خبرگزاری مهر - گروه استانها، فاطمه سعادتیان نیک: بیماری بورگر، نوعی بیماری عروق اندام‌ها به علت افزایش حساسیت به ترکیبات موجود در تنباکو است که می‌تواند باعث قطع عضو نیز شود و بروز آن در مردان جوان سیگاری ۲۵ الی ۴۵ سال بوده اما در سال‌های اخیر و با افزایش مصرف سیگار این بیماری در خانم‌های جوان نیز مشاهده شده است.
شیوع این بیماری بیشتر در منطقه خاورمیانه خصوصاً ایران و ترکیه مشاهده شده و به نظر می‌رسد که به دنبال حساسیت به ماده‌ای ناشناخته در تنباکو، اعصاب و عروق انگشتان پا و دست دچار التهاب و گرفتگی شده و به علت التهاب اعصاب، این بیماری بسیار دردناک است و درد سوزشی این بیماران پاسخ مناسبی حتی به مخدرها نیز نمی‌دهد.
درد سوزشی انگشتان پا در بیماران بورگر با خم شدن زانو کمی کاهش می‌یابد، بیمار مبتلا به بورگر ممکن است تا ماه‌ها زانو را خم نگه دارد به صورتی که مفصل زانو در وضعیت خم فریز شده و در صورت نیاز به قطع عضو، عمل جراحی از بالای زانو انجام می‌شود که در نهایت روی استفاده بیمار از پای مصنوعی نیز تأثیر سو می‌گذارد.
در این بیماری، میزان قند و چربی خون کاملاً طبیعی بوده و گرفتگی عروق به علت رسوب چربی نیست بلکه به علت التهاب، تورم رگ و ایجاد لخته خون است. وابستگی تنگاتنگ پیشرفت بیماری بورگر با مصرف سیگار و عدم پاسخ مناسب به سایر درمان‌های پیشنهاد شده، این بیماری را تبدیل به نوعی معضل پزشکی کرده است. از طرفی، بیماری بورگر افراد جوان را مورد هدف قرار می‌دهد و با ایجاد دردهای فعالیتی در عضلات پا و دست، درد و زخم مزمن در فعالیت شغلی و اجتماعی بیماران تأثیر سو می‌گذارد همچنین بیماران در زمان شعله‌ور شدن بیماری، دچار تکانه‌های عصبی و اختلالات رفتاری به‌صورت پرخاشگری شده و یا دچار افسردگی می‌شوند.
درمان‌های دارویی سیر پیشرفت بیماری بورگر را موقتاً کند می‌کند
در همین رابطه بهاره فاضلی، مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران بورگر با تاکید بر اینکه متأسفانه تاکنون درمان قطعی برای این بیماری وجود نداشته است، یادآور شد: ترک کامل سیگار خصوصاً در مراحل ابتدایی بیماری می‌تواند جلوی قطع عضو در این بیماران را بگیرد. سایر درمان‌های دارویی و جراحی به‌طور موقت می‌تواند سیر پیشرفت بیماری را کُند، کند. از آنجایی که لازمه ترک کامل سیگار تغییر سبک زندگی است، بسیاری از بیماران علی‌رغم تحمل درد شدید و قطع عضو نمی‌توانند سیگار را کنار بگذارند. همچنین به نظر می‌رسد که بیماری بورگر باعث نازایی می‌گردد و معمولاً سن آخرین فرزند همزمان با سن شروع بیماری است، البته تجربه نشان داده است که یک تا دو سال پس از ترک کامل سیگار باروری می‌تواند رخ دهد. یکی از سوالاتی که مبتلایان به این بیماری می‌پرسند این است که چرا از میان افراد زیادی که مصرف کننده سیگار هستند تنها عده‌ای مبتلا به این بیماری می‌شوند.
فاضلی گفت: پاسخ این است که به وجود آمدن هر بیماری نتیجه تعامل سه عامل میزبان (ویژگی‌های سرشتی و ژنتیکی فرد)، عوامل محیطی (در این بیماری تنباکو) و یک عامل شعله ور کننده است که در خصوص بیماری بورگر به نظر می‌رسد عامل شعله ور کننده استرس‌های ذهنی باشد. تقریباً شروع بیماری در تمامی بیماران تحت پوشش انجمن حمایت از بیماران بورگر به دنبال از دست دادن یکی از اعضای خانواده، طلاق و یا مشکلات مالی و ورشکستگی بوده است. به نظر می‌رسد استرس روانی با تغییر بر روی سیستم ایمنی منجر به افزایش حساسیت به ترکیبات تنباکو می‌گردد. مشابه این تغییر عملکرد سیستم ایمنی در سایر افزایش حساسیت‌ها نیز دیده می‌شود. به‌عنوان مثال فردی ممکن است سال‌ها به میوه‌ای مانند کیوی حساسیت نداشته باشد ولی در یک دوره از زمان به آن حساسیت پیدا کند.
تغییر رنگ انگشتان با سرما یکی از علائم اولیه بیماران مبتلا به بورگر است
مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران بورگر ادامه داد: این بیماری دارای علائم زیادی از جمله سردی اندام‌ها، گزگز یا مور مور انگشتان هنگام فعالیت، افزایش حساسیت به سرما، تغییر رنگ انگشت‌ها با سرما، ریزش موهای روی پا، درد مفاصل مچ، ضایعات پوستی و التهاب وریدهای سطحی بوده که ممکن است سال‌ها قبل از ایجاد دردهای سوزشی غیرقابل تحمل در فرد وجود داشته و تشخیص داده نشده باشد و تغییر رنگ انگشتان در هوای سرد و یا در تماس با آب سرد بر خلاف بیماری رینود، تغییر رنگ انگشتان بین دو دست و یا حتی در انگشتان یک دست قرینه نیست.
وی گفت: ضایعات پوستی نیز که ممکن است دردناک باشد ولی خود به خود و در عرض یک هفته بهبود می‌یابند و محل ضایعه پس از بهبود معمولاً به‌صورت لکه قهوه‌ای روی پوست باقی می‌ماند. التهاب وریدهای سطحی که در لمس دردناک است نیز در نقاط مختلف بدن می‌تواند ایجاد شده و خود به خود و در عرض یک هفته بهبود یابد. این علامت ممکن است سال‌ها قبل از انسداد عروقی ایجاد گردد.
فاضلی با اشاره به علائمی که باعث مراجعه بیمار نزد پزشک خواهد شد، اظهار کرد: از علائم بیماری بورگر می‌توان به گرفتگی عضلات کف پا و یا ساق به دنبال راه رفتن (لنگش متناوب)، درد سوزشی شبانه انگشتان، تغییر رنگ ارغوانی انگشتان، فرو رفتن ناخن در گوشت پا، درد مشابه سیاتیک و زخم مزمن (زخمی که پس از سه هفته بهبود نیافته است) اشاره کرد. تغییر رنگ ارغوانی انگشتان پا که تا مچ پا نیز می‌تواند گسترده شده و در نهایت با پیشرفت بیماری و گرفتگی عروقی، سیاه شدن سر انگشتان و قانقاریا اتفاق می‌افتد.
پیشرفت بیماری بورگر ارتباط تنگاتنگ با مصرف سیگار دارد
مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران بورگر افزود: پیشرفت بیماری بورگر ارتباط تنگاتنگی با مصرف سیگار دارد. از آنجایی که در این بیماری افزایش حساسیت به تنباکو ایجاد می‌گردد مصرف حتی یک پک به سیگار می‌تواند بیماری را فعال نگه دارد بنابراین ترک کامل سیگار برای بهبودی لازم است. حتی در افرادی که در معرض دود سیگار اطرافیان هستند نیز بیماری می‌تواند فعال گردد. چنانچه بیمار سیگار را کاملاً ترک نکند، قطع عضوهای مکرر می‌تواند ایجاد شود. در برخی بیماران پس از ترک کامل سیگار به مدت یک ماه، ورم و تغییر رنگ پا به‌طور قابل ملاحظه‌ای بهبود خواهد یافت.
وی در خصوص فعالیت انجمن حمایت از بیماران بورگر نیز، یادآور شد: این انجمن غیردولتی، غیر سیاسی و داوطلبانه است که با هدف پیشگیری، غربالگری، تشخیص به موقع، درمان و باز توانی مبتلایان به این بیماری فعالیت خود را از فروردین ۱۴۰۱ به‌صورت رسمی و زیر نظر استانداری خراسان رضوی آغاز کرده و فعالیت‌های این انجمن نیز در راستای هدف نهایی آنکه حفظ اندام مبتلایان به بیماری بورگر است، بوده و در شش سطح انجام خواهد شد. سطح اول فعالیت‌های انجمن حمایت از بیماران بورگر، پیشگیری است. با توجه به ارتباط تنگاتنگ بین مصرف تنباکو و ایجاد و پیشرفت بیماری بورگر، کمک به ترک کامل سیگار در افراد سیگاری می‌تواند از بروز این بیماری جلوگیری کند. لذا انجمن بورگر با همکاری انجمن نیکوتینی‌های بی‌نام، جلسات ترک سیگار را در محل انجمن برگزار کرده و این جلسات برای عموم آزاد است و در حال حاضر فقط برای آقایان برگزار شده و امید است که تا پایان سال جاری، این جلسات برای بیماران خانم نیز برگزار شود.
فاضلی افزود: در سطح دوم فعالیت‌های این انجمن به موضوع اطلاع رسانی و غربالگری، توجه فراوانی شده‌است. از آنجایی که تشخیص زودهنگام بیماری بورگر در درمان به‌موقع و حفظ اندام بیمار اهمیت فراوان دارد، معاینه عروقی دوره‌ای افراد سیگاری جوان (۲۰ الی ۵۰ سال) می‌تواند در بیماریابی زودهنگام نقش عمده‌ای داشته باشد. در این راستا، انجمن بورگر با برگزاری جلسات در سازمان‌های مختلف دولتی و نیز در غرفه‌هایی که به مناسبت‌های مختلف (هفته سلامت، هفته بدون دخانیات و..) در اختیار انجمن قرار گرفته، تلاش به معرفی این بیماری و علائم اولیه آن دارد. همچنین، بروشورهای اطلاع‌رسانی و معرفی بیماری بورگر تهیه و چاپ گردیده و تلاش می‌شود با حمایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مراکز بهداشت و ترک اعتیاد توزیع گردد.
مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران بورگر گفت: همچنین امیدواریم به کمک آموزش و پرورش، اطلاع‌رسانی در خصوص این بیماری در مدارس خصوصاً مقطع دبیرستان صورت گیرد. برای افراد سیگاری معاینات عروقی توسط پزشک متخصص به‌صورت رایگان انجام می‌شود. همچنین در صورت نیاز، نوار عروقی و بررسی شاخص‌های ABI و TBI با بروز ترین دستگاه (SOT) ساخت کشور اتریش به‌صورت رایگان برای افراد سیگاری انجام می‌شود.
غربالگری بیماری بورگر در افراد سیگاری به‌صورت رایگان
وی در خصوص سطح سوم فعالیت‌های انجمن حمایت از بیماران بورگر، اظهار کرد: این سطح که سطح تشخیص این بیماری است، برای افرادی که بر اساس معاینه عروق و یا شاخص‌های نوار عروقی مشکوک به بیماری بورگر هستند، آزمایش خون و تصویربرداری برای تشخیص قطعی بیماری به‌صورت رایگان انجام می‌شود. سطح چهارم فعالیت‌های انجمن به درمان این بیماری می‌پردازد و مبتلایان به بیماری بورگر در صورت نیاز می‌توانند داروهای متسع کننده عروقی مانند پلتال و نیز داروهای ضد انعقاد خون مانند آپیکسابان، پلاویکس و آسپرین را ماهانه به‌صورت رایگان دریافت کنند. همچنین هزینه‌های بستری جهت دریافت داروهای تزریقی از جمله آلپروستادیل، انجام عمل سمپاتکتومی و یا قطع انگشت و عضو گانگرن شده به عهده انجمن بورگر است.
فاضلی با تاکید بر اینکه سطح پنجم این فعالیت‌ها به بازتوانی بیمار اشاره دارد، بیان کرد: در این سطح، انجمن بورگر با تهیه پروتز (پای مصنوعی)، از بیمارانی که دچار قطع عضو شده‌اند حمایت کرده و هزینه تهیه و اصلاح پروتز به عهده انجمن بورگر خواهد بود. همچنین، جلسات مشاوره روانشناسی به صورت فرد درمانی و یا گروه درمانی برای ترک سیگار و پذیرش بیماری توسط روانشناس بالینی در محل انجمن انجام می‌گیرد. در سطح ششم فعالیت انجمن، تحقیقات مورد توجه قرار گرفته و از آنجایی که بیماری بورگر در خاورمیانه و جنوب شرق آسیا شیوع بالایی دارد و در سایر مناطق جغرافیایی مانند اروپا و آمریکای شمالی به عنوان بیماری نادر شناخته می‌شود، مطالعات کمی بر روی این بیماری صورت گرفته است.
در پایان ذکر این نکته اهمیت فراوانی دارد که هنوز نمی‌دانیم چرا این بیماری توزیع جغرافیایی دارد و کدام ماده در برگ تنباکو عامل القا افزایش حساسیت و التهاب عروقی در مبتلایان به این بیماری شده است. تحقیقات بر روی عامل اصلی ایجاد کننده بیماری بورگر و مکانیسم القا بیماری از اولویت‌های پژوهشی این انجمن می‌باشد چرا که درمان مؤثر در صورت شناخت عامل اصلی القا کننده این بیماری میسر خواهد بود.