خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: شصتمین دور انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار است در روز۵ نوامبر سال جاری میلادی (۱۵ آبان ۱۴۰۳) برگزار خواهد شد، اگرچه حدود ۱۰ ماه تا انتخابات مانده و خیلی زود است که بگوییم چه کسی برنده خواهد شد، اما زود نیست که پیامدهای پیروزی هر یک از نامزدها را بازخوانی کرده و مورد بررسی قرار دهیم.
تاکنون در این دور از رقابت‌ها نام بایدن و ترامپ در صدر فهرست احزاب دموکرات و جمهوریخواه آمریکا قرار دارد، بنابراین بازخوانی سیاست‌ها و اقدامات مهم آنها خطوط شفاف‌تری از پیامدهای حضور هریک دردور دوم در کاخ سفید را به تصویر می‌کشد.
تمرکز بر این موضوع که هریک از این دو نامزد انتخاباتی در مورد سیاست خارجی این کشور، آینده نظم بین‌المللی و سرنوشت دموکراسی جهانی نظرات متفاوتی ارائه می‌کنند، سبب شده تا هم برای خود آمریکایی‌ها و هم برای جهان خارج از مرزهای این کشور، نگرانی‌ها از نتایج انتخابات آینده به طور غیرعادی روند صعودی داشته باشد.
آمریکا پیشتر چطور ترامپ‌زدایی کرد؟
بسیاری از رسانه‌ها گزارش دادند آمریکا پیشتر با پیروزی جوبایدن اقدام به ترامپ‌زدایی کرده است. بایدن پس از پیروزی در انتخابات ۲۰۲۰، اعلام کرد که «آمریکا به روال خود بازگشته است» که این به معنای آن بود که این کشور درعرصه سیاست گذاری و اجرا «ترامپ زدایی» را گام به گام پیش خواهد رفت.
بایدن در طول مبارزات انتخاباتی متعهد شد که چندجانبه گرایی و دموکراسی را به قلب سیاست خارجی آمریکا بازگرداند و ابتکارات زیادی در این راستا انجام داده است. او بسیاری از دستورات ترامپ را لغو کرد؛ آمریکا را دوباره به توافقنامه آب و هوای پاریس و سازمان بهداشت جهانی بازگرداند و از رفتار با سازمان ملل و اتحادیه اروپا به عنوان مبارزان دشمن دست کشید.
دولت وی سیاست خارجی آمریکا را به عنوان رقابتی بین دموکراسی و استبداد مطرح کرده است؛ رقابتی که قرن آینده را تعریف خواهد کرد و در آن آمریکا باید قاطعانه در کنار دموکراسی باشد.
بنابراین، پیروزی بایدن در سال ۲۰۲۴، قابلیت پیش بینی و ثبات را در سیاست خارجی آمریکا به ارمغان می‌آورد. می‌توانیم انتظار داشته باشیم که دولت بایدن به احتمال زیاد با نهادهای چندجانبه می‌تواند تعامل داشته باشد، روابط با متحدان سنتی آمریکا را در اولویت قرار دهد و به تلاش برای ایجاد ائتلاف‌هایی برای مهار روسیه و چین ادامه دهد.
برخی منتقدان ترامپ می‌گویند تجربه و اقدامات اساسی بایدن هم در دیپلماسی و هم در حکومت داری، دو شاخص مهمی است که ترامپ به شدت فاقد آن بوده و این موضوع بدان معنی است که آمریکا همچنان نقش رهبری را دنبال خواهد کرد که بیشتر از او انتظار می‌رود. البته، مهم است که بدانیم، رویکردها و اقدامات دولت بایدن دارای تضادهایی متعددی هم بوده است.
بایدن از برخی شعارهای خود در سیاست خارجی به ویژه در حوزه حقوق بشرعقب نشینی کرد، به عنوان مثال دولت وی، به طور ناگهانی با هدف کاهش بهای نفت، تصمیم خود را برای فاصله گرفتن از عربستان با وجود اظهارات قبلی‌اش در مورد قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار، تغییر داد.
به طور گسترده‌تر، دولت بایدن هدف خود تغییر آرام اقتصاد بین‌الملل اعلام کرده است که همچنان در دور دوم احتمالی وی نیز ادامه خواهد داشت. دولت بایدن با این باور که جهانی‌سازی به پوپولیسم قدرت بخشیده است، از مذاکره درباره توافق‌نامه‌های تجارت آزاد چندجانبه جدید یا حتی افزایش دسترسی به بازار با متحدان منفرد خودداری کرد، اقدامی که ترامپ کاملاً رویه عکس آن را داشت و به طور جداگانه با متحدان به عقد توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه متصل می‌شد.
به نظر می‌رسد اگر دولت بایدن، دور دومی نصیبش شود، نگران رقابت اقتصادی با چین است و به همین دلیل به احتمال زیاد به دنبال ایجاد سیستم جدیدی از تجارت و سرمایه گذاری مدیریت شده خواهد بود تا زنجیره تامین را برای بخش‌های کلیدی در ایالات متحده متمرکز کند.
در واقع، تدوین یک سیاست درست در قبال چین که رقابت و همکاری را متعادل کند، برای دولت بایدن به یک وظیفه پیچیده تبدیل شده است. جنگ روسیه و اوکراین حتی ممکن است زمینه استراتژیک جدیدی را در این زمینه برای واشنگتن فراهم کرده باشد.
استراتژیست‌های دوره بایدن اعلام کردند ایجاد تعادل در سیاست خارجی آمریکا در قبال روسیه و چین، ایالات متحده را وادار خواهد کرد که روابط و تعهدات ترانس آتلانتیک خود را با شرکای هند و اقیانوس آرام خود تحکیم کند. این بدان معناست که ایالات متحده با توجه به ادغام عمیق‌تر چین در اروپا از طریق همکاری در تجارت، فناوری و اتصال، تلاش خواهد کرد تا برخی از کشورهای اروپایی را از چین دور کند.
در مجموع بایدن خود را رییس جمهوری نشان داده است که بیشترین هزینه‌ها را از زمان جنگ جهانی دوم در زمینه زیرساخت‌ها، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و تغییرات آب و هوایی انجام داده است.
ترامپ چه کرد و در دور دوم احتمالی چه خواهد کرد؟
ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود به دلیل شدت خصومت با چندجانبه گرایی، تحقیر دموکراسی چه در داخل و چه در خارج و تأییدش از خودکامگان خارجی، تقریباً خود را از هر رییس جمهوردیگری در این کشور متمایز کرد. او اتحادیه اروپا را «دشمن آمریکا» توصیف کرد و در عین حال اظهارات و مواضع پرحاشیه‌ای درقبال روسیه به ویژه ولادیمیر پوتین و چین و شی جین پینگ داشت.
او از توافقنامه آب و هوای پاریس، توافق هسته‌ای ایران و حتی از سازمان بهداشت جهانی آن هم در بحبوحه یک بیماری همه گیر مرگبار جهانی خارج شد. ترامپ در دوران ریاست جمهوری‌اش، با وعده ترویج تجارت، یک دستور کار محیط زیست مقررات زدایی را رهبری کرده بود که به موجب آن قوانین جدید محیط زیست را ارائه کرد اما دو برابر آن را حذف کرد.
طبق گزارش‌های رسانه‌ای، تخمین زده شده، بیش از ۱۲۵ پادمان محیط زیست در دوره ریاست جمهوری ترامپ لغو شد و بسیاری از برنامه‌های حفاظت از محیط زیست را هم در آمریکا و هم در جهان تضعیف کرد.
وی جنگ تجاری را نه تنها با چین، بلکه با اتحادیه اروپا و بریتانیا آغاز کرد و تاکید کرده است که در دوره دوم حضورش در کاخ سفید این کار را دوباره و با قوت بیشتر انجام خواهد داد.
البته تعیین دیدگاه‌های دقیق ترامپ در سیاست خارجی تا حدودی دشوار است. وی در رسانه‌های آمریکایی و غربی بیشتر به عنوان یک انزواطلب توصیف می‌شود. موضوعی که حامیانش می‌گویند حداقل در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، این گونه نبوده است.
وی آشکارا در مسیر نظامی‌گری قدم برمی‌داشت و حتی اعلام کرد که مایل است از نیروی نظامی آمریکا درخاورمیانه استفاده کند. اوحتی جنگ‌های تجاری متعددی در جهان به بهانه برقراری تعادل مجدد تجارت بین‌المللی و حفظ منافع آمریکا به راه انداخت یا تقویت کرد.
شبکه تلویزیونی ORF اتریش در گزارشی ترامپ را بخشی از سنت یکجانبه گرایی آمریکایی خواند که این باور را دارد که ایالات متحده به اندازه کافی قدرتمند و صالح است که بدون کمک دیگران هر کاری را که می‌خواهد انجام دهد و اینکه متحدان آمریکا به جای اینکه به دنبال کمکی باشند، سواران آزاد هستند و آنها صرفاً نیروهایی هستند که به واشنگتن در دستیابی به اهدافش کمک می‌کنند.
نکته مهم؛
تحلیلگران بین‌المللی می‌گویند: حداقل سه دلیل وجود دارد که فکر کنیم این جهان بینی ترامپ؛ موفقیت وی در دوره دوم انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ۲۰۲۴ را به مراتب خطرناک‌تر از گذشته جلوه می‌دهد.
یک: جهان با بحران‌های جدی متعددی مواجه شده است که تهاجمی عمل کردن آمریکا بحران‌ها را عمیق‌تر و احتمالاً وسیع‌تر خواهد کرد. نکته قابل توجه این است که برخی از این بحران‌ها جهانی هستند - مانند تغییرات آب و هوایی - در حالی که برخی دیگر مناطقی مانند اوکراین و خاورمیانه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
با شناخت از رویه قبلی ترامپ باید گفت وی احتمالاً هیچ تمایلی برای رهبری اولی نشان نمی‌دهد و در مورد دوم، غریزه او این است که قدرتمندان محلی را کنار بگذارد. به عنوان مثال، او پیشنهاد کرده است که اوکراین را تحت فشار قرار خواهد داد تا درگیری خود را با شرایط مطلوب روسیه حل و فصل کند و واضح است که دیدگاه او برای آینده خاورمیانه نیز هیچ گونه سازگاری با آرمان‌های فلسطین ندارد.
دو: کارشناسان روابط بین‌الملل برآورد کرده‌اند؛ دوره دوم ترامپ احتمالاً حتی از دوره اول او پر هرج و مرج‌تر و بدون محدودیت بیشتر برای وی خواهد بود. او ممکن است نه تنها در دوره دوم ایده‌های رادیکال‌تری را پیش برد - مانند حمله احتمالی به مکزیک یا اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر تمام کالاهای وارداتی ایالات متحده - بلکه با محدودیت‌های سازمانی بسیار کمتری نیز روبه رو خواهد شد.
متحدان ترامپ در حال توسعه برنامه‌هایی هستند تا در برنامه‌های وی، خدمات مدنی را از بین ببرند و سیاست خارجی را به طور کامل تحت کنترل درآورند. در دوره اول هم بسیاری از مقامات باتجربه به طور مستمر برای مهار بدترین انگیزه‌های ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش تلاش کردند و بعید است دیگر به این سیستم برگردند. بنابراین چنانچه او پس از دوبار استیضاح و چندین کیفرخواست جنایی به قدرت بازگردد، در غیاب چنین کارشناسانی، احتمالاً احساس خواهد کرد که می‌تواند از هر چیزی عبور کند.
اما تحلیلگران داخل آمریکا می‌گویند: شاید جدی‌ترین پیامد دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، ضربه اساسی زدن به دموکراسی داخلی آمریکا خواهد بود زیرا وی پس از شکست در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰، کارزاری را برای براندازی نتیجه آغاز کرد و با هوادارانش تا شورش مرگبار ۶ ژانویه پیش رفت. اگر او بر عواقب حقوقی و سیاسی این امر غلبه کند و بدون توجه به آن به قدرت بازگردد، کل آینده دموکراسی در آمریکا زیر سوال خواهد رفت.
آنها هشدار داده‌اند احتمال دارد که ترامپ حملات خود به دموکراسی را در دوم تسریع کند، آن طور که خودش گفته است که به دنبال استفاده از دفتر خود برای محافظت از خود در برابر مسئولیت اقدامات گذشته خود و در عین حال سیاسی کردن سازمان‌های مجری قانون و آزار و اذیت مخالفان سیاسی‌اش خواهد بود.
این امر برای جهان نه تنها به این دلیل اهمیت دارد که آمریکا را در هرج و مرج سیاسی و قانون اساسی فرو می‌برد و حفظ هرگونه سیاست خارجی باثبات را دشوار می‌کند، بلکه سابقه‌ای برای سایر کشورها ایجاد می‌کند.
جمع بندی
برخی تحلیلگران رسانه‌های آمریکایی می‌گویند انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در سال‌های اخیر تحت تاثیر چالش‌های متعدد اقتصادی، گاف‌های خیره کننده، انتشار ویدئوهای مخفیانه و یک بیماری همه‌گیر بوده است. اما با وجود همه هیاهویی که این موارد به وجود آورد اما نوسانات پیرامون رقابت‌های ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۲۴ به دلیل احتمال حضور دوباره دونالد ترامپ در این عرصه، چالش‌های عمیقی را برای آینده آمریکا ایجاد کرده است.
شبکه تلویزیونی PBS که در «کریستال سیتی» آمریکا مستقر است، حضور ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آتی آمریکا را بزرگترین چالش برای دموکراسی این کشور دانسته و گزارش داد: از زمانی که دادگاه عالی در مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۰۰ به نفع «جورج دبلیو بوش» جمهوری خواه تصمیم گرفت، قوه قضاییه تا این حد با انتخابات ریاست جمهوری آمیخته نشده است.
انتظار می‌رود در هفته‌های آینده دادگاه عالی بررسی کند که آیا ایالت‌ها می‌توانند دونالد ترامپ، رییس‌جمهور سابق آمریکا را به دلیل نقشش در رهبری شورش ۶ ژانویه ۲۰۲۱ در ساختمان کنگره آمریکا از شرکت در انتخابات منع کنند. در همین حال، یک دادگاه تجدیدنظر فدرال در حال بررسی استدلال ترامپ مبنی بر مصونیت او از پیگرد قانونی است.
این مانورهای قضایی در حالی آشکار شده که دادستان‌ها در ایالت‌های مختلف آمریکا از نیویورک تا واشنگتن و آتلانتا با ۹۱ کیفرخواست در چهار پرونده جنایی که شامل همه چیز از نقش ترامپ در شورش گرفته تا تلاش‌های او برای براندازی انتخابات ۲۰۲۰ و پرداخت پول و رشوه به یک بازیگر فیلم‌های پورن است، پیش می‌روند.
باوجود چالش‌های قضایی متعدد پیش روی ترامپ، اما اگر ترامپ به کمک حزب و هواداران جمهوری‌خواهش بتواند از این موانع عبور کرده و دوباره وارد کاخ سفید شود، آمریکا در عرصه داخلی و خارجی با چالش‌های بی‌سابقه‌ای همانند دور اول ریاست جمهوری وی روبه رو خواهد شد.
طبق این تحلیل ریاست جمهوری ترامپ برای داخل آمریکا و سایر جهان به معنی رویارویی با بی‌نظمی و آشفتگی سیاسی- اقتصادی دیگری است که امضای رییس جمهوری آمریکا، آن را عینیت می‌بخشد. در سمت دیگر بزرگترین چالش دموکرات‌ها، بایدن درحالی ۸۱ سالگی را پشت سر می‌گذارد که سایه سالمندی بر رفتارهای ریاست جمهور سنگینی کرده است. موضوعی که جمهوریخواهان بسیار از آن برای هدف قرار دادن حزب رقیب بسیار استفاده کرده‌اند.
تحلیلگران دموکرات می‌گویند به نظر می‌رسد بایدن در دور دوم، به دنبال تحکیم رهبری قدرتمند آمریکا درجهان است با دو اولویت منافع ایالات متحده و حفظ اتحادهای قوی برپایه دموکراسی مد نظر واشنگتن است، حتی اگر آنها با سایر ارزش‌ها در تضاد باشند.
اما «جیم مسینا» مدیریت تیم انتخابات دور دوم باراک اوباما دراین زمینه معتقد است: ترامپ به خوبی می‌تواند بایدن را در انتخابات پاییز شکست دهد، حتی اگر رییس جمهور سابق در زندان باشد. همه در جهان به خصوص من می‌دانند که این انتخابات واقعاً بسیار نزدیک خواهد بود.
برخی از تحلیلگران در مورد تحولات احتمالی پس از حضور یکی از این دو نامزد در کاخ سفید گفته‌اند: تغییر در کاخ سفید با پیامدهای کوتاه و بلندمدت بر همه چیز از آینده سقط جنین و سیاست مهاجرت تا نقش ایالات متحده در جهان همراه خواهد شد. در سیاست خارجی پیروزی ترامپ این احتمال را افزایش می‌دهد که واشنگتن تا حد زیادی اوکراین را رها کند، زیرا به دنبال دفع تهاجم روسیه است.
ترامپ، که در کارزارهای انتخاباتی خود اظهارات رهبران مستبد تاریخ را تکرار می‌کند با استناد به اظهارات «آدولف هیتلر» علیه مهاجرانی که وارد ایالات متحده می‌شوند گفته است آنها «خون کشور ما را مسموم می کنند». او چندی پیش به فاکس نیوز گفت که «به جز روز اول دیکتاتور نخواهد بود و در شبکه‌های اجتماعی یک ابرکلمات را در صفحات شبکه‌های اجتماعی خود به اشتراک گذاشت که پیامی برای مخالفانش بود؛ کلماتی مانند «انتقام، قدرت و دیکتاتوری».
طبق گزارش رسانه‌های آمریکایی اکنون ترامپ در اکثر نظرسنجی‌های ملی پیشتاز است، اگرچه «نیکی هیلی» سفیر سابق سازمان ملل و «ران دیسانتیس» فرماندار فلوریدا برای متوقف کردن او می‌جنگیدند، اما با کناره‌گیری و حمایت دیسانتیس از ترامپ، موضع انتخاباتی وی به مراتب قوی‌تر شده است.
در شرایط حاضر، بسیاری از رهبران هر دو حزب متقاعد شده‌اند که ترامپ نامزد حزب جمهوری خواه خواهد بود زیرا تاکنون بیش از ۹۰ جمهوری خواه مجلس نمایندگان، ۱۸ سناتور و ۷ فرماندار از حضور ترامپ در انتخابات آتی ریاست جمهوری حمایت کرده اند. این درحالی است که هیلی فقط تاییدیه ۶ جمهوری خواه مجلس نمایندگان را به دست آورده است.
اما نتایج برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از مردم آمریکا از رویارویی احتمالی ترامپ و بایدن در رقابت‌های ریاست جمهوری ۲۰۲۴ راضی نیستند و امیدوارند بتوانند در این انتخابات به نمایندگان دیگری از هر دو حزب رای دهند.
طبق نظرسنجی که توسط خبرگزاری آسوشیتدپرس Associated Press وOpinion Research Center National /«NORC» مرکز تحقیقات افکار ملی آمریکا انجام شده، ۵۶٪ از بزرگسالان آمریکایی از شرکت بایدن به عنوان نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ به میزان ("بسیار" یا "تا حدودی") ابراز نارضایتی کردند. اکثریت مشابهی نیز با رقم ۵۸٪ گفته‌اند که از حضور ترامپ به عنوان گزینه جمهوری خواهان در این انتخابات به میزان (بسیار یا تا حدودی) ناخرسند خواهند بود.
رسانه‌های آمریکایی می‌گویند: درحالی که نگرانی‌ها در مورد بایدن بر سن او متمرکز است، ترامپ به طور فزاینده‌ای پیام‌های اقتدارگرایانه را می‌دهد که هشدارهای واضحی درباره برنامه‌های او برای از بین بردن هنجارهای قانونی در صورت بازگشت او به کاخ سفید است.
آمریکا اکنون درگیر دو جنگ داغ اوکراین و غزه است. در همین حال، روابط آمریکا و چین بدتر شده و تنش‌ها در منطقه آسیا و اقیانوسیه افزایش یافته است و دورنمای بازگشت دونالد ترامپ جمهوری خواه به ریاست جمهوری آمریکا آن هم با برنامه سیاست خارجی «اول آمریکا» این شرایط را بسیار پیچیده و وخیم می‌کند.
مریم شفیعی، کارشناس مسائل بین‌الملل