خبرگزاری مهر - گروه هنر- علیرضا سعیدی؛ عبارت «پرتره» در سینما کلیدواژه ای تقریباً قدیمی و الهام گرفته از هنر عکاسی و نقاشی است که در دهه‌های گذشته همزمان با فراگیرتر شدن هنر سینما وارد قاب و قالب هنر هفتم شد و پس از آزمون و خطاهایی که در حوزه مستند داشت، به مرود جایگاه ارزشمندی در چارچوب‌های دیگر سینما پیدا کرد. شرایطی که منجر به تهیه و تولید انواع و اقسام آثار سینمایی به ویژه در حوزه داستانی شد که اگر نگاهی به تاریخ سینمای جهان بیندازیم متوجه تعدد تولیداتی می‌شویم که در حوزه «سینمای پرتره» آثار بسیار ارزشمندی را از خود بر جای گذاشتند.
فرآیندی بسیار پرطرفدار که در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و ورزشی به بیان و ارائه تصویری از گفته‌ها و ناگفته‌های زندگی و شخصیت‌های مهم و حتی غیرمهمی می‌پردازد که به شدت برای مخاطبان دربرگیرنده جذابیت است و می‌تواند تا مدت‌ها روی تک تک سیگنال‌های مغزی و حسی او تأثیرات مثبت و منفی زیادی برجای بگذارد. مسیری پرتلاطم و به شدت موشکافانه که اگر با تفکر و جهان بینی گروه محتوایی یک فیلم سینمایی در ژانر پرتره هم نشینی مسالمت آمیزی داشته باشد، می‌تواند موجب تولد اثر سینمایی شود که نه در یک سال، بلکه تا سال‌ها و دهه‌ها در خاطرات دیداری و شنیداری ذهن بینندگان سینما جا خوش کند و حال و هوای متفاوت و جالب توجهی را برای بیننده رقم بزند.
سینمای پرتره، سینمایی بسیار هدف مند برای ذهن دیداری مخاطب سینماست. این گونه، مشتمل بر ارائه تصاویری جذاب، خیره کننده و متفاوتی است که می‌تواند از جهات مختلفی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. چه بسا از پس ساخت پرتره‌های بسیاری از شخصیت‌های برجسته دنیا در هر کشوری، فضای ذهنی جدیدی در تفکرات آدم‌ها پدید می‌آید که می‌تواند در ترسیم شخصیت واقعی همین افراد شناخته شده، دگرگونی‌های زیادی را پدید آورد. خصوصیاتی که هرچه قدر با عمق بیشتری وارد درونیاتش شویم، فضای ترسیم شده شخصیت‌ها برای مخاطب در قاب سینما جذاب و جذاب‌تر می‌شود. فرآیندی که فارغ از گونه‌های مستند پرتره در سینما، با اضافه شدن داستان و دیگر تمهیدات جادویی این هنر، نمایش دهنده تجربه‌ای ارزنده است که چه در حوزه سینمای جهان و چه در حوزه سینمای ایران توانسته در قالب متفاوتی قرار گیرد.
مسیری که به آن اشاره شد، در سینمای ایران هم کم و بیش تجربه شده است. مسیری پرفراز و نشیب که هرکدام از فعالان سینمای ایران تلاش کردند تا به واسطه توانمندی‌ها و آگاهی‌هایی که در این حوزه کسب کرده‌اند، وارد جریان متفاوتی از سینما شوند که به آن سینمای پرتره می‌گوئیم. سینمایی سرشار از جذابیت‌ها و آگاهی بخشی که تاکنون دربرگیرنده تولیداتی بوده که بسیاری از آنها توانسته‌اند حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشند. حرف‌هایی که بی تردید از قاب سینما با واکنش‌های مثبت و منفی منتقدان تیزبین سینما هم مواجه شده و به فراخور آنچه به واسطه شخصیت مورد نظر کارگردان برای ساخت پرتره پیش روی مخاطب قرار گرفته با سرو صداهایی هم روبه‌رو بوده‌اند.
«کمال الملک» ساخته مرحوم علی حاتمی با محوریت شخصیت محمد غفاری معروف به کمال الملک یکی از مشهورترین نقاشان ایران، «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا با محوریت شخصیت شهید مصطفی چمران و شهید علی اصغر وصالی، «غریب» به کارگردانی محمدحسین لطیفی با محوریت شخصیت شهید بروجردی، «جهان پهلوان تختی» به کارگردانی مرحوم علی حاتمی با محوریت شخصیت مرحوم غلامرضا تختی، «هناس» به کارگردانی حسین دارابی با محوریت شخصیت شهید داریوش رضایی نژاد دانشمند هسته‌ای، «ایستاده درغبار» به کارگردانی محمد حسین مهدویان با محوریت شخصیت شهیداحمد متوسلیان، «شور شیرین» به کارگردانی جواد اردکانی با محوریت شخصیت شهید محمود کاوه، «تیرباران» به کارگردانی علی اصغر شادروان با محوریت شخصیت شهید سیدعلی اندرزگو، «خلبان» به کارگردانی جمال شورجه با محوریت شخصیت خلبان شهید عباس دوران، «شب واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی با محوریت شهید دریاقلی سورانی، «به کبودی یاس» به کارگردانی جواد اردکانی با محوریت شخصیت شهید عبدالحسین برونسی، «بزرگمرد کوچک» به کارگردانی صادق صادق دقیقی با محوریت شخصیت شهید ۱۳ ساله بهنام محمدی، «زیباتر از زندگی» به کارگردانی انسیه شاه حسینی با محوریت شخصیت شهید حسین علم الهدی، «منصور» به کارگردانی سیاوش سرمدی با محوریت شخصیت شهید منصور ستاری، «تک تیرانداز» به کارگردانی علی غفاری با محوریت شخصیت شهید عبدالرسول زرین، «موقعیت مهدی» به کارگردانی هادی حجازی فر با محوریت شخصیت شهیدان مهدی و حمید باکری، «بیرو» با محوریت زندگی علیرضا بیرانوند به کارگردانی مرتضی‌علی عباس میرزایی برخی از آثاری هستند که در قالب فیلم‌های پرتره تولید شده‌اند که هرکدام در مقاطعی با شکست و در مقاطعی هم با فتح گیشه روبه‌رو شدند.
طبیعتاً یکی از نکات قابل تأملی که می‌توان در سینمای پرتره ایران به ویژه در حوزه‌هایی غیر از آثار مستند به آن اشاره کرد، پرداختن اغلب آثار به نمایش درآمده به ساخت پرتره‌هایی از شهیدان عزیز و گرانقدر انقلاب و دوران دفاع مقدس بوده که دربرگیرنده ارزش‌های فراوانی است. موضوعی که به شکل پررنگ‌تری نسبت به دیگر شخصیت‌های برجسته کشورمان در قاب سینما پیش روی مخاطبان قرار گرفته است. فرآیندی پرچالش که طی سال‌های اخیر با حضور سازمان‌ها و مجموعه‌هایی چون سازمان هنری رسانه‌ای اوج، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و مجموعه‌هایی از این دست با قوام و برنامه ریزی منسجم‌تری طراحی شده و توانسته ارزش افزوده این گونه سینمایی را بیشتر جلوه گر کند. مسیری که در برخی موارد هم از این چارچوب خارج می‌شود و فضا را به سمتی می‌برد که این مجموعه‌ها نسبت به اولویت‌های فکری و ایدئولوژیک خود اقدام به ساخت فیلم‌هایی در حوزه سینمای پرتره اما خارج از ساحت دفاع مقدس کنند.
مسیری که این بار در ورزش آن هم فوتبال به عنوان پرطرفدارترین ورزش دنیا و ایران تجربه شده است که می‌بایست منتظر ماند و دید که از پس نمایش به مخاطب و منتقد چه امتیاز و واکنشی را به همراه خواهد داشت؟ واکنشی که می‌تواند ایجاد کننده راهی نو در حوزه سینمای پرتره‌ای باشد که در آن قهرمانان و ورزشکاران مطرح کشورمان در آن به نسبت شخصیت‌های دفاع مقدس حضور کمرنگ‌تری در سینمای داستانی داشتند اما جذابیت‌های نهفته در زندگی آنها می‌تواند هم سوژه خوبی برای فیلمسازان و هم مخاطبانی باشد که در همه جای دنیا دوست دارند خارج از مستطیل سبز با ابعاد دیگری از زندگی فوتبالیست‌ها آشنا شوند. شرایطی که به نسبت نام و اعتبار آدم‌ها و ورزشکاران مورد نظر می‌تواند هم جذابیت و هم حواشی متعددی را به ارمغان آورد.
حضوری که قرار است این بار با نمایش فیلم «پرویزخان» به کارگردانی علی ثقفی به عنوان تنها فیلم ورزشی جشنواره، با محوریت قرار دادن بخشی از زندگی مرحوم پرویز دهداری ملقب به «معلم اخلاق فوتبال ایران» که در زمان حضورش به عنوان سرمربی تیم ملی فوتبال ایران اتفاقات و تلاطم‌های زیادی را شاهد بود، فضای متفاوت و کمتر تجربه شده‌ای را پیش روی مخاطبان سینمای ایران قرار دهد. تجربه‌ای از کارگردانی جوان اما صاحب تجربه در عرصه تئاتر که برای اولین بار است در حوزه سینما کارگردانی می‌کند و آمده تا با ارائه یک فیلم پرتره از شخصیتی بسیار متفاوت به نام پرویز دهداری در فوتبال ایران آن هم با بازی بازیگری توانمند چون سعید پورصمیمی حرف‌های تازه ای برای گفتن داشته باشد.
یک فیلم ورزشی که امید می‌رود در مقایسه با سایر آثار سینمایی که در این عرصه پیش روی مخاطبان قرار گرفته و متأسفانه آنچنان که باید در حوزه کیفی حرف چندانی برای گفتن نداشتند، بتواند دست پرورده‌ای قابل قبول از هنرمندی باشد که در عرصه تئاتر کارهای قابل تأملی را به صحنه برده و می‌تواند با اتکا به این آگاهی و البته و حضور دردانه‌ای چون سعید پورصمیمی اثر ماندگاری را به تماشاگر ارائه دهد.
در خلاصه داستان فیلم سینمایی «پرویزخان» که با حمایت سازمان هنری رسانه‌ای اوج تولید شده، آمده است: «پس از پیروزی انقلاب و در دهه شصت، نام پرویز خان دهداری با سرمربیگری تیم ملی فوتبال دوباره بر سر زبان‌ها افتاد. سال‌هایی که دهداری تیم ملی را برای حضور در بازی‌های آسیایی ۱۹۸۶ سئول آماده کرد. داستان اختلاف با ستاره‌های نامدار تیم ملی هم از اینجا شروع شد. وقتی تیم ملی از سئول باز می‌گشت نامه‌ای توسط ۱۴ بازیکن امضا شده بود که پس از رسیدن به فرودگاه مهرآباد، به بمب خبری تبدیل شد. استعفای ۱۴ بازیکن از حضور در تیم ملی جنجالی‌ترین رخداد فوتبالی دهه ۶۰ بود. دهداری تیم ملی تازه‌ای با جوانان گمنام تشکیل داد که از میان‌شان تعدادی جزو ستاره‌های بزرگ فوتبال شدند. از احمدرضا عابدزاده و مجتبی محرمی تا جواد زرینچه و صمد مرفاوی. تیم جوان دهداری پس از کسب مقام سومی در جام ملت‌های آسیا، آماده رقابت‌های مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۰ می‌شد که حاشیه‌های دیدار دوستانه ایران و ژاپن در استادیوم آزادی، پرونده حضور دهداری در تیم ملی را بست. روزی که تعدادی از تماشاگران با گلوله‌های برفی از معلم اخلاق استقبال کردند. دهداری در اوایل دهه ۷۰ از دنیا رفت و حالا قرار است زندگی و زمانه‌اش در یک فیلم قصه گو با نام «پرویزخان» به تصویر کشیده شود.»
سعید پورصمیمی، مریم سعادت، خسرو احمدی، حمیدرضا پگاه، بهنام تشکر، علی باقری، المیرا دهقانی، مهدی قربانی، یاسین مسعودی، محمد صادق ملک، نیما نادری، یدالله شادمانی، مهدی فریضه، روزبه رئوفی، منوچهر علیپور، امیر دانشجو، سید ابوالفضل موسوی، نصیر ساکی، امیرمهدی کوشکی، اسکندر کوتی بازیگران این فیلم هستند. این در حالی است که عطا پناهی تهیه کننده، رضا زنجانیان مدیرتولید، وحید ابراهیمی مدیر فیلمبرداری، میثم یاردیلو مدیر صدابرداری، محسن خدابخشی طراح صحنه، آزاده قوام طراح لباس، امید گلزاده طراح چهره پردازی، حسن حسندوست تدوین، سید هادی اسلامی طراح جلوه‌های بصری، حسین قورچیان صداگذار، بامداد افشار آهنگساز، فرید جلالی اصلاح رنگ و نور، علی غیاثوند دستیار اول کارگردان، سحرزرندی برنامه ریز، حبب مجیدی عکاس و استودیو بادبان مجری طرح هم دیگر عوامل اجرایی این فیلم را تشکیل می‌دهند.
علی ثقفی از هنرمندانی که طی سال‌های گذشته علاوه بر حضور مؤثر در کارگردانی تئاتر فعالیت متعددی را در عرصه مستندسازی هم انجام داده است، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به انگیزه‌های خود برای انتخاب محتوای فیلم «پرویزخان» گفت: من علاوه بر فعالیت‌های زیادی که در عرصه تئاتر داشتم، در حوزه مستند سازی ورزشی فیلم‌های متعددی را ساختم. در واقع یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و دلمشغولی های من مستندسازی ورزشی بود که همواره به این گونه علاقه داشتم، دارم و خواهم داشت. اتفاقاً همین علاقه مندی و دغدغه بود که همیشه مایل بودم در این حوزه شرایطی پیش بیاید که بتوانم در این ژانر فیلم بلند سینمایی بسازم علی ثقفی: شخصیت پرویز دهداری به قدری جذاب و دوست داشتنی هست که بخواهیم فارغ ازحواشی ها و اتفاقاتی که برای این مربی بزرگ فوتبال کشورمان افتاد به آن بپردازیم و به طور حتم یکی از شخصیت‌های جذابی که از همان ابتدا تاکید داشتم به عنوان فیلم بلند سینمایی بسازم مرحوم پرویز دهداری بود که همواره برایم فردی جذاب معرفی می‌شد.
وی افزود: اصلاً تمایل ندارم درباره ویژگی‌های محتوایی فیلم «پرویزخان» تا قبل از اکران در خانه جشنواره فیلم فجر حرف بزنم؛ اما همین قدر بدانید که آنچه برایم در ساخت «پرویزخان» بسیار مهم بود، تمرکز روی شخصیت مرحوم پرویز دهداری بود، نه حواشی مرتبط با فعالیت‌های این مربی ارزشمند. به اعتقاد من شخصیت پرویز دهداری به قدری جذاب و دوست داشتنی است که بخواهیم فارغ ازحواشی ها و اتفاقاتی که برای این مربی بزرگ فوتبال کشورمان افتاد به آن بپردازیم. با پژوهش و تحقیقات فراوانی که بنده روی زندگی اش داشتم، دارای نگاه متفاوت و ارزشمندی به دنیای پیرامون خود بود که بسیار برایم جذاب بود. فضایی که او را انسانی با منش بسیار انسانی و دارای احترام به دنیا معرفی می‌کرد که می‌دانست چگونه با معضلات و مشکلات برخورد کند.
ثقفی یادآور شد: او انسان بسیار ویژه ای بود که به اعتقاد من می‌تواند در قاب سینما به شکل گسترده‌تری به مخاطبان معرفی شود و امیدوارم آنچه من برای این فیلم مدنظرم بود هم در اکران جشنواره و هم در اکران عمومی مورد توجه مخاطبان قرار گیرد چون هم از سوی بنده و هم سایر عوامل اجرایی فیلم، وقت زیادی گذاشته شد تا بتوانیم به بهترین شکل ممکن فیلم متفاوتی را تولید کنیم.
کارگردان فیلم سینمایی «پرویزخان» در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره حضور سعید پورصمیمی به عنوان بازیگر شخصیت پرویز دهداری گفت: از همان ابتدا که فیلمنامه کار را می‌نوشتم، می‌دانستم به دلیل شخصیت پیچیده مرحوم پرویز دهداری باید از بازیگری بهره مند شوم که بتواند از پس این پیچیدگی‌ها بربیاید. طبیعتاً در این چارچوب مهم‌ترین و درست ترین و اصلی ترین انتخاب استاد پورصمیمی بود که بی تردید یکی از بهترین بازیگران تئاتر و سینمای ما هستند. هنرمندی که واقعاً در طول کار بنده را غافلگیر کرد و به قدری درست و آگاهانه روی ایفای این نقش وقت گذاشت که بی تردید می‌توانم از این حضور به عنوان یکی از بهترین تجربه‌هایم نام ببرم و بسیار از این حضور آموختم.
ثقفی ادامه داد: ما قبل از شروع فیلمبرداری، برنامه ریزی کرده بودیم که تمرین‌هایی را با گروه بازیگران داشته باشیم و چه قدر جذاب که از پس چند ماه تمرین مداوم و گفت‌وگوهای زیادی که نزدیک به چهار ماه طول کشید، شاهد حضور مقتدری از جناب پورصمیمی جلوی دوربین بودیم که واقعاً برایم ارزشمند و آموزنده بود. این در حالی است که با آغاز فیلمبرداری شرایط به گونه‌ای بود که این هنرمند حتی به بقیه بازیگران هم کمک می‌کرد و به آنها انگیزه زیادی می‌داد.
وی در پایان صحبت‌های خود تصریح کرد: فیلم دارای قابلیت‌های زیادی است که دوست ندارم در این گفت‌وگو درباره این ویژگی‌ها حرف بزنم. چون دوست دارم مخاطب همزمان با تماشای فیلم متوجه این ویژگی‌ها شود. اما فقط بدانید خیلی تلاش کردم تا «پرویزخان» فیلم جذابی برای مخاطب باشد. مخاطبانی که اصلاً جامعه هدفش اهالی فوتبال نیست و دربرگیرنده همه طیف‌های گسترده‌ای است که می‌توانند شاهد فیلم باشند و این اثر برایشان جذاب باشد. تولید این فیلم واقعاً سخت بود به ویژه ساخت صحنه‌های مرتبط با بازی فوتبال که خیلی از ما انرژی گرفت اما برایم نتیجه شیرینی داشت که امیدوارم مورد توجه مخاطب هم قرار بگیرد.