خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: اوکراین بعد از آغاز جنگ خود با روسیه به ویژه طی سال ۱۴۰۲ اصرار چشمگیری برای پیوستن به ناتو داشته‌است. در حالی که سران کشورهای غربی بارها اعلام کرده‌اند تا پایان جنگ، امکان الحاق اوکراین به این ائتلاف ۳۰ عضوی وجود ندارد.
البته تلاش‌های اوکراین برای پیوستن به ناتو مساله جدیدی نیست. سالیان سال است که اوکراین بین سیاست پیوستن و نپیوستن به ناتو در نوسان است. «ویکتور یوشچنکو» رئیس‌جمهور سابق این کشور خواهان ورود به ناتو بود اما پس از حمله روسیه به گرجستان، اوکراینی‌ها به دنبال کردن این سیاست بی‌میل شدند.
جانشین یوشچنکو به نام «ویکتور یانوکوویچ» هرگونه تمایل برای عضویت را کنار گذاشت و روابط نزدیک‌تر با روسیه را ترویج کرد. حتی توافق کرد که مسکو به اجاره یک بندر دریایی دریای سیاه در کریمه ادامه دهد.
در دوران دولت «باراک اوباما»، مقامات آمریکایی اوکراین را تشویق کردند تا به جای تلاش برای پیوستن به ناتو، یک توافقنامه رسمی با اتحادیه اروپا امضا کند. اما پوتین به یانوکوویچ فشار آورد تا این توافق را رد کند که منجر به اعتراضات «یورومیدان» در سال ۲۰۱۳ شد و در نهایت یانوکوویچ را برکنار کرد.
با به قدرت رسیدن زلنسکی اوکراین عضویت در اتحادیه اروپا را با جدیت دنبال کرد؛ سیاستی که در نهایت منجر به حمله نظامی روسیه به این کشور شد.
همزمان با تکاپوی دیپلماتیک زلنسکی برای عضویت در ناتو طی این دو سال جنگ، همواره شاهد تهدیدهای مکرر مقام‌های کرملین بوده‌ایم که نسبت به پیامدهای الحاق هشدار داده‌اند.
تیرماه ۱۴۰۲ «دیمیتری پسکوف» سخنگوی ریاست جمهوری روسیه با بیان اینکه پیوستن اوکراین به ناتو پیامدهای بسیار منفی برای ساختار امنیتی اروپا دارد، گفت: شما از موضع کاملاً قابل درک و ثابت روسیه آگاه هستید که عضویت اوکراین در ناتو پیامدهای بسیار منفی برای کل ساختار امنیتی نیمه ویران اروپا خواهد داشت و خطری مطلق و تهدیدی برای روسیه خواهد بود.
اواخر آبان ماه نیز «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه در نشستی خبری در پاسخ به اظهارات «آندرس فوگ راسموسن» دبیرکل سابق ناتو درباره عضویت بخشی از اوکراین در این ائتلاف، اظهار داشت: ما بارها موضع خود را در مورد پیوستن اوکراین به ناتو توضیح داده‌ایم. الحاق اوکراین به بلوک ناتو برای روسیه به هر شکلی غیرقابل قبول است.
چرایی مخالفت اتحادیه با الحاق اوکراین به ناتو
در سال گذشته ناتو آغوش خود را بر روی دو کشور حوزه اسکاندیناوی یعنی فنلاند و سوئد باز کرد که در نهایت فنلاند به عضویت این سازمان در آمد. به احتمال قوی در سال ۱۴۰۳، سوئد نیز به پیکره ناتو خواهد پیوست اما درهای ناتو روی اوکراین بسته ماند.
ناتو سیاست درهای باز دارد به این معنا که هر کشوری در صورت ابراز علاقه می‌تواند برای پیوستن به آن دعوت شود، تا زمانی که بتواند و مایل باشد از اصول این اتحادیه دفاع کند. با این حال، بر اساس قوانین الحاق، هر کشور عضوی می‌تواند درخواست عضویت کشوری را که استانداردهای لازم برای پیوستن به اتحاد را رعایت نمی‌کند، وتو کند؛ مواجهه فنلاند و سوئد با وتوی ترکیه در سال ۱۴۰۲ یک نمونه از این روند به شمار می‌رفت.
طبق وب‌سایت ناتو، این استانداردها شامل توانایی نشان دادن یک «سیستم سیاسی دموکراتیک کارآمد مبتنی بر اقتصاد بازار» و «رفتار منصفانه با جمعیت‌های اقلیت»، همراه با موارد دیگری است که هم اکنون با توجه به اینکه اوکراین در حال جنگ است تحقق همه این شرایط برایش امکان پذیر نیست.
عضویت اوکراین همچنین سوال‌هایی را در مورد مهمترین جنبه ناتو یعنی «تضمین امنیت ائتلاف» ایجاد می‌کند. بر اساس ماده پنج پیمان، اعضای ناتو این فرض را می‌پذیرند که حمله به یکی، حمله به همه است. ملتی که مورد حمله قرار می‌گیرد می‌تواند به ماده مذکور استناد کند و در تئوری بقیه اتحاد را وادار کند که به کمک آنها بیایند.
با توجه به اینکه اوکراین در حال حاضر در جنگ است، پذیرش عضویت این کشور، ناتو را به اجبار در برابر روسیه قرار می‌دهد و هیچکس در ائتلاف نمی‌خواهد این اتفاق بیفتد. برخی به این دلیل که می‌ترسند تشدید تنش باعث شروع یک جنگ جهانی شود و برخی دیگر به این دلیل که هنوز روابط هرچند محدودی با روسیه دارند.
تا زمانی که جنگ روسیه و اوکراین ادامه دارد، الحاق اوکراین به ناتو می‌تواند به معنای ورود مستقیم ناتو به جنگ با روسیه باشد. حتی پس از خاتمه این جنگ نیز پیوستن کیف به ناتو بی‌خطر نیست به ویژه از این نظر که احتمالاً مناقشه‌های سرزمینی اوکراین و روسیه تا سال‌ها باقی خواهد ماند و ممکن است هرازگاهی به زد و خوردهای مرزی میان آنها بیانجامد.
این وقایع به آسانی می‌تواند دلیلی برای ورود ناتو به مناقشات کی‌یف و مسکو شود و یا در صورت عدم مداخله، اعتبار ناتو را به منزله یک اتحاد نظامی زیر سوال ببرد.
اوکراین پشت درهای بسته اتحادیه اروپا با سد مجارستان
در سال ۱۴۰۲ نه تنها رؤیای اوکراین برای الحاق به ناتو تحقق نیافت بلکه این کشور حتی مجوز عضویت در اتحادیه ۲۷ عضوی اروپا را نیز به دست نیاورد؛ موضوعی که بی‌ارتباط با مخالفت‌های جدی مجارستان نبود.
آبان ماه «ویکتور اوربان» نخست وزیر مجارستان مذاکره با اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را اشتباه خواند و گفت که کی‌یف چندین سال نوری با عضویت در این اتحادیه فاصله دارد. اوربان اظهار کرد: وظیفه ما این است که وعده اشتباه بروکسل برای آغاز گفت‌وگو با اوکراین برای عضویت در اتحادیه اروپا را اصلاح کنیم.
اوربان همچنین تهدید کرد که از طرح اتحادیه اروپا برای ارائه بسته کمکی چهار ساله ۵۰ میلیارد یورویی (حدود ۵۳ میلیون دلاری) به اوکراین جلوگیری خواهد کرد. او طی یک سخنرانی در مورد اوکراین گفت که که استراتژی اتحادیه اروپا برای جنگ شکست خورده‌است و او دلیلی نمی‌بیند که مجارستان پول مالیات دهندگان خود را برای حمایت از کشور جنگ زده اوکراین ارسال کند.
مقام‌های مجارستانی نه تنها با الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا بلکه با پیوستن کی‌یف به ناتو هم آشکارا مخالفت کردند. آذرماه «پیتر سیارتو» وزیر امور خارجه این کشور اعلام کرد که این توافق جمعی همچنان بین کشورهای ناتو ادامه دارد که پیوستن اوکراین به این ائتلاف در حال حاضر غیرممکن است اما در صورت تحقق شرایط و توافق متحدان ممکن است در آینده امکان‌پذیر باشد.
از نگاه ناظران، در ارتباط با چرایی مخالفت مجارستان با عضویت اوکراین در ناتو و اتحادیه اروپا ۲ دلیل را می‌توان مطرح کرد؛
نخست اینکه بوداپست در یک مبارزه طولانی با اتحادیه اروپا بر سر نقض حاکمیت قانون و استانداردهای حقوق بشر در این کشور به سر می‌برد. این امر منجر به عدم پرداخت میلیاردها یورو از بودجه اتحادیه اروپا به این کشور شده‌است. به همین دلیل مجارستان برای کاهش فشارهای اتحادیه اروپا و دریافت بودجه این اتحادیه از رأی خود برای پیوستن اوکراین به ناتو و اتحادیه به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند.
دلیل دوم به اختلاف بین دولت اوکراین و مجارستان بر سر اقلیت مجار ساکن در اوکراین برمی‌گردد. اوربان نخست وزیر مجارستان نیز چند ماه پیش، اوکراین را به دلیل آنچه که به گفته او نقض حقوق مجارهای غرب اوکراین است، مورد انتقاد قرار داد و به پارلمان مجارستان گفت که دولت وی تا زمانی که حقوق قلیت‌ها در اوکراین احیا نشود، در هیچ موضوع بین‌المللی از این کشور حمایت نخواهد کرد.