه راهبردی دارد و از منظر تاریخ می‌توانید ببینید، از کجایید، در کجا هستید و به کجا رهسپارید؟ ما تلاش می‌کنیم که این اتفاق بیفتد. دست استمداد به سوی محققانی دراز می‌کنیم که در این حوزه کار می‌کنند. نباید پیشکسوت‌ها را فراموش کنیم و چنین مراسمی می‌تواند درسی برای جوانان باشد.
انقلاب ایران با هیچکدام از نظریات تئوریک انقلاب همخوانی نداشت
منوچهر محمدی از پیشکسوتان تاریخنگاری انقلاب اسلامی نیز در این آیین گفت: روز پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، مشغول تحصیل در دوره دکتری رشته روابط بین الملل در آمریکا بودم. اتفاقی که در ایران رخ داد برای من در آمریکا بسیار غیرمنتظره بود. انقلاب اسلامی ایران با هیچ‌یک از نظریات انقلاب همخوانی نداشت؛ به خاطر دارم که بسیاری از نظریه‌پردازان بعد از پیروزی انقلاب گفتند که انقلاب اسلامی استثنا بود. تدا اسکاچپول که تئوری انقلاب را مطرح کرده بود و شهرت جهانی داشت، با توجه به انقلاب اسلامی نظرات خودش را تغییر داد. انقلاب اسلامی برای من تکلیفی ایجاد کرد و آن اینکه تا زنده هستم در خدمت انقلاب باشم. خدا را شکر می‌کنم که این توفیق به من داده شد که در اجرا و علم و نظر بتوانم رسالتم را انجام دهم.
وی افزود: انقلاب اسلامی نقطه عطفی نه تنها در تاریخ ایران و اسلام بلکه در تاریخ تحولات جهانی بشریت است. غربی‌ها به مدت ۳۰۰ سال این مطلب را القا کرده بودند که فقط مسائل مادی می‌تواند موجب تحول باشد. آنها ماتریالیسم را بر جهان حاکم کرده بودند. انقلاب اسلامی با پیروزی‌اش با دستان خالی مقابل بزرگترین قدرت‌ها برای همه ناظران شگفت‌انگیر بود. چگونه یک روحانی می‌آید و انقلاب را هدایت می‌کند و مردم نیز به مبارزه با قدرت می‌پردازند؟ در واقع مسأله معنویت و امدادهای غیبی مجدداً در صحنه سیاست جهانی مطرح شد. اگر نبود امدادهای غیبی و عنایات الهی، امکان پیروزی انقلاب وجود نداشت. در کتاب اخیرم توضیح دادم که انقلاب اسلامی عالم معنا را مجدداً مطرح کرد. این عالم معناست که توانست سکولاریسم و ماتریالیسم را کنار ببرد و مطرح شود.
محمدی ادامه داد: تحولات بعد از انقلاب همه نشانگر غلبه قدرت معنوی بر قدرت مادی است. بنابراین باید قدر این معجزه الهی را دانست. این معجزه آغاز و زمینه‌ساز ظهوری است که منتظرش هستیم. تا زمانی که این قدرت الهی و ایمان مردم به انقلاب هست، هیچ آسیبی به انقلاب وارد نخواهد شد. جمهوری اسلامی به عنوان ابرقدرت می‌تواند اهداف خودش مانند شکست استکبار را به نتیجه برساند.
جواد منصوری از پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی نیز در این مراسم گفت: در سال ۱۳۵۶ دوران زندان را می‌گذراندم. به خاطر قضیه حقوق بشر فضایی پیش آمد که بتوانیم دست به قلم ببریم و آثارمان را به بیرون از زندان بفرستیم. من در زندگی‌ام با زندانیان سیاسی زیادی آشنا شدم و متوجه دو ضعف بینشی شدم؛ دریافتم که آنها آن‌طور که باید و شاید نظام استکباری را نمی‌شناسند و سطحی و شعاری و انحرافی به مسائل می‌پردازند. به این دلیل در این زمینه شروع به کار کردم و کتابی به نام ویژگی‌های امپریالیسم نوشتم.
وی افزود: دومین زمینه‌ای که در آن احساس کردم ضعفی وجود دارد این بود که درباره نهضت اسلامی و انقلاب مطالب منحرف، ضعیف و تحت تأثیر جریانات انحرافی زیادی وجود دارد. اولین کتاب را در زندان در همین زمینه نوشتم. این دو کتاب مورد استقبال قرار گرفت. ویژگی‌های امپریالیسم در سال‌های اخیر به چاپ بیست و دوم رسید. بعدها نامش را شناخت استکبار گذاشتم و بعد به استعمار فرانو تبدیل شد. هنوز هم این کتاب مورد استفاده قرار می‌گیرد. چند کتاب دیگر درباره آمریکا و خاورمیانه نوشتم که درباره معرفی ماهیت امپریالیسم است.
منصوری ادامه داد: انقلاب اسلامی ادبیات سیاسی جدید نیز خلق کرد. بسیاری از اصطلاحات را از دیگران می‌گرفتیم. سیر تکوینی انقلاب اسلامی بارها تکمیل و اصلاح شد و نامش به آشنایی با انقلاب اسلامی تغییر کرد. نکته حائز اهمیت این است که همچنان نتوانسته‌ایم در نظام آموزشی و رسانه‌ای به خوبی مردم را با جریان‌های عمیق انقلابی آشنا کنیم. من به جرأت می‌توانم بگویم که بسیاری از مردم با مسائل انقلاب به خوبی آشنا نیستند. جوانان بسیار اهمیت دارند و ما همچنان کارهای انجام نشده داریم. انقلاب اسلامی ما متعلق به جهانیان است.