به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه تهران، دانشگاه تهران در سال ۲۰۲۳ میلادی در اکثر نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی ارتقای رتبه داشته است. داده‌ها نشان می‌دهند که جایگاه دانشگاه تهران در سال ۲۰۲۳ میلادی، نسبت به سال ۲۰۲۲ میلادی، دست کم در ۱۱ نظام کلیدی و پرآوازه بین‌المللی بهبود یافته است. این نشان‌دهنده کوشش دانشگاه برای ارتقای کیفیت آموزش، پژوهش، و اثرگذاری بر جامعه پیرامونش است. این گزارش، دربردارنده روند جایگاه جهانی دانشگاه تهران در نظام‌های جهانی رتبه‌بندی تا سال ۲۰۲۳ میلادی است.
با آنکه نزدیک به دو دهه از عمر نظام‌های جهانی رتبه‌بندی می‌گذرد، هیچ موضوعی در آموزش عالی به اندازه نظام‌های رتبه‌بندی در تیتر اخبار آموزش عالی نیست. این نظام‌ها با تعریف شاخص‌ها و سنجه‌های گوناگون ارزیابی، جایگاه‌ها مؤسسه‌های آموزش عالی را در برابر یک‌دیگر ارزیابی می‌کنند. با این وجود، باید توجه داشت که هدف بیشتر نظام‌های رتبه‌بندی بازاریابی و برندسازی است، نه ارزیابی دقیق و درست مؤسسه‌ها. وجود نظام‌های رتبه‌بندی به ایجاد رقابتی میان مؤسسه‌های آموزش عالی منجر شده است که روز به روز در حال گسترش است.
با آنکه این رقابت می‌تواند دانشگاه‌ها را تشویق کند تا برای بهبود کیفیت آموزش، پژوهش، و ارائه خدمات بهتر تلاش بیشتری کنند، نقدهایی جدی نیز به آنها وارد است. به هر شکل، رتبه‌بندی‌های جهانی می‌توانند اعتبار و شهرت دانشگاه را در سطح بین‌المللی افزایش دهند. این امر می‌تواند به جذب دانشجویان و اساتید برجسته، افزایش بودجه پژوهشی، و تقویت همکاری‌های بین‌المللی کمک کند. از این رو، توجه آنها در جهان امروز برای مؤسسه‌های آموزش عالی انکارناپذیر است.
بیش از ۲۰ نظام جهانی رتبه‌بندی اکنون به ارزیابی مؤسسه‌های آموزش عالی مشغول هستند. با این حال، همه آنها اعتبار یا اشتهار کافی ندارند که در کانون توجه مؤسسه‌ها باشند. روی هم، ۱۵ نظام رتبه‌بندی هستند که بیش از دیگر نظام‌ها در کانون توجه جای گرفته‌اند. دانشگاه تهران در ۱۱ مورد از این نظام‌ها ارتقای رتبه داشته و در چهار مورد نیز جایگاهش افت کرده است.
نظام‌هایی که جایگاه دانشگاه تهران در آن بهبود یافته است
جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی بین‌المللی کیو.اس. که یکی از نظام‌های مشهور جهانی در زمینه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها است در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال گذشته میلادی ۱۴۱ پله بهبود یافت (نمودار ۱).
نمودار ۱. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.»
در نظام رتبه‌بندی «تایمز هایر اجوکیشن» یا مؤسسه آموزش عالی تایمز، جایگاه جهانی دانشگاه تهران از بازه ۶۰۱ تا ۸۰۰ در سال ۲۰۲۲ میلادی به بازه ۴۰۱ تا ۵۰۰ در سال ۲۰۲۳ میلادی بهبود پیدا کرد (نمودار ۲).
نمودار ۲. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «مؤسسه آموزش عالی تایمز»
در نظام رتبه‌بندی «یورپ»، جایگاه دانشگاه تهران با یک پله بهبود، به رتبه ۲۳۱ جهان رسیده است (نمودار ۳). بر پایه گزارش سال ۲۰۲۳ میلادی نظام «رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر پایه عملکرد علمی» یا «یورَپ»، دانشگاه تهران در جایگاه نخست ملی است. «یورپ» برای ارزیابی مؤسسه‌های آموزش عالی از شش سنجه کلیدی بهره می‌برد که همگی بر جنبه پژوهش متمرکز هستند.
نمودار ۳. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «یورپ»
در نظام رتبه‌بندی «لایدن» نیز جایگاه دانشگاه تهران بهبود یافته است. در سنجه نسبت مقاله‌ها در ۱۰ درصد نشریه‌های برتر، رتبه دانشگاه تهران از ۶۴۸ جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۶۱۸ جهان در سال ۲۰۲۳ میلادی بهبود یافته است (نمودار ۴).
نمودار ۴. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «لایدن»
در نظام رتبه‌بندی «یو.اس. نیوز» جایگاه دانشگاه تهران با ۲۴ پله بهبود، به رتبه ۳۲۹ جهان در سال ۲۰۲۳ میلادی رسیده است (نمودار ۵). در تازه‌ترین ویرایش این نظام رتبه‌بندی، دانشگاه تهران در جایگاه نخست ملی است. مؤسسه «یو. اس. نیوز» از ۱۳ سنجه کلیدی برای ارزیابی مؤسسه‌ها بهره می‌گیرد.
نمودار ۵. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «یو.اس. نیوز»
در نظام «رتبه‌بندی عملکرد مقاله‌های علمی دانشگاه‌های جهان» یا «رتبه‌بندی دانشگاه ملی تایوان»، جایگاه دانشگاه تهران از ۳۶۹ جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۲۸۶ جهان در سال ۲۰۲۳ میلادی رسیده است (نمودار ۶). در این نظام رتبه‌بندی، دانشگاه تهران در جایگاه نخست ملی ایستاده است. گرایش این نظام رتبه‌بندی پژوهشی است و دانشگاه‌های بزرگ‌تر بخت بیشتری برای بودن در سیاهه پایانی دارند.
نمودار ۶. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «رتبه‌بندی عملکرد مقاله‌های علمی دانشگاه‌های جهان»
در رتبه‌بندی «سی.دبلیو.یو.آر.» نیز جایگاه دانشگاه تهران بهبودی پنج پله‌ای داشته و از جایگاه ۴۹۵ جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی به جایگاه ۴۹۰ جهان در سال ۲۰۲۳ میلادی رسیده است. (نمودار ۷). کیفیت آموزش، اشتغال دانش‌آموختگان، کیفیت اعضای هیئت علمی، انتشارات پژوهشی، انتشارات باکیفیت بالا، تأثیرگذاری، و استنادها سنجه‌هایی هستند که این نظام رتبه‌بندی برای مقایسه مؤسسه‌ها از آنها بهره می‌برد.
نمودار ۷. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «سی.دبلیو.یو.آر.»
در نظام رتبه‌بندی «راوند» دانشگاه تهران با بهبودی ۱۲۷ پله‌ای، به رتبه ۱۹۸ جهان دست یافته است (نمودار ۸). نخستین هدف این نظام رتبه‌بندی، سنجش عملکرد مؤسسه‌های برتر جهان بر پایه چهار حوزه کلیدی (آموزش، پژوهش، تنوع جهانی، و پایداری مالی) و ۲۰ سنجه است.
نمودار ۸. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «راوند»
در نظام رتبه‌بندی «آسیایی مؤسسه آموزش عالی تایمز» نیز جایگاه دانشگاه تهران با پیرامون ۱۰۰ پله بهبود، به ۱۵۷ آسیا رسیده است (نمودار ۹).
نمودار ۹. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «آسیایی مؤسسه آموزش عالی تایمز»
در ویرایش تازه رتبه‌بندی «وبومتریکس»، دانشگاه تهران به بهترین جایگاه جهانی خود در تاریخ انتشار این نظام رتبه‌بندی رسیده است. در ویرایش ژانویه ۲۰۲۴ این نظام رتبه‌بندی، دانشگاه تهران به رتبه ۲۸۵ جهان دست یافته است، که نسبت به ویرایش پیشین رشدی ۲۰ پله‌ای را نشان می‌دهد (نمودار ۱۰). جایگاه ملی دانشگاه تهران در این تازه‌ترین ویرایش این نظام رتبه‌بندی نخست ایران است.
نمودار ۱۰. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «وبومتریکس»
در نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر پایه استناد «گوگل اسکالر» جایگاه دانشگاه تهران با ۲۱ پله بهبود، به ۳۹۹ جهان رسیده است (نمودار ۱۱). هدف کلیدی از انتشار این نظام رتبه‌بندی، تشویق مؤسسه‌ها به حضور بیشتر و فعال‌تر در فضای وب است.
نمودار ۱۱. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «استنادهای گوگل اسکالر»
نظام‌هایی که جایگاه دانشگاه تهران در آن تنزل یافته است
بر پایه گزارش سال ۲۰۲۳ نظام رتبه‌بندی علمی دانشگاه‌های جهان یا «شانگهای» دانشگاه تهران توانسته است جایگاه نخست ملی را به خود اختصاص دهد و در میان ۵۰۰ مؤسسه برتر جهان جای گیرد. در ویرایش پیشین این نظام دانشگاه تهران در جایگاه نخست ملی و در میان ۴۰۰ مؤسسه پیشرو جهان جای گرفته بود (نمودار ۱۲).
نمودار ۱۲. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «شانگهای»
بر پایه ویرایش ۲۰۲۳ رتبه‌بندی جهانی دانشگاهی «گرین‌متریک» درباره توسعه پایدار، دانشگاه تهران با امتیاز ۴۹۸۵ در جایگاه ۷۹۲ جهانی جای گرفته است. در ویرایش پیشین این نظام، دانشگاه تهران در جایگاه ۶۷۱ جهانی جای گرفته بود (نمودار ۱۳).
نمودار ۱۳. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «گرین‌متریک»
بر پایه گزارش رتبه‌بندی «سکیمگو» در سال ۲۰۲۳ میلادی، دانشگاه تهران در جایگاه دوم ملی و ۷۳۹ جهان جای گرفته است. در ویرایش پیشین این نظام رتبه‌بندی دانشگاه تهران در جایگاه ۷۳۵ جهان قرار گرفته بود (نمودار ۱۴).
نمودار ۱۴. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «سکیمگو»
بر پایه گزارش «آژانس رتبه‌بندی رار» در سال ۲۰۲۳ میلادی، دانشگاه تهران در جایگاه نخست ملی و ۲۲۲ جهان در رتبه‌بندی «پرآوازه‌ترین مؤسسه‌های جهان» جای گرفته است. در ویرایش پیشین این نظام رتبه‌بندی دانشگاه تهران در جایگاه ۱۱۱ جهان قرار گرفته بود.
نمودار ۱۵. جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی «آوازه رار»
در سال ۲۰۲۳ میلادی، جایگاه دانشگاه تهران در بسیاری از نظام‌های جهانی رتبه‌بندی بهبود یافته است. این روند صعودی در ۱۱ نظام رتبه‌بندی کلیدی از جمله «کیو.اس.»، تایمز هایر اجوکیشن، و وبومتریکس برجسته‌تر است. همچنین، دانشگاه تهران با کسب رتبه نخست ملی در بیشتر نظام‌های جهانی رتبه‌بندی، جایگاه پیشرو خود را در ایران تثبیت کرده است.
افزون بر این، جایگاه دانشگاه تهران در چهار نظام جهانی رتبه‌بندی نیز نتزل داشته است. در میان این چهار نظام، رتبه‌بندی «شانگهای» کلیدی‌تر و پرآوازه‌تر است. اگرچه رتبه‌بندی‌ها شاخص‌های ارزشمندی هستند، اما تنها یک جنبه از ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها را تشکیل می‌دهند.
دستاوردهای دانشگاه تهران در سال ۲۰۲۳، تعهد آن را به پیشرفت و مسیر مستمرش به سوی برتری برجسته می‌کند. نظام‌های رتبه‌بندی، با همه انتقادهایی که متوجه‌شان است، به شکل روزافزونی در کانون توجه بهره‌برداران و بهره‌داران آموزش عالی جای می‌گیرند. از این رو، پایش و کاوش همیشگی راهبردهایی برای بهبود مستمر جایگاه دانشگاه در این زمینه نیاز است.