خبرگزاری مهر، گروه استانها- آرزو کرمی: کرمانشاه یکی از کهن‌ترین استان‌های ایران که در دوران باستان با نام‌هایی چون الیپی، کامبادن و قرمسین شناخته می‌شد و بعدها نام کرمانشاهان و کرمانشاه به خود گرفت. کلمه کرمانشاه نخستین بار در حدود سال ۲۷۹ هجری قمری توسط بان فقیه همدانی در کتاب «مختصرالبلدان» به کار رفته است.
استان کرمانشاه یکی از استان‌های غربی کشور با جمعیت قریب به ۲ میلیون نفری است که مرکز آن کلانشهر کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت کشور و مرکزیت غرب کشور را دارد. از نظر وسعت هفدهمین استان کشور به شمار می‌رود، که از سمت شمال با استان کردستان، از جنوب با استان لرستان و ایلام، از شرق با استان همدان و از غرب با کشور عراق همجوار است و به‌دلیل همسایگی با کشور عراق و واقع شدن در مسیر شهرهای زیارتی کربلا و بغداد و داشتن حدود ۳۳۰ کیلومتر مرز مشترک با دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
این استان با داشتن ۴۲۰۰ اثر تاریخی که نیمی از آنها به ثبت ملی رسیده، سومین استان غنی کشور از نظر تعدد آثار تاریخی است که آن را در صدر پُر جاذبه‌ترین مناطق کشور قرار داده است. تعدد آثار تاریخی، وجود طبیعت بکر و زیبا، سراب‌ها و چشمه‌های خروشان، خوراک‌های رنگارنگ و خوش طعم، صنایع دستی غنی، آداب و رسوم کهن و اصیل، تنوع آب و هوایی و حتی یادمان‌های دفاع مقدس تنها بخشی از جاذبه‌های کرمانشاه برای گردشگران است.
اگر اهل گردش و سفر باشید به هر بهانه‌ای و از هر مسیری که وارد این استان شوید با دیدنی‌ها و جاذبه‌های کم نظیری از تاریخ و میراث کهن کشورمان رو به رو می‌شوید که می‌تواند مقصدی جذاب و خاطره انگیز برای مهمان خود باشد. لذا خبرگزاری مهر قصد دارد طی ایام نوروز ۱۴۰۳ به ارائه گوشه‌ای از جاذبه‌های گردشگری تاریخی، طبیعی، ملی و… در استان کرمانشاه بپردازد.
ستایشگاه الهه آب دومین بنای سنگی کشور با قدمتی به بلندای تاریخ و تمدن
جاذبه‌های دیدنی استان کرمانشاه علاوه بر مجموعه بیستون، مجسمه‌های باستانی، کلیساهای پر رمز و راز، مراکز خرید، مکان‌های مذهبی متعدد و شهرهای تاریخی با طبیعت خیره کننده، معابدی را نیز شامل می‌شود که جزو یکی از مکان‌های دیدنی و مدهوش‌کننده محسوب می‌شوند که حیف است در سفرهای نوروزی به کرمانشاه تجربه دیدن آنها را از دست بدهید.
یکی از این مقاصد گردشگری که دارای پتانسیل بالایی در جذب گردشگر است و خاطرات به‌یاد ماندنی برای مهمان خود ثبت می‌کند؛ معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور از توابع استان کرمانشاه است که علاوه بر جلوه‌گری گوشه‌ای از تاریخ، طبیعت بِکر و مناظر چشم نوازی را برای مهمان خود به نمایش می‌گذارد.
معبد آناهیتا بنای تاریخی در مرکز شهر کنگاور در مسیر همدان به کرمانشاه است. این بنا روی تپه‌ای طبیعی ساخته شده و بر سر راه تاریخی هگمتانه تیسفون قرار گرفته است. این بنا دومین بنای سنگی بزرگ کشور پس از تخت جمشید است که قدمت دقیق آن هنوز به‌صورت قطعی مشخص نیست.
برخی از محققان، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می‌دهند. گیرشمن باستان‌شناس معروف فرانسوی بر این باور بود که این معبد حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد ساخته شده و در سازه اصلی آن قطعات سنگی همانند تخت جمشید استفاده شده است.
آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان، زیبایی، فراوانی و برکت
معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان است. آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.
کاربری این بنا هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است. عده‌ای معتقدند که این بنا تنها برای شکار و تفریح بوده و تعدادی دیگر آن را «دسکره» می‌نامند و می‌گویند پادشاهان معدودی از مهمانان خود را در این مکان می‌پذیرفته‌اند و البته گاهی نیز برای خوش‌گذرانی و شکار مورد استفاده قرار می‌گرفته است، برخی نیز این بنا را یک پرستشگاه دانسته‌اند و گفته‌اند که معبدی برای پرستش آناهیتا فرشته و نگهبان آب، فراوانی، زیبایی و باروری بوده که در نزد ایرانیان دارای مقام بلند و ارجمندی بوده است. در این معبد هیچ بت یا مجسمه‌ای وجود نداشته و تنها مظاهر ذهنی از آناهیتا برای آن در نظر گرفته شده است.
این معبد که برای استفاده از آب رودخانه شاپور، در ۶ متری زمین قرار دارد به صورت مکعب است و دیوارهای این معبد از سنگ‌های بزرگی بنا شده که بین سنگ‌های حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ‌ها توسط بست‌های آهنی به هم متصل شده‌اند.
این بنا بر پشته ای صخره‌ای قرار گرفته که دارای ۲۲۰ طول و ۲۱۰ متر عرض است و ضخامت دیواره آن به ۵.۱۸ متر می‌رسد. در قسمت جنوبی بنا، پلکان ۲ طرفه‌ای به درازای ۱۵۴ متر وجود دارد. هر ۲ تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده است و تعداد سنگ پله‌ها در پلکان شرقی ۲۶ پله و در پلکان غربی ۲۱ پله است.
شگفتی‌های مهندسی در دومین بنای بزرگ سنگی ایران
جوی‌های سنگی آب رودخانه را میزان کرده و به طرز باشکوهی به آبگیری وسط معبد هدایت می‌شده است. نوع تقسیم آب و جریان آب درون معبد یکی از شگفتی‌های مهندسی در آن دوران می‌باشد تا این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.
در چهار طرف معبد دالان‌هایی تعبیه شده که در کف این جوی‌های آب به صورت رفت و برگشت آب را به وسط معبد هدایت می‌کرده است. در وسط معبد فضایی وجود دارد که آب از این جوی‌ها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدوداً در ابعاد ۱۰ در ۱۰ و عمق ۲۰ سانتی متر را پر آب می‌کرده است.
در ۲ طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار دارد که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش می‌بسته است.
گورهای پارتی معبد آناهیتا؛ نشانه‌ای از پیوستن اموات به مهر
کاوشگران در دیواره شرقی محوطه معبد آناهیتا، گورهای باستانی متعلق به دوره پارت‌ها را کشف کردند که در این گورها، تابوت‌هایی به‌شکل قایق قرار دارد که به احتمال زیاد نمادی از سفر به دنیای مردگان به شمار می‌رفتند. مردگان به حالت طاق‌باز با دستانی به موازات بدن و صورتی رو به پرستشگاه پیدا شده‌اند. این مرده‌ها در تابوت، پیه‌سوزی به‌همراه داشتند که ظاهراً چراغ راهشان در سفر به دنیای مردگان بوده است. همچنین در این تابوت‌ها سکه‌ای زیر سر مردگان وجود داشت که احتمالاً دستمزد موکل سفر به سرزمین مرده‌ها محسوب می‌شد.
علت قرارگیری گورها در دیواره بخش شرقی معبد شاید به‌واسطه درخواست مردم برای دفن در نزدیکی این پرستشگاه بوده است تا در سایه این مکان مقدس به آرامش برسند. نکته جالب دیگر در مورد این گورها، سنت دفن اموات رو به مشرق و محل طلوع آفتاب است؛ اعتقادی که ریشه در دین اولیه آریایی‌ها داشت و شامل پرستش خورشید، ماه، زمین و آسمان می‌شد. این شکل تدفین نشانه‌ای از پیوستن اموات به مهر (خورشید) بود.
معبد آناهیتا نمایشی از شکوه تاریخ و تمدن غنی ایران
یکی از بازدیدکنندگان معبد آناهیتا در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به شکوه و جلال این اثر تاریخی، اظهار کرد: طبق تحقیقاتی که راجع به مناطق تاریخی و در عین حال دیدنی انجام دادم، خاص‌ترین مکان تاریخی به همه لحاظ از جمله افسانه آن، آثار به جا مانده و قدمت تاریخی، معبد آناهیتا بود.
فاطمه خرقه پوش ادامه داد: طبق شنیده‌هایم این معبد به‌عنوان آتشکده‌ای برای احترام مقام الهه آب، آناهیتا استفاده می‌شده است.
وی گفت: بعد از رسیدن به ورودی این معبد، حدوداً ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پیاده روی برای رسیدن به ستون‌های باقی مانده از معبد نیاز بود و نگهبان ورودی کاتالوگی جهت معرفی این بنا به ما داد که قدمت و آشنایی با این معبد را توضیح می‌داد. در خیابان منتهی به ورودی معبد، پارکینگ و جای مناسب برای پارک خودرو موجود است و یک پارک برای استراحت، صرف غذا و… در نزدیکی درب ورودی معبد وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه دیدن این بنای تاریخی را به کسانی که به تاریخ شناسی علاقمند هستند پیشنهاد می‌کنم، بیان کرد: تنها معبد باقی مانده دوریک در ایران معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور است که متأسفانه با وجود سهل انگاری‌های مسئولان میراث فرهنگی و آسیب دیدگی جبران ناپذیر این اثر تاریخی، اینجا بوی تاریخ به مشام شما می‌رسد و احساس کهن پارسی احاطه‌تان می‌کند.
گفتنی است، این اثر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به‌عنوان یکی از نخستین آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۵ نیز در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.